Modele systemów medialnych

W 2002 koncepcja Davida Hallina i Paolo Mancini – nowa koncepcja modeli medialnych. Poprzednia z 1956 – Petersona, [Szrama] i [Sibergona] – zakładali istnienie modeli liberalnego, komunistycznego, autorytarnego i odpowiedzialności społecznej.

Kryteria w oparciu o które Hallin i Mancini wyodrębnili swe 3 modele:
1. Rozwój rynków medialnych (szczególnie prasowego, bo już jest ukształtowany)
2. Paralelizm polityczny (stosunki i charakter powiązań miedzy modelami a partiami politycznymi)
3. Profesjonalizm dziennikarski
4. Stopień i charakter interwencji państwa w system medialny (obecnie państwo występuje jako regulator, podmiot interweniujący gdy dzieje się cos niedobrego, będącego zagrożeniem)

Modele Hallina i Manciniego
1. Liberalny
2. Demokratycznego korporacjonizmu
3. Spolaryzowanego pluralizmu


Ad 1. Model liberalny (Anglia)
• W tych krajach w których ten system jest obecny obserwuje się mocno zakorzeniony system liberalnej gospodarki, prawa rynkowe stosuje się również do systemu medialnego
• Panuje umiarkowany pluralizm polityczny (najczęściej 2 partie)
• Rządy większościowe (skutek: stabilność)
KRYTERIA
1. Silny rozwój komercyjnej prasy masowej; silne i w miarę stabilne rynki prasowe (wysokie czytelnictwo czasopism niższe czytelnictwo dzienników)
2. Paralelizm polityczny na niskim poziomie; prasa komercyjna jest niezależna i zdystansowana; dominuje dziennikarstwo informacyjne a nie interpretacyjne
3. Profesjonalizm dziennikarski na najwyższym poziomie wśród 3 modeli, bardzo ważna rola etyki, obecna idea samoregulacji co do rozwiązywania problemów środowiska dziennikarskiego
4. Interwencja państwowa jest najsłabsza wśród 3 modeli


Ad 2. Model demokratycznego korporacjonizmu (kraje skandynawskie, Niemcy, Dania)

Korporacjonizm – pracodawca wspólnie z pracobiorcami ustala reguły, współdziałają dla osiągnięcia jak najlepszego porozumienia ( popularny w latach ’30 XX w. – w doktrynie Kościoła katolickiego i wśród faszystów – Włochy, Hiszpania, Portugalia)

• Obecne długie tradycje demokratyczne (wyj. Niemcy)
• Rozwinięta opieka socjalna (działa demobilizująco na społeczeństwo)
• Wysoki poziom aktywności obywatelskiej (np. wszelakie organizacje społeczne, frekwencja na wyborach)
• Wyższy pluralizm polityczny niż w modelu liberalnym (tym samym ideologiczny tez większy)
• Idee demokratycznego korporacjonizmu obecne już w pierwszej połowie XX w. dlatego w tych krajach jest wysokie poparcie dla tej idei (wyj. Niemcy)
KRYTERIA
1. Wysoki poziom czytelnictwa prasy codziennej (Norwegia 700egz. / 1000os. Pierwsze miejsce na świecie); czasopisma już mniejszy poziom czytelnictwa (bo dużo gazet) (wyj. Niemcy – tam dużo gazet się czyta); występuje prasa politycznie zaangażowana (Niemcy – Spiegel – popierał soc-dem a po wyborach musieli spuścić z tonu bo kanclerzem został z innej opcji politycznej)
2. Słaby poziom paralelizmu politycznego, ale już są pewne powiązania, relacje wynikające z sympatii politycznych prezentowanych w mediach (nie osobiste więzi)
3. Nadal wysoki poziom profesjonalizmu dziennikarskiego, ale niższy niż w modelu liberalnym
4. Interwencja państwowa jest silna, bardzo zauważalna rola państwa; przejawia się z zaangażowaniu w procesy koncentracji mediów (państwo się sprzeciwia a ten sprzeciw objawia się w postaci np. ulg podatkowych, zakazów prawnych)



Ad 3. Model spolaryzowanego pluralizmu (Włochy, Francja, Grecja)
• Słabe tradycje demokratyczne
• Niski poziom rozwoju społeczeństwa demokratycznego (frekwencja wyborcza, samoorganizowanie się społeczeństwa)
• Różnorodność konfliktów społecznych (duży wpływ na media, bo musza zając jakąś pozycję w danej sprawie)
KRYTERIA
1. Niski poziom czytelnictwa dzienników (Grecja 70egz. / 1000os., FR 190egz / 1000os.); duża rola magazynów i kolorowych czasopism (ale oni i tak je przeglądają a nie czytają!) oraz prasy gratisowej (ma większe nakłady ogólnokrajowe niż niejedna płatna gazeta); rynek medialny jest elitarny adresowany do bardziej wykształconych a reszta społeczeństwa raczej TV radio i Internet; EWENEMENT – słaba pozycja rynkowa tabloidów, prasy sensacyjnej (różnica z modelem 1 i 2)
2. Duży poziom paralelizmu politycznego; dziennikarstwo interpretacyjne, zaangażowane; występują personalne powiązania dziennikarzy i polityków (np. Włochy – Berlusconi); instrumentalne wykorzystywanie mediów przez partie i polityków
3. Profesjonalizm dziennikarski na bardzo niskim poziomie
4. Interwencja państwowa najsilniejsza wśród 3 modeli, bardzo ważna rola państwa jako: właściciela mediów, regulatora (środki wywierania wpływu – koncesje, licencje), podmiotu finansującego media (dotacje, subsydia)

KONKLUZJE
1. System medialny to struktura dynamiczna podlegająca ciągłym zmianom (Czynniki wpływająca na dynamikę: ekonomiczny, zachowania odbiorców, relacje z polityką, presja aktualnych wydarzeń, postęp technologiczny)
2. Największe znaczenie dla systemu medialnego mają czynniki ekonomiczne (i technologiczne)
3. Współcześnie państwo pełni przede wszystkim funkcję regulatora mediów
4. Presja ekonomiczna stanowi największe zagrożenie dla niezależności i jakości mediów (funkcja kontrolna jest najważniejszą funkcją mediów a presja ekonomiczna osłabia jej wykonywanie np. państwowe dotacje, które osłabiają, jeśli nie całkowicie zabijają krytycyzm – w myśl zasady, że nie gryzie się ręki która Cię karmi. Tendencje przejawiania się presji ekonomicznej:
I – rosnąca koncentracja mediów
II – postępująca komercjalizacja (standardy pracy dziennikarzy, tabloidyzacja, by zdobyć czytelników)