Potop szwedzki,wyprawa wiedeńska

Król szwedzki Karol X Gustaw. O wielu problemach Rzeczpospolitej poinformował go zbiegły magnat Hieronim Radziejowski który popadł w konflikt osobisty z królem Janem Kazimierzem.
Król szweci postanowił umocnić swoje panowanie i zająć Pomorze Gdańskie , Szedzi obawiali sie też wzrostu znacznia Rosji nad Bałtykiem. Król chciał też zyskać sławe i łupy. Pretekstem do złamania rozejmu i wszczęcia wojny było używanie przez Jana Kazimierza tytułu króla szwecji.
1655-żołnierze szwedcy pod dowództwem Karola X Gustawa wkroczyli do Rzeczpospolitej z Pomorza Szcześcinskiego i Inflant , wielkopolskie pospolite ruszenie pod wpływem wojewodów Krzysztofa Opalińskiego i Andrzeja Grudzińskiego skapitulowało bez walki pod Ujściem i uznało zwierzchnictwo szwedzkiego króla
Nieco później hetman litewski Janusz Radziwił i jego brat zawarli w Kiejdanach unie ze Szwecja,uznając za nieważną unie lubelską z 1569.
Szwedzi w ciągu czterech miesięcy opanowali całą korone z warszawa i krakowem , obraniło sie jedynie kilka twierdz-gdansk,zamosc czy klasztor na jasnej górze.
Jan Kazimierz schronil sie w swoich dobrach w Głogówku na Opolszczyźnie .
Wojska rzeczypospolitej przeszły na strone zwycieskiego monarchy. Najeźcy potraktowali zajete ziemie jak lup wojenny,rabowali,nakladali kontrubucje ,scigali swiadczenia. Rodziło to opór polskiej ludności. Rozpoczęła się wojna podjazdowo-partyzancka w której początkowo wsławił się Krzysztof Żegocki.
1655 grudzien- Szlachta zawiązała konfederacje w Tyszowcach a później konfederacje ogólnokrajową w Łancucie , majace na celu wypedzenie szwedów z rzeczypospolitej.
W walkach ze Szwedami dużą role odegrał Stefan Czarniecki, prowadzil wojne podjazdową zwaną szarpaną. POwstańcy likwidowali male oddzialy wroga , utrudniali zdobycie zaopatrzenia.
Sukcesy polskiej partyzantki zachęciły Jana Kazimierza do powrotu
1656 styczen-król przybył do Lwowa i w kwietniu zlozyl w katedrze slubowanie w którym zobowiazal sie lud od wszelkich niesprawiedliwosci uwolnic. Chciał w ten sposob zachecic do masowego udzialu w walkach mieszczan i chlopow.
Działania partyzantki osłabiły szwedów , okazało sie ze nie mogą kontrolowac calego panstwa. Karol Gustaw postanowil podzielić Rzeczpospolitą , jego partnerzy:ksiąze Siedmiogrodu-Jerzy Rakoczy, elektor Branderburski-Fryderyk WIlhelm Hohenzollern , Bogusław Radziwił i Bohdam Chmielnicki.
1656-układ rozbiorowy w Radnot w Siedmiogrodzie - Szwecja zatrzymywała pomorze gdanskie , branderburgia zabierala czesc wielkopolski i warmie , ksiaze siedmiogrodu poludniowa czesc korony z warszawa , chmielnicki ukraine , a radziwił wojewodztwo nowogródzkie.
Skutkiem zawarcia porozumienia byl atak na Rzeczpospolite, jednak sily dowodzone przez S. Czarnieckiego i Jerzego Lubomirskiego pokonaly sily siedmiogrodzkie, kozackie,szwedzkie
Rzeczpospolita zawarła sojusz z Rzeszą i Danią. Elektor Branderburski zrezygnował z popierania szwedów w zamian za zrzeczenie sie przez Rzeczpospolita zwierzchnictwa nad Prusami Książęcymi.
1657-traktaty w Welawie i Bydgoszczy -przyznawały Branderburgii suwerenna władze w Prusach Książecych , zwierzchnośc lenna nad ziemią lęborsko-bytowską oraz prawo przemarszu wojsk przez tereny Pomorza Gdanskiego .
1658-Szwedom zagrozila koalica w sklad której oprócz Rzeczpospolitej wszedl dwor austriacki , dania i brandenburgia. Karol Gustaw usiłował przenieść działania wojenne do Danii.Za nim wyprawily sie zjednoczone sily Rzecz. , Rzeczy i Bran. Oddialami polsko-litewskimi dowodzil Stefan Czarniecki. (ataka na wyspe Als, bitwa pod Nyborgiem w 1659-pokonanie szwedów)
Dyplomacja francuska doprowadzila do podjecia rokowań pokojowych . Potop szwedzki zwany również II wojną północną zakonczylo podpisanie pokoju w Oliwie 3 maja 1660 - Rzeczpospolita miala przedwojenny stan posiadania nad Bałtykiem , potwiedzone zostaly traktaty welawsko-bydgoskie, Jan Kazimierz zrzekł się rozszczen do tronu szwedzkiego. Szwecja zatrzymala wiekszosc Inflant, Rzecz. zachwala tylko ich poludniowo-wschodnia czesc z Dyneburgiem nazwaną odtąd Inflantami Polskimi.
