Ocena ekonomiki transportu wewnętrznego

Rozdział V.
Zgodnie z literaturą przedmiotu, ekonomika transportu to specyficzny dział ekonomii, który zajmuje się zagadnieniami związanymi z prowadzeniem działalności gospodarczej w sektorze transportowym . Wykorzystuje się w niej informacje dostarczane przez takie nauki, jak matematyka, geografia, prawo, nauki inżynieryjne. Jednakże wiedza uzyskana w przypadku analiz ekonomiki transportu należy do zjawisk czysto ekonomicznych, opartych na pieniądzu . Podstawowym celem ekonomiki transportu dzisiaj jest sformułowanie teorii sprawnego, przyjaznego środowisku oraz efektywnego pokonywania przestrzeni przez poszczególne ładunki lub osoby .
Niniejszy rozdział zostanie poświęcony ocenie ekonomiki transportu wewnętrznego na przykładzie Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. . Analiza i ocena będzie dwojaka. Z jednej strony ocena oprze się na wskaźnikach finansowych, wyliczonych na podstawowe dostępnych sprawozdań finansowych. Tym samym Autor wskaże, czy zastosowana forma transportu wewnętrznego w organizacji ma wpływ na ostateczny wynik finansowy przedsiębiorstwa, wzrost lub spadek jego znaczenia na rynku. Z drugiej strony analizie zostaną poddane najważniejsze wskaźniki bezpośrednio związane z ekonomiką transportu.

Analiza finansowa przedsiębiorstwa pozwoli na określenie, czy wybrane metody transportu wewnętrznego nie mają negatywnego wpływu na ostateczny wynik finansowy przedsiębiorstwa. Dzięki analizie odpowiednich wskaźników, Autor odpowie na pytanie, czy dobrane metody transportowe są ekonomicznie korzystne i czy nie mają negatywnego wpływu na ostateczne rozliczenie przedsiębiorstwa. Dla ujednolicenia rozważań pod uwagę wzięto lata 2010, 2011 oraz 2012, tak aby wskazać na różnice między poszczególnymi okresami sprawozdawczymi.
Pierwszym etapem analizy finansowej Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. Jest analiza aktywów zawartych w bilansie przedsiębiorstwa.
Tabela 5.1.1. Analiza bilansu przedsiębiorstwa pod względem aktywów.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.

Zmiany wartości aktywów w latach 2010- 2012 przedstawia poniższy wykres.
Rys.5.1.1. Wysokość aktywów w latach 2010-2013.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Powyższa tabela oraz wykres pozwalają stwierdzić, że z roku na rok przedsiębiorstwo polepszało swoją sytuację finansową, gdyż z każdym rokiem wartość aktywów trwałych wzrastała średnio o 6,55% rocznie. Oznacza to, że w Kopalni Piasku „Kotlarnia” nie zauważono negatywnych skutków finansowych wynikających z korzystania z wybranej przez Zarząd formy transportu wewnętrznego.
Inne, różnie pozytywne tendencje, jakie nasuwają się w przypadku analizy powyższej tabeli to:
 średni wzrost rzeczowych aktywów trwałych o 5,60% w skali roku,
 średni wzrost aktywów obrotowych o 6,13% rocznie,
 średni wzrost wartości zapasów o 9,64% rocznie,
 średni wzrost inwestycji krótkoterminowych aż o 78,89% w skali roku,
 średni wzrost ogólnej wartości aktywów o 6,35% rocznie.
Bilans przedsiębiorstwa pozwala także na jego analizę pod względem pasywów i ich rozkładu na przestrzeni lat. Poniższa tabela (Tabela 5.1.2.) zawiera zestawienie wartości poszczególnych źródeł finansowania majątku przedsiębiorstwa w badanym okresie.
Tabela 5.1.2. Analiza bilansu przedsiębiorstwa pod względem pasywów.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Na podstawie analizy powyższej tabeli, w której zawarte zostały wartości podstawowych źródeł finansowania majątku Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A., można również wysnuć kilka wniosków. Najważniejszym z nich jest to, że wartość kapitału własnego Spółki rośnie średnio o 19,68% rocznie. Dodatkowo można zauważyć średni wzrost wartości pasywów o 6,35% w skali roku.
Powyższa analiza winna zostać dopełniona krótkim omówieniem rachunku zysków i strat Kopalni w latach 2010- 2012. Poniższa tabela zawiera najważniejsze wskazania rachunku zysków i strat.

Tabela 5.1.3. Analiza rachunku zysków i strat.

Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Powyższe zestawienie pozwala zauważyć, że gospodarowanie zasobami przedsiębiorstwa nie jest wystarczająco skuteczne. Wprawdzie przychody netto ze sprzedaży notują średni wzrost o 4,5% rocznie, to pozostałe wartości notują spadki w przeciągu okresu rozliczeniowego.
Zysk na sprzedaży notuje średni spadek aż o 37,11% rocznie, co nie jest wartością korzystną. Zysk operacyjny przedsiębiorstwa ma również tendencję spadkową o 40,85% rocznie. Zysk netto przedsiębiorstwa także spada o 54,18% w skali roku. Takie wartości mogą świadczyć przede wszystkim o złym wydatkowaniu posiadanych środków. Na złe wydatkowanie może mieć także wpływ dobór sposobu transportu wewnętrznego w organizacji.
W ocenie ekonomiki transportu wewnętrznego mogą także pomóc wskaźniki ekonomiczne, które grupuje się na cztery podstawowe rodzaje, a mianowicie: wskaźniki rentowności, zadłużenia, płynności oraz wskaźniki aktywności. Na potrzeby niniejszej pracy wykorzystano wskaźniki rentowności oraz zadłużenia.
Zestawienie wskaźników rentowności wraz z metodyką ich obliczania przedstawia poniższa tabela.

Tabela 5.1.4. Wartości wskaźników rentowności Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Zmiany wskaźnika rentowności sprzedaży przedstawia poniższy wykres.
Rys. 5.1.2. Zmiany wartości wskaźnika rentowności sprzedaży.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Wykres przedstawiający zmiany wartości wskaźnika rentowności sprzedaży wskazuje na malejącą rentowność procesu produkcyjnego w Kopalni. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być kilka. Przede wszystkim przyczyny należy doszukiwać się w zmniejszającym się popycie na usługi kopalni, które wpływają na zmniejszenie się rentowności rozwiązań zastosowanych w Przedsiębiorstwie. Z danych (a w szczególności z Bilansu) wynika jednak, że z roku na rok sprzedaż wzrasta.
Kolejną, bardziej prawdopodobną przyczyną może być niedostosowanie linii produkcyjnej do potrzeb wydobywczych Przedsiębiorstwa, a co za tym idzie- zdecydowanie zbyt wysokie koszty produkcji i wydobycia niż jest to konieczne. Zmiana związana z wprowadzeniem nowocześniejszej linii produkcyjnej może wiązać się zarówno z tymczasowym zwiększeniem kosztów produkcji, jak i z długotrwałym wzrostem kosztów wynikających ze złego dopasowania procesu do warunków w Kopalni i jej otoczeniu.
Kolejnym ważnym wskaźnikiem niezbędnym do analizy ekonomiki transportu wewnętrznego jest wskaźnik rentowności działalności operacyjnej. Zmiany jego wartości przedstawia wykres na rysunku 5.1.2.

