Korporacja a etyka

Od wieków ludzie prowadzą różnego rodzaju działalność gospodarczą, której głównym celem jest pozyskanie jak najlepszych wyników, tej działalności, a co za tym idzie chęć zdobycia jak największych ilości środków do życia. Każdy z nas, bowiem chciałby, aby żyło mu się jak najlepiej.
Tak dzieje się i teraz. Niezależnie od tego czy jest to jednostka gospodarcza, przedsiębiorstwo czy korporacja. Głównym celem prowadzonej działalności gospodarczej jest nastawienie na zysk.
Przedsiębiorstwo, w którym dokonuje się wytworzenia produktów lub świadczenie usług poprzez ustalone wytyczne np. zdobycie nowych rynków, zwiększenie produkcji, dotarcie do nowych klientów, znalezieniu bardziej wydajnych sposobów produkcji i sprzedaży itd. dąży do celów zasadniczo zarobkowych.
Ktoś mógłby zapytać, jaki ma to związek z etyką? Jak wiadomo, niezależnie od formy przedsiębiorstwa, organizacje tworzą ludzie. To właśnie na postępowaniu człowieka koncentruje się etyka.
Kwestie etyczne są w istocie pytaniami o to czy powinniśmy podejmować pewnego rodzaju działania czy te działania są dobre czy złe, godne pochwały czy potępienia.
Różne czynniki decydują o zachowaniu ludzi zaangażowanych w działalność gospodarczą w szczególności w sytuacji wyboru między działaniem etycznym a opłacalnym. W związku z tym rola etyki biznesu i kodeksów zawodowych powinna polegać na kształtowaniu hierarchii wartości, budzeniu wrażliwości etycznej, wskazywaniu na pewne wartości, takie jak dobro, uczciwość, wolność jako konstytutywne atrybuty człowieka, a nie jako środki prowadzące do celu, którym jest maksymalizacja zysku.
Musimy pamiętać, że żadne przedsiębiorstwo nie istnieje samo w sobie, ale działa w otoczeniu innych podmiotów gospodarczych, w związku z tym podmiotami, a także klientami i środowiskiem. Związane jest to z występowaniem zjawisk z dziedziny prowadzenia biznesu pociągających za sobą istnienie wielu problemów natury etycznej m.in. problem konkurencji, promocji, reklamy, postępowania ludzi biznesu w interakcjach z partnerami, z współpracownikami, podwładnymi, klientami i innymi oraz stosunek do środowiska naturalnego.
Ważnym aspektem działalności gospodarczej jest budowanie właściwego obrazu firmy i stałe o niego dbanie. Wśród elementów stanowiących o obrazie firmy oraz jej produktów i usług obok takich jak cena, jakość, prestiż itd. ważne miejsce zajmują elementy natury etycznej, które w szczególny sposób wpływają na budowanie zaufania. Chodzi tu m.in. o solidność i niezawodność, które przejawiają się w wypełnianiu zobowiązań i obietnic. Także w działaniach promocyjnych czynnik etyczny ma swoje znaczenie. Ważne jest, bowiem aby reklama była przyzwoita, uczciwa i zgodna z prawdą. W praktyce jednak wygląda to nieco inaczej. Większość reklam opiera się na manipulacji instynktami i emocjami odbiorcy, który nie powinien być świadomy faktu, że oferuje się mu tylko symbol jego pragnienia, a nie jego spełnienie. Nie etyczne jest tu odwoływanie się do głębokich uczuć a nawet do podświadomych warstw ludzkiej psychiki. Zarysowuje się tu konflikt miedzy skutecznością kłamliwej i manipulacyjnej reklamy i propagandy, a postulatem uczciwego, kierowanego do rozumu informowania.
Etyczne problemy z konkurencją pojawiają się przede wszystkim w związku z próbami wyeliminowania konkurenta z rynku. Prowadzenie działalności przez wiele firm na zbyt małym rynku, spostrzegania innej firmy jako zagrożenia dla własnych interesów oraz dążenia do powiększania udziałów w rynku cudzym kosztem może prowadzić do nie etycznych praktyk m.in. próba przekupienia najważniejszych pracowników firmy konkurencyjnej, rozpowszechnianie fałszywych informacji o konkurencji w śród wspólnych klientów, kopiowanie produktów, na ruszanie nazwy czy znaku firmowego.
Jeśli chodzi o relacje z partnerami i kooperatami to jak się powszechnie podkreśla oczekiwanie, że zawarte umowy i kontrakty będą respektowane jest podstawą wszelkiej działalności gospodarczej. Problemy etyczne dotyczą także relacji ze współpracownikami, podwładnymi oraz klientami. Należy podkreślić tutaj, że etyka w biznesie jest ważna, gdyż jest po prostu opłacalna. Złe traktowanie personelu wpływa fatalnie na morale pracowników i odbija się na finansowych wynikach firmy. Z kolei zdobycie zaufania u klientów ma znaczenie fundamentalne. Aby zdobyć i utrzymać zaufanie trzeba na nie zasłużyć, a to uzyskuje się dzięki postawie etycznej.