Protestanci
Działaność znacznejj grupy protestantów w Rzeczpospolitej godziło w interesy panstwa. Zdradzili królestwo które ich przyjelo i w ktorym cieszyli sie swoboda religijna. Arianie przyczynili sie do najazdy Rakoczego a dwaj główni ideolodzy ruchu arianskiego byli wspoltworcami traktatu w Radnot.Protestanci przyczynili sie do zorganizowania agrsji szwedzkiej i poparli ja,. Tłumaczy to skierowane przeciwko nim represje.
1658-wyrok sejmu , arianie zostali skazanie na wygnanie
Wojny z Turcją
Jan Kazimierz dązył do wzmocnienia pozycji monarchy i dworu, przeciwna byla temu czesc magnaterii,doszlo do walk.
1668-J.K zrzekl sie tronu i wyjechal do Francji
W elekcji zwyciezyl Michał Korybut Wiśniowiecki,popierany przez obóz prohabsburski. Było to przyczyną zaostrzenia stosunków z Turcją , gdzie rządził wowczas sułtan Mehmed IV . Postanowil on wzbogacic sie o nowe ziemie, pretekstem do rozpoczecia dzialan wojennych bylo uznanie zwierzchnictwa lennego turcju przez Piotra Doroszenke-kozackiego hetmana prawobrzeznej ukrainy pozostajacej przy rzeczpospolitej po rozejmie w Adruszowie.
1672-uderzenie sil tureckich
Panstwo polsko-litewskie bylo nieprzygotowane, trwaly wowczas walki wewnetrze, miedzy zwolennikami króla i opozycja na czele której stal hetman wielki koronny Jan Sobieski.
Armia turecka dowodzona przez Mehmeda IV zdobyla Kamieniec Podolski , zajęła niemal cała Ukraine az po Lwów.
1672pazdziernik-krolewscy komisarze podpisali w Buczaczu pokoj z Turcją - Rzeczpospolita zrzekla sie Podola i zobowiazala do placenia corocznego haraczu co oznaczalo uznanie sie za lennika sultana i wywolalo gwaltowna reakcje mas szlacheckich
1673-sejm uniewaznil uklady w Buczaczu i uchwalil nowy podatek ktory umozliwil Sobieskiemu wystawienie ponad 40tys wojsk.
1673jesien-armia Sobieskiego osaczyla sily tureckie pod Chocimiem zadajac im kleske.
Zmarł wówczas Michał Korybut, sejm wybral na króla po zwycięstwie chocimskim Jana Sobieskiego(1674)
1676-podpisanie rozejmu w Żurawnie-prawobrzezna ukraina z kamiencem podolskim zostala przy turcji ale rzeczpospolita nie musiala placic haraczu.
Próba zmiany sojuszu
Sobieski chcial zakonczyc wojne z Turcja i Szwecją , rozpocząć działania przeciwko Hohenzollernom. Chcial zerwać sojusz z Habsburgami i odzyskać Śląśk.
1675-zawarl tajny traktat z Francją w Jaworowie o antypruskim i antyaustriackim charakterze.
1677-tajne porozumienie ze Szecją
Ludwik XiV zobowiazal sie do posredniczenia w konfliktach polsko-tureckich i podjecia staran o przywrocenie do Rzeczpospolitej Prus Ksiązecych . Nie dotrzymali jednak zobowiazan , Szwecja natomiast nie chciala wzmocnienia Polski nad Bałtykiem . Sobieski musial wrócic do koncepcji sojusz z Habsburgami i walki z Turcją.
Wyprawa Wiedeńska
1683-układ sojusznicy między Rzeczpospolitą a Habsburgami w Warszawie , zobowiazywał oba panstwa do pomocy w razie turckiego najazdu.
Gdy armia sułtana uderzyla na Austrie i rozpoczela oblezenie Wiednia cesarz Leopold I zwrócił się o pomoc do J. Sobieskiego,który ruszył na odsiecz Wiednia. jego wojska polaczylo sie z idacymi na pomoc silami austriackimi,oddzialami saskimi,bawarskimi i szwabskimi
12 wrzesnia 1683-bitwa pod Wiedniem , wjska tureckie poniosły klęske.
1684-utworzenie Ligii Świetej w sklad której wchodzili Rzeczpospolita,Rzesza,Wenecja,papiestwo, od 1686 tez Rosja .
Sobieski zamierzal w tej wojnie zdobyc Mołdawie która miała stanowić dziedziczne księstwo jego syna.
1699-pokoj w Karłowicach konczacy wojne z Turcją - Habsburgowie potwierdzili opanowanie Węgier oraz Siedmiogrodu , Wenecja podporzadkowala sobie Peloponez, Rosja zyskała tereny nad Morzem Czarnym , do Korony wrocilo Podole z Kamieńcem .