Rys. 5.1.2. Zmiany wartości wskaźnika rentowności działalności operacyjnej.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Wykres potwierdza, że korzystanie z niezmienionej formy transportu wewnętrznego w przedsiębiorstwie sprawia, że rentowność działalności operacyjnej także spadła. Podstawową przyczyną takiego stanu rzeczy może być zbyt kosztowny lub zbyt rozbudowany system transportu wewnętrznego niż jest to w rzeczywistości konieczne.
Ostatnim z najistotniejszych wskaźników rentowności jest wskaźnik rentowności netto, który wskazuje czy działalność badanego przedsiębiorstwa jest rentowna. Zmiany wartości badanego wskaźnika przedstawia poniższy wykres.
Rys. 5.1.3. Zmiany wartości wskaźnika rentowności netto.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Powyższy wykres nie pozostawia wątpliwości, że wprowadzony przed laty system transportu wewnętrznego wpływa na zmniejszenie się rentowności produkcji. Z roku na rok procentowa wartość wskaźnika rentowności netto spada, co oznacza, że proces produkcyjny staje się coraz mniej rentowny.
Z powyższego zestawienia zmian wartości poszczególnych wskaźników rentowności można wywnioskować, że ich mają tendencje negatywne. Rentowność sprzedaży notuje średni spadek o 38,67% rocznie. Rentowność działalności operacyjnej ma także negatywną tendencję spadkową o 42,07% w skali roku. Rentowność brutto średnio spada o 52,90% rocznie, a rentowność netto- aż o 71,40% w skali roku. Wartość rentowności kapitału własnego ROE spada rocznie o około 58,95% w skali roku, a rentowność aktywów ROA spada o około 68,13% rocznie. Rentowność operacyjna aktywów spada o 41,98% w skali roku.
Powyższe wskaźniki rentowności oraz zmiana ich wartości wskazuje na to, że przedsiębiorstwo z roku na rok ponosi coraz większe nakłady kosztowe celem zwiększenia sprzedaży. W krótkim czasie może to wiązać się ze zmianami technologicznymi, które wymagają sporego nakładu finansowego. Oczywiste jest bowiem, że zwrot takiej inwestycji jest rozłożony w czasie.
Nie należy wyciągać jednak pochopnego wniosku, że wprowadzone zmiany są niekorzystne. Konieczne jest przeanalizowanie różnych czynników, jakimi są przygotowanie pracowników do obsługi nowego systemu transportu wewnętrznego oraz stopień wykorzystania dostępnych elementów transportowych.
W przypadku Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. sytuacja nie zmienia się od kilku lat, ponieważ korzysta się z wcześniej wybranych metod produkcyjnych oraz technologii do tego wykorzystanych. Wartości tychże wskaźników stanowić powinny zatem bodziec do zmian dla Zarządu Spółki celem szybkiego wyjścia z impasu.
Kolejna grupa wskaźników finansowych, które mogą posłużyć do oceny ekonomiki funkcjonowania przedsiębiorstwa (w tym także i ekonomiki transportu wewnętrznego) są wskaźniki zadłużenia. Ich wartości i zmiany przedstawia poniższa tabela.
Tabela 5.1.5. Wartości wskaźników zadłużenia Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Powyższa tabela wskazuje na to, że pomimo spadającej rentowności działalności Przedsiębiorstwa, Kopalnia Piasku „Kotlarnia” nie należy do przedsiębiorstw zadłużonych i zagrożonych niewypłacalnością.
Wskaźnik ogólnego zadłużenia spada średnio o 10,39% w skali roku. Wskaźnik zadłużenia długoterminowego z kolei spada o 24,07% rocznie. Świadczy to o tym, że przedsiębiorstwo kończy spłacanie zobowiązań długoterminowych, jakie zaciągnęło w przeszłości na inwestycje. Z kolei wskaźnik ogólnej sytuacji finansowej notuje średni wzrost o około 1,42% rocznie. Nie jest to wartość zawrotna, jednakże w powiązaniu z wcześniej omawianymi wskaźnikami daje do zrozumienia, że sytuacja finansowa przedsiębiorstwa uzależniona jest w największym stopniu od rentowności wewnętrznej.
Pierwszym z ważniejszych wskaźników zadłużenia jest wskaźnik ogólnego zadłużenia. Zmiany jego wartości przedstawia wykres poniżej.
Rys. 5.1.4. Zmiany wartości wskaźnika ogólnego zadłużenia w latach 2010-2012.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Wbrew wcześniejszym analizom, powyższy wykres wskazuje, że niezmieniony system transportu mimo zwiększającego się wydobycia w Kopalni doprowadził do pozytywnego zjawiska zmniejszenia zadłużenia względem jednostek zewnętrznych. Bardzo prawdopodobne było bowiem, że Kopalnia Piasku „Kotlarnia” S.A. Prawdopodobnie, Zarząd uznał, że konieczne jest zmniejszenie zadłużenia względem jednostek zewnętrznych i większość zysków generowana była właśnie w tym celu. Dzięki zwiększeniu się wydobycia piasku wzrosła sprzedaż surowca, a co za tym idzie- zadłużenie względem obcych podmiotów zmniejszyła się .
Kolejnym parametrem zadłużenia, który jest istotny w ocenie ekonomiki transportu wewnętrznego jest wskaźnik zastosowania kapitału własnego oraz wskaźnik zastosowania kapitału obcego. Analiza tychże wskaźników pozwoli na ocenę, w jakim stopniu Kopalnia Piasku „Kotlarnia” S.A. Jest w stanie sfinansować swoją działalność ze środków własnych.

Rys. 5.1.5. Porównanie wartości wskaźników zastosowania kapitału własnego oraz kapitału obcego w latach 2010-2012.
Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdań Finansowych Przedsiębiorstwa.
Porównanie dwóch wskaźników zadłużenia wskazuje na to, że mimo negatywnych wskaźników rentowności działalności Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A., wskaźniki zadłużenia przedsiębiorstwa rokują bardzo pozytywnie. Rokrocznie zmniejszająca się wysokość zastosowania kapitału obcego w porównaniu z rosnącą wartością wykorzystania kapitału własnego świadczy o coraz to lepszej kondycji finansowej przedsiębiorstwa.
Wnioskiem z tej analizy jest to, że Kopalnia Piasku „Kotlarnia” S.A. jest w ogólnej dobrej kondycji finansowej. Jednakże mając na względzie rentowność procesu produkcji, konieczne jest wprowadzenie zmian oraz modernizacji technologicznych, które w znaczny sposób obniżą koszty produkcyjne. Przyczyn niskiej rentowności produkcyjnej może być co najmniej kilka. Jedną z nich z pewnością jest proces transportu wewnątrzzakładowego, który stał się tematem niniejszych rozważań. Co za tym idzie, wprowadzenie zmian technologicznych oraz innowacji może w pozytywny sposób wpłynąć na ogólną kondycję finansową przedsiębiorstwa. Niemniej jednak bieżąca ocena ekonomiki transportu wewnętrznego jest pozytywna.

