Lasswell samą propagandę definiował jako kształtowa¬nie zbiorowych zachowań przez manipulowanie „znaczącymi znakami”, tj. symbolami, półprawdami, a nawet kłamstwami po to, aby osiągnąć cel, który nie zawsze musi być znany i rozumiany przez opinię publiczną. (patrz także pyt. nr 9)
Przez propagandę Merton rozumie każdy (i wszystkie) zbiór symboli wpływający na opinie, poglądy lub działania w spra¬wach uważanych przez daną społeczność za kontrowersyjne. Symbole te mogą być pi¬sane, drukowane, mówione, obrazowe albo muzyczne. Jeżeli temat uważany jest za bez¬sporny, nic jest przedmiotem propagandy. Propaganda nie ma żadnego koniecznego związku z prawdą albo fałszem.
Niektóre przekazy propagandowe spotkały się z zadziwiającą reakcją ze stro¬ny odbiorców. Takie zachowania często noszą nazwę „efektów bumerangowych”. Na przykład filmy, które podkreślały okrucieństwo hitlerowców, były odbierane jako przykład hitlerowskiej skuteczności.
Efekt bumerangowy stanowi rezultat błędnej oceny psychologicznej stanu umysłowości odbiorców. Jeśli propaganda nie ma go powodować, należy:
- zapewnić sobie stały dopływ informacji o najpowszechniejszych posta¬wach i uczuciach ludzi (wielka rola badań nad opinią publiczną)
- uwzględniać różny poziom umysłowy odbiorców i w zależności od niego adresować przekaz do odpowiedniej grupy
- unikać „błędu niewłaściwej egzemplifikacji”, czyli rozbieżności między faktem a propagandą
Proszę ocenić nurt funkcjonalistyczny w nauce o komunikowaniu.
Nurt funkcjonalistyczny, na bazie którego rozwinęły się takie koncepcje, jak podejście „użytkowania i korzyści”, hipoteza „porządku dziennego” i szereg innych, wniósł bardzo dużo do nauki o komunikowaniu.
Funkcjonaliści zapocząt¬kowali badania na małych próbach, dzięki którym obalili mit o potędze środków masowego komunikowania. Wskazali przy tym na olbrzymią rolę liderów opinii (dwustopniowy przepływ informacji). Dokonali szczegółowej klasyfikacji funk¬cji mediów. Przeprowadzili wiele badań nad efektami propagandy.
Współczesny przedstawiciel funkcjonalizmu D. McQuail podkreśla, dlacze¬go warto zajmować się funkcjonalizmem:
- przedstawiciele kierunku ustalili język dyskusji miedzy społeczeństwem a mediami
- nurt ów był pomocny w opisywaniu głównych działań mediów w relacji z innymi częściami struktury społecznej
- dostarczył ogniwa między empiryczną obserwacją instytucji medial¬nych a normatywnymi teoriami mówiącymi o tym, jak media powinny działać
Jakie funkcje mediów zauważał Wright?
I. Obserwowanie środowiska – informacje
Funkcje dla:
a) społeczeństwa
- ostrzegają przed naturalnym niebezpieczeństwem, atakiem, wojną
- instrumentalne: niezbędne informacje ekonomiczne i o in¬nych instytucjach
b) jednostki
- ostrzegają przed zagrożeniem
- podstawowe informacje
- wzmacniają prestiż: umożliwiają pozycję lidera
c) specyficznych grup społecznych, np. elit politycznych
- informacje użyteczne dla władzy
- wiedza o zachowaniach dewiacyjnych
- kierowanie opinią publiczną
- legitymizacja władzy
d) kultury
- wspomagają kontakty kulturowe
- wspomagają wzrost kulturowy
II. Korelacja
Funkcje dla:
a) społeczeństwa
- pomagają mobilizacji
- stwarzają zagrożenia społecznej stabilności
- wywołują panikę
- Agenda setting
b) jednostki
- zapewniają sprawność: asymilują informacje
- wywołują: niepokój, apatię
- Agenda setting
c) elit politycznych
- pomagają zacho¬wać władzę
d) kultury
- utrudniają kulturową inwazję
- utrzymują kulturowy konsensus
III. Kulturowa transmisja
Funkcje dla:
a) społeczeństwa
- zwiększają społeczną jedność: udostępniają powszechne normy, doświadczenia
- redukują anomię społeczną
- kontynuują socjalizację
b) jednostki
- redukują anomię
- pomagają integracji: ujawniają powszechne normy
- redukują niepożądane zachowa¬nia
c) elit politycznych
- przedłużają wła¬dzę
d) kultury
- ujednolicają
- utrzymują konsensus kulturowy
IV. Rozrywka
Funkcje dla:
a) społeczeństwa
- odpoczynek
b) jednostki
- odpoczynek
c) elit politycznych
- przedłużają wła¬dzę: kontrola nad innymi płasz¬czyznami życia
Proszę ocenić teorię użytkowania i korzyści.
Teoria użytkowania i korzyści jest jedną z najważniejszych teorii dotyczących komunikowania, która przynosi nowe spojrzenie na naukę o komunikowaniu masowym.
Wspólnym założeniem tej orientacji było stwierdzenie Eliu Katza, że mniej uwagi należy zwracać na to, co media robią z ludźmi, a więcej na to, co ludzie robią z mediami. Owe stwierdzenie w pełni odzwierciedla przewartościowanie, jakie nastąpiło w podejściu do komunikowania. W miejsce pytania o „skuteczność” środków masowych wprowadzono pytanie o „użytek”, jaki czynią z nich odbiorcy.
Podejście użytkowania i korzyści koncentruje się więc przede wszystkim na problematyce motywacji odbiorców, których traktuje, w przeciwieństwie do H. Lasswella, jako aktywne podmioty procesu komunikowania.