Państwo Wielkomorawskie

W IX i X w. obszary Europy Środkowej i Wschodniej (tj. dzisiejsze tereny zachodniej Rosji, Białorusi południowej i zachodniej Polski, wschodnich Niemiec, Czech, wschodniej Austrii, Słowenii, zachodniej Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, południowej Serbii, Czarnogóry, Albanii, Kosowa, Macedonii, Bułgarii, wschodniej Rumunii, Mołdawii i zachodniej Ukrainy) zajmowały ludy słowiańskie. Jest kilka teorii ich pochodzenia i jedna mówi, że pochodzą one z obszarów pomiędzy Odrą a środkowym Dnieprem i rozprzestrzeniały się na wyżej wymienione obszary. Inna zaś, że pochodzą one z wybrzeży Morza Czarnego, a na te tereny przybyli w trakcie wielkiej wędrówki ludów.

W VI i VII w. na ziemie najeżdżały koczownicze plemiona azjatyckie: Bułgarzy, Awarowie a następnie Węgrzy. Łączenie się plemion słowiańskich rozpoczęło się w VI w.

Pierwszym państwem słowiańskim było prawdopodobnie Państwo Samona (naukowcy nie są do końca pewni jego istnienia). Rodowici mieszkańcy tych terenów zjednoczyli się, aby wspólnie odeprzeć ataki Awarów w 622 r. Dodatkowo zostali wsparci przez Bizancjum, a na ich czele stał Samo – kupiec frankijski. W ten sposób powstało jego państwo. Po jego śmierci rozpadło się jednak na liczne plemiona podległe Awarom.

Na początku IX w. na terenie dawnego państwa Samona powstało Państwo Wielkomorawskie. Obejmowało ono Czechy, Morawy, Słowaczyznę, tereny dawnej Panonii i kraj Wiślan. Połączenia tych plemion dokonał około roku 830 Mojmir, jeden z władców morawskich.

Od wschodu Państwo Wielkomorawskie graniczyło z państwem frankijskim i uznawało jego zwierzchnictwo, a po traktacie w Verdun w 843 r. z państwem Ludwika Niemieckiego, Rzeszą Niemiecką, którego władzę nadal uznawali. Na północ od jego granic osiedliły się plemiona polskie, Prusowie i Bałtowie, na południe zaś znajdowała się Bułgaria.

Po śmierci Mojmira w 846 r. władzę objął jego syn, Rościsław, wybrany przez Ludwika Niemieckiego. Rościsław był zwolennikiem chrystianizacji, ale jednocześnie chciał uniezależnić się od Franków. Przeciwnym temu był Ludwik Niemiecki, tak więc, aby ostatecznie podporządkować sobie Morawy w 855 r. wyruszył zbrojnie przeciwko Rościsławowi. Najazd ten skończył się jednak klęską dla Rzeszy Niemieckiej, co pozwoliło Rościsławowi na zupełne uniezależnienie się od Niemców.

Rościsław chciał przyjąć chrzest, ale nie mógł przyjąć go od Niemców, gdyż był z nimi w konflikcie. W 862 r. zwrócił się do cesarza bizantyjskiego, Michała III, z prośbą o przysłanie misjonarzy, którzy mogliby ich nauczać w ich rodowym języku. Cesarz zgodził się i w 863 r. na teren Państwa Wielkomorawskiego wysłał dwóch misjonarzy: Konstantego zwanego później Cyrylem i jego brata Metodego.

Cyryl i Metody w liturgii posługiwali się językiem Słowian. Z jednej strony przysparzało im to wielu zwolenników wśród ludności miejscowej, z drugiej jednak użycie języka słowiańskiego w liturgii spotkało się z dużym sprzeciwem ze strony duchowieństwa niemieckiego. Bazując na literach greckich opracowali również alfabet zwany głagolicą. Alfabet ten był dostosowany do zapisu dźwięków występujących w mowie Słowian. Z czasem jednak ustąpił miejsca cyrylicy, która była prostszym alfabetem, złożonym z liter bardziej podobnych do znaków greckich. Dodatkowo dokonali przekładu części Pisma Świętego oraz tekstów liturgicznych na język słowiański.

