Państwo demokratyczne, konstytucyjne, prawne a prerogatywne

Państwo demokratyczne- jest to pojęcie szerokie, w swym zakresie obejmuje między innymi takie państwa jak np.: państwo prawa czy państwo konstytucyjne. Państwa o ustroju demokratycznym to państwa, w których władza zwierzchnia należy do ludu, a więc państwa, w których suwerenem jest lud. Wszystkie organy państwa wywodzą się z ludu, nie tylko dlatego, że lud je powołuje i rozwiązuje, ale również lud ustala ich kompetencje. Uważa się, że władza suwerenna należy do społeczeństwa, do wszystkich członków grupy państwa. Współczesne państwo demokratyczne realizuje w szczególności zasady: suwerenności narodu, pluralizmu politycznego, podziału władzy, rządów większości z poszanowaniem mniejszości, oraz gwarantowaniem podstawowych praw i wolności obywatelskich. Najważniejszymi wartościami państw demokratycznych są: tolerancja, współpraca, kompromis oraz konsensus. Suweren (społeczeństwo) może sprawować władzę pośrednio albo bezpośrednio, stąd wyróżnia się demokrację bezpośrednią i pośrednią. Demokracja bezpośrednia ma miejsce wówczas, gdy wszyscy obywatele mają prawo brać udział w sprawowaniu władzy państwowej, czy to przez podejmowanie decyzji, czy nawet przez ich wykonywanie. Współcześnie praktykowaną formą demokracji bezpośredniej są referendum, plebiscyt, veto ludowe oraz samorządy. Referendum jest to powszechne głosowanie, w którym mają możliwość głosowania wszyscy obywatele zamieszkujący obszar referendum. W głosowaniu obywatele rozstrzygają pewne sprawy bądź wyrażają swoją opinię. Referendum może dotyczyć na przykład przyjęcia nowej konstytucji. Plebiscyt to powszechne głosowanie mieszkańców danego terytorium w sprawie przynależności tego terytorium do określonego państwa. Veto ludowe- prawo protestu przeciw uchwalonemu aktu prawnemu. Samorządy mają możliwość bezpośredniego decydowania grup społecznych o kwestiach ich dotyczących (np. samorządy lokalne).


Państwo konstytucyjne- jest to pojęcie szersze od państwa demokratycznego. Państwo konstytucyjne jest to państwo, które posiada konstytucję- ustawę zasadniczą. Konstytucja różni się od innych ustaw szczególną mocą prawną, szczególną treścią oraz sposobem uchwalania i zmiany.


Państwo prawa- (pojęcie węższe od państwa demokratycznego)-państwo praworządne konstytucyjne, w którym wzajemne stosunki między organami władzy państwowej a obywatelami i ich organizacjami są ściśle określone przez stabilne i w praktyce stosowane normy prawne. Koncepcja państwa prawa opiera się na założeniu, iż zadaniem prawa (przez które rozumie się ustawę) jest ochrona jednostki przed arbitralnym działaniem państwa.
W państwie prawa najwyższe miejsce w hierarchii aktów prawnych zajmuje ustawa (zasada prymatu ustawy), jest ona obok konstytucji najważniejszym aktem prawnym. Instytucją stojącą na straży zgodności aktów prawnych z konstytucją oraz obowiązującymi ustawami jest sądownictwo konstytucyjne (w Polsce rolę tę pełni Trybunał Konstytucyjny). Również działalność administracji podlega w państwie prawa kontroli pod kątem legalności jej decyzji, czuwają nad tym niezawisłe sądy (sąd administracyjny).
Według współczesnej koncepcji państwa prawa obowiązek działania zgodnie z prawem odnosi się do wszystkich organów państwa również do parlamentu jako władzy prawodawczej. Proponowane natomiast przez parlament rozwiązania prawne powinny odpowiadać nie tylko większości obywateli, ale także przestrzegać praw i wolności człowieka (prawa człowieka). W państwie prawa normom prawnym podporządkowany jest nie tylko obywatel, ale także władza państwowa.
Najbardziej charakterystyczne cechy państwa prawa:
1) zabezpieczenie wolności (ograniczenie wolności poprzez państwowe unormowanie – prawa człowieka granicą działania państwa);
2) równość wobec prawa (zniesienie podziałów stanowych);
3) pewność prawa (nadrzędność ustaw, postępowanie zgodne z przepisami prawa, sądowa ochrona prawna, zakaz stanowienia ustaw działających wstecz);
4) podział władzy (prawodawcza, wykonawcza, sądownicza).
Zgodnie z konstytucją Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.


Państwo prerogatywie- jest to niedemokratyczne państwo, w którym władza nie dopuszcza do stosowania ograniczających ją norm prawnych. Państwo prerogatywne jest przeciwieństwem państwa prawa.