Romantyczna koncepcja natury

Ważnym elementem romantycznej wizji świata była natura. Przyroda dla romantycznych poetów była czymś tajemniczym, obdarzonym duchem i wiecznie żywym. Według ich koncepcji człowiek również był cząstką natury, wierzyli, że i on mógł się cudownie odradzać. Podstawowym wzorcem w tej epoce było życie w zgodzie z przyrodą – to ona wyznacza rytm pracy i wypoczynku, młodości i starości, zapewnia bezpieczeństwo i wewnętrzną harmonię. Natura to wspaniałe, doskonałe dzieło Boga, które zapewnia odpoczynek i ukojenie. Jednak renesans to nie tylko arkadyjski obraz natury. Przyroda jest piękna, ale jednocześnie groźna, kusząca – i zarazem przerażająca. Dzieła romantyków obrazują to, jak dużą rolę w tej epoce odgrywała natura.

Pierwszym przykładem romantycznego dzieła literackiego, w którym dużo uwagi poświęcone jest naturze jest „Pan Tadeusz”. Poeta przedstawia obraz Litwy, rodzinnego kraju, gdzie roztacza się malowniczy nadniemeński krajobraz. Adam Mickiewicz poświęca opisom natury bardzo dużo miejsca, przyroda nie jest tu żadnym dodatkiem, a niemal odrębnym bohaterem utworu. Wspomina o zielonych łąkach czy „polach zbóż malowanych zbożem rozmaitem”. Opisy natury są barwne i żywe, czytelnik odnosi wrażenie, że sam znajduje się w centrum opisywanych miejsc. Przedstawienie przyrody jest dowodem tęsknoty poety za swoją ojczyzną, za krajem jego dzieciństwa z którym ma mnóstwo wspomnień. Mickiewicz traktuje ją jako żywą istotę – opisuje jak zachodzące słońce „spuszcza głowę” czy zasypia „westchnąwszy ciepłym powiewem”. Autor poematu nadał przyrodzie duszę, było to również wyrazem jego oddania i utęsknienia do kraju ojczystego. Kolejnym utworem w twórczości Mickiewicza, który wspaniale ukazuje naturę jest „Świteź”. Autor skontrastował piękno przyrody z tajemniczą atmosferą jeziora Świteź. Opisy natury wywołują niesamowity i mistyczny nastrój, który również odzwierciedla przeżycia wewnętrzne bohaterów. Daje czytelnikowi do zrozumienia, że na pozór spokojna i niczym nieodznaczająca się natura ma jednak dwie strony. Bezpośrednie zetknięcie z tajemnicą spowodowało, że została odkryta prawda o wydarzeniach mających miejsce w przeszłości w Litwie. Przyroda potrafi sprzyjać ludziom, ale potrafi również karać ludzi, którzy mają na sumieniu wiele grzechów. Adam Mickiewicz upersonifikował przyrodę, ukazało to jej nadprzyrodzoną siłę. W tym utworze poeta przedstawił naturę jako bezwzględną i okrutną, jako uduchowiony twór, który nie zapomina o naszych winach. Ostatnim przykładem romantycznego dzieła w którym natura odgrywa dużą rolę jest hymn „Smutno mi, Boże”. Juliusz Słowacki napisał go w czasie podróży do Egiptu. Zachodzące słońce porównał do gwiazdy ognistej, która złocąc niebo i wodę topi się w morzu. Jednak ten piękny widok nie wzbudza w nim zachwytu. Krajobraz ten wpływa na uczucia poety. Jeszcze większe wzruszenie budzi w nim widok lecących bocianów, które przypominają ojczyste strony. Ogarnia go smutek i potęguje to jego tęsknotę za coraz bardziej oddalonym krajem ojczystym. Widok zachodzącego słońca przywodzi u poety na myśl również przemijanie, a także własną marność w zestawieniu z nieprzemijającym urokiem przyrody. W tym utworze natura również uwydatnia smutek duszy, cierpienie i tęsknotę.

Na podstawie powyższych utworów można zauważyć jak wiele aspektów w romantycznych dziełach związanych jest z naturą. Romantyczni poeci nadali jej duszę i była ona podstawą ich świata. Określa uczucia bohaterów, ich tęsknotę za ojczyzną, ale bywa także sędzią wszystkich ludzi. W wielu przypadkach stała się nawet inspiracją do tworzenia utworów. W romantyzmie natura została potraktowana bardzo doniośle i poważnie, została uduchowiona i stała się częścią życia ludzi na ziemi.