Misjonarze mimo wszystko mieli jeden problem, mianowicie ani Cyryl, ani Metody nie byli biskupami i nie mogli wyświęcać kolejnych kapłanów, a ich brak uniemożliwiał rozszerzenie chrystianizacji na kolejne obszary kraju. Bawarowie, czyli duchowni niemieccy, nie dość, że nie chcieli wyświęcać kolejnych kapłanów, ze względu na język, w którym Cyryl i Metody odprawiali msze święte (uważali ich za heretyków), to jeszcze blokowali możliwość zrobienia tego przez innych biskupów. W związku z tym obaj w 868 r. udają się do Rzymu, aby prosić o pomoc papieża (Hadrian II, pontyfikat: 14 XII 867-XI/XII 872). Papież zgodził się wesprzeć misjonarzy i pozwolił na liturgię w języku słowiańskim, dodatkowo nadaje godność arcybiskupa Metodemu. Dzięki temu misjonarze mogli wyświecać kolejnych kapłanów. Droga powrotna okazuje się zbyt ciężka dla Cyryla i w jednym z rzymskich klasztorów umiera.

W kolejnych latach Państwo Wielkomorawskie przeżywa kryzys spowodowany głównie konfliktem z monarchią karolińską. Dodatkowo Rościsław popadł w konflikt ze swoim siostrzeńcem Świętopełkiem. Bawarowie go porywają, a do jego schwytania przyczynił się jego siostrzeniec. Rościsław zostaje skazany na śmierć, ostatecznie jednak wyrok kary śmierci wymierzony przez sąd zmienia się na oślepienie i osadzenie w klasztorze.

Po powrocie na Morawy Metody nadal miał problemy z Bawarami, lecz do tego nie sprzyjał mu też Świętopełk. Bawarowie razem ze Świętopełkiem również i jego porywają. W ten sposób Niemcy ponownie narzucają swoje zwierzchnictwo na Państwo Wielkomorawskie.

W 871 r. wybucha powstanie na Morawach na którego czele staje Świętopełk. Powstanie trwało trzy lata. Po zwycięstwie nowym księciem Państwa wielkomorawskiego zostaje sam Świętopełk. W wyniku interwencji Rzymu Metody zostaje wypuszczony na wolność. Odbywa on jeszcze jedną podróż do Rzymu, by pozyskać poparcie papieża w walce z tymi, którzy są niechętni liturgii słowiańskiej, czyli z duchowieństwem Bawarskim. Papież po raz kolejny potwierdza prawo do posługiwania się językiem słowiańskim w liturgii. Niestety nie zapewniło to trwałości.. Po śmierci Metodego, w 885 r. Świętopełk usunął z Moraw jego uczniów i zakazał nabożeństwa słowiańskiego, a chrystianizacja była kontynuowana w języku łacińskim. Ci uczniowie, którzy zdołali uciec, schronili się w sąsiednim państwie - Bułgarii, wprowadzając tam język słowiański do liturgii.

Zagrożeniem dla Państwa Wielkomorawskiego były plemiona Węgrów. Niemcy używali ich jako sprzymierzeńców. Dopóki na tronie siedział Świętopełk potrafił on jeszcze ich pokonać, lecz kiedy zmarł w 895 r. państwo Wielkomorawskie uległo Węgrom.

Państwo Wielkomorawskie przestało istnieć w 906 r. Najeźdźcy nie opanowali całego państwa, opanowali zaledwie tereny dawnej Panonii. Z Państwa Wielkomorawskiego wyodrębniło się silne państwo czeskie, które uzależniło od siebie: Morawy, Słowaczyznę i kraj Wiślan. W państwie tym toczyły się walki o władzę między dwoma rodami: Przemyślidami i Sławnikami z których pochodził św. Wojciech. Przewagę uzyskali Przemyślidzi. Pod koniec X wieku uzyskali oni całkowitą władzę w państwie.