5.2. Analiza finansowa Kopalni Piasku Kotlarnia a ocena ekonomiki transportu wewnętrznego w Przedsiębiorstwie.
Analizowane wcześniej wskaźniki wynikające wprost ze Sprawozdań Finansowych Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. Świadczą o bieżącej sytuacji finansowej przedsiębiorstwa oraz sposobie wykorzystania środków, jakimi przedsiębiorstwo dysponuje.
Analiza bilansu oraz rachunku zysków i strat Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. Pozwalają na wyciągnięcie wniosków, czy wprowadzona przed laty linia transportowa w dalszym ciągu należycie spełnia swoje zadanie oraz, czy w dalszym ciągu sprzyja rozwojowi Kopalni. Gospodarowanie zasobami przedsiębiorstwa nie jest wystarczająco skuteczne. Wprawdzie przychody netto ze sprzedaży notują średni wzrost o 4,5% rocznie, to pozostałe wartości notują spadki w przeciągu okresu rozliczeniowego.
Zmiany wartości wskaźnika rentowności sprzedaży wskazują na malejącą rentowność procesu produkcyjnego w Kopalni. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być kilka. Przede wszystkim przyczyny należy doszukiwać się w zmniejszającym się popycie na usługi kopalni, które wpływają na zmniejszenie się rentowności rozwiązań zastosowanych w Przedsiębiorstwie. Z danych (a w szczególności z Bilansu) wynika jednak, że z roku na rok sprzedaż wzrasta.
Kolejną, bardziej prawdopodobną przyczyną może być niedostosowanie linii produkcyjnej do potrzeb wydobywczych Przedsiębiorstwa, a co za tym idzie- zdecydowanie zbyt wysokie koszty produkcji i wydobycia, niż jest to konieczne. Zmiana związana z wprowadzeniem nowocześniejszej linii produkcyjnej może wiązać się zarówno z tymczasowym zwiększeniem kosztów produkcji, jak i z długotrwałym wzrostem kosztów wynikających ze złego dopasowania procesu do warunków w Kopalni i jej otoczeniu.
Korzystanie z niezmienionej formy transportu wewnętrznego w przedsiębiorstwie sprawia, że rentowność działalności operacyjnej także spadła. Podstawową przyczyną takiego stanu rzeczy może być zbyt kosztowny lub zbyt rozbudowany system transportu wewnętrznego niż jest to w rzeczywistości konieczne. Wprowadzony przed laty system transportu wewnętrznego wpływa na zmniejszenie się rentowności produkcji. Z roku na rok procentowa wartość wskaźnika rentowności netto spada, co oznacza, że proces produkcyjny staje się coraz mniej rentowny.
Powyższe wskaźniki rentowności oraz zmiana ich wartości wskazuje na to, że przedsiębiorstwo z roku na rok ponosi coraz większe nakłady kosztowe celem zwiększenia sprzedaży. W krótkim czasie może to wiązać się ze zmianami technologicznymi, które wymagają sporego nakładu finansowego. Oczywiste jest bowiem, że zwrot takiej inwestycji jest rozłożony w czasie.
Nie należy wyciągać jednak pochopnego wniosku, że wprowadzone zmiany są niekorzystne. Konieczne jest przeanalizowanie różnych czynników, jakimi są przygotowanie pracowników do obsługi nowego systemu transportu wewnętrznego oraz stopień wykorzystania dostępnych elementów transportowych.
W przypadku Kopalni Piasku „Kotlarnia” S.A. sytuacja nie zmienia się od kilku lat, ponieważ korzysta się z wcześniej wybranych metod produkcyjnych oraz technologii do tego wykorzystanych. Wartości tychże wskaźników stanowić powinny zatem bodziec do zmian dla Zarządu Spółki celem szybkiego wyjścia z impasu.
Wnioskiem z tej analizy jest to, że Kopalnia Piasku „Kotlarnia” S.A. jest w ogólnej dobrej kondycji finansowej. Jednakże mając na względzie rentowność procesu produkcji, konieczne jest wprowadzenie zmian oraz modernizacji technologicznych, które w znaczny sposób obniżą koszty produkcyjne. Przyczyn niskiej rentowności produkcyjnej może być co najmniej kilka. Jedną z nich z pewnością jest proces transportu wewnątrzzakładowego, który stał się tematem niniejszych rozważań. Co za tym idzie, wprowadzenie zmian technologicznych oraz innowacji może w pozytywny sposób wpłynąć na ogólną kondycję finansową przedsiębiorstwa. Niemniej jednak bieżąca ocena ekonomiki transportu wewnętrznego jest pozytywna.