,,Całkowita uczciwość jest zawsze najlepsza i najbezpieczniejsza’’
Wczasach dzisiejszych powstały na skalę całego globu, niespotykane wcześniej zagrożenia dla ludności, płynące nie tylko z istniejącego potencjału nuklearnego, ale z narażenia, wyniszczenia ziemskiego systemu ekologicznego przez technologię przemysłową, które uczyniła ogromne szkody w naturalnym środowisku człowieka. Tak, więc imperatyw ilościowego wzrostu wydajności oraz podboju zewnętrznego świata doprowadził w dziedzinie ekologii do wielu szkodliwych skutków ubocznych. W odniesieniu do funkcjonowania firm postawa etyczna w kwestii ekologicznej polega na społecznej odpowiedzialności menadżera, dostrzeganiu skutków swoich działań i ponoszeniu za nie odpowiedzialności. Dylematy, które się w tym zakresie ujawniają, polegają na tym, że,,wymagania etyczne’’ takie jak powstrzymywanie się od produkcji lub sprzedaży konkretnego produktu ze względu na jego potencjalną szkodliwość dla środowiska czy dla ludzi, często stoją w sprzeczności z koniecznością uzyskania zysku, który pozostaje filarem każdego przedsięwzięcia oraz całego naszego systemu ekonomicznego.
Wydaje się, że punktem wyjścia etyki biznesu może być imperatyw Kanta głoszący, że podstawą wszelkich działań moralnych musi być świadomość człowieczeństwa drugiego człowieka. Nie można go traktować jako środka do celu np. ekonomicznego. Dla etyki biznesu optymistyczne powinno być to, że wartości związane z ekonomicznym sukcesem nie wykluczają się, a raczej zakładają wartości humanistyczne, moralne. Zasada,, to, co mogę dać innemu człowiekowi’’ sprawdza się lepiej w biznesie niż egoistyczne pytanie,, co inny człowiek może dać mnie’’. Biznes stanowi źródło bogactwa, a sukces ludzi biznesu zależy od zdolności rozpoznawania w porę potrzeb innych ludzi i respektowania etycznych reguł.
Na pytanie o to, czy etyka biznesu powinna zajmować się formułowaniem powinności podmiotów działających w gospodarce czy działalność tą opisywać, jaka jest relacja między tymi zadaniami dawane są różne odpowiedzi. Z jednej strony jest to odpowiedz normatywna, proponowana głównie przez filozofów, którzy uważają, iż przedmiotem etyki biznesu jest poszukiwanie reguł etycznych, którymi powinni kierować się ludzie, przedsiębiorstwa, instytucje w działalności gospodarczej. Z drugiej strony odpowiedz udzielana przez przedstawicieli psychologii społecznej i teorii organizacji sprowadza przedmiot etyki biznesu do poszukiwania reguł etycznych, które faktycznie funkcjonują w działalności gospodarczej.
Biznes stanowi relatywnie niezależna sferę współczesnego społeczeństwa rządzącą się własna, wewnętrzną logiką, tzn. zasadą, którą można sformułować jako,, maksymalizację zysków przedsiębiorstwa i redukcję kosztów przedsiębiorstwa’’. Etyka biznesu musi rozwiązywać problemy powstające w wyniku napięć wewnętrznych w działalności gospodarczej, mogących działać na szkodę społeczności moralnej. Etyka biznesu bada szczegółowo słuszne wymogi moralne odnoszące się do działalności gospodarczej, opierając swą funkcję na uzasadnionej teorii opisującej relacje występujące pomiędzy biznesem a społeczeństwem. Prywatna przedsiębiorczość integruje się ze sferą moralną społeczności dzięki ograniczeniom rynkowym, krajowemu ustawodawstwu oraz osobistemu poczuciu moralnej, społecznej odpowiedzialności menadżerów. Podstawowa odpowiedzialność moralna jest odpowiedzialnością trojakiego rodzaju. Po pierwsze korporacja wykonuje swe pierwotne i podstawowe, moralne zobowiązania tzn. produkowanie towarów i świadczenie usług, które są funkcjonalne i bezpieczne dla każdego konsumenta. Do tego odwiecznego kamienia węgielnego biznesu dodano teraz jeszcze inne zasadnicze działania. Drugie zobowiązanie moralne dotyczy zatem szerszego otoczenia i jest to troska o środowisko i wyczerpanie zasobów naturalnych. Trzeci przyjęty rodzaj odpowiedzialności odnosi się do jakości samego przedsiębiorstwa jako społeczności moralnej. Te trzy rodzaje odpowiedzialności moralnej określone dla podmiotów gospodarczych mają na celu zagwarantowanie minimum moralnej doskonałości. Są one powiązane z koncepcją normatywnych efektów działalności i obejmują to, czego społeczeństwo ma prawo oczekiwać od ludzi biznesu.
Zasadniczym celem etyki biznesu jest wyszukiwanie rozwiązań pośrednich, godzących wymogi moralne z dbałością o interes strategiczny firmy. Interes strategiczny nie jest całkowicie oderwany od uczuć moralnych i ta linia postępowania może przynieść moralnie korzystne konsekwencje, które należy poddać uważnej ocenie.
Etyka biznesu adaptuje cel i metody etyki normatywnej pod kątem konkretnych wymogów i osądów moralnych, tzn. osądów, które nie mają nic wspólnego z założeniami polityki prowadzonej przedsiębiorstwie, z jego normami i systemem wartości. Poddaje ona ocenie i określa standardy moralne dostosowane do konkretnej sfery nowoczesnego społeczeństwa biznesu.