Zadłuzanie się jst

„Określone kompetencje jednostek samorządu terytorialnego do gromadzenia dochodów i wydatkowania mają istotny wpływ na poziom i kierunki oraz rodzaje wydatków.” Władze samorządowe sprawują kontrolę nad przyszłością regionu. Jeśli mają właściwe pomysły oraz niezbędną wiedzę na temat słabych i mocnych stron regionu, oraz szans i zagrożeń, to wtedy umiejętnie są wykorzystywane w procesie rozwoju regionu.
„Inwestycje samorządowe można podzielić według rodzaju na inwestycje dotyczące infrastruktury społecznej i infrastruktury technicznej.” Inwestycje w zakresie infrastruktury wpływają na lepsze warunki życia społeczności lokalnej oraz polepszeniu ich warunków pracy.
Bardzo ważną cechą inwestycji na terenie samorządów jest ich niedochodowość. Więc gdy podejmowana jest inwestycja władze gminy, powinny już mieć na uwadze przyszłe utrzymanie obiektów inwestycyjnych.
Realizowanie inwestycji w gminie skutkuje zamianą zasobów finansowych w zasoby rzeczowe. Poniesione wydatki na inwestycje znajdują odzwierciedlenie w efektach rzeczowych, którymi mogą być nowe drogi, czy też szkoły.
Podstawą opracowywania polityki inwestycyjnej w gminie jest znajomość i określenie braków występujących w poszczególnych gałęziach. Dlatego więc organy gminy powinny określić jaka jest różnica pomiędzy zapotrzebowaniem jakie jest zgłaszane przez społeczeństwo a możliwości finansowe gminy.
Potencjał inwestycyjny oraz możliwości inwestycyjny w gminie, są ograniczone poprzez ograniczenia narzucone przez ustawodawstwo na organy, w zakresie wielkości długu jaki jednostka samorządu może osiągnąć.
Ograniczenia wynikają z faktu, że finanse samorządowe są „elementem finansów publicznych.” Wszelkie zakłócenia w finansach lokalnych, równowaga lub nierównowaga, wpływają na finanse państwa. Ograniczenia wynikają również z tego, żeby jednostka nie zadłużała się nadmiernie. Może to zagrozić realizacji zadań bieżących, a nawet doprowadzić do bankructwa jednostki.
„Samorząd terytorialny zaciąga pożyczki głównie z motywów gospodarczych po to, aby pozyskać środki na finansowanie zadań inwestycyjnych zarówno w sferze kulturalno – oświatowej, gospodarczej, jak i infrastrukturę komunalną.” Podejmowane projekty inwestycyjne wpływają na rozwój gospodarczy regionu.
„Nadmierne zadłużanie samorządu terytorialnego w konsekwencji podważa jego samodzielność.” Stąd występują ograniczenia ustalane przez rząd państwa.
Podstawowym źródłem ograniczeń jest ustawa o finansach publicznych oraz art. 216 konstytucji. „Przepisy prawne obligują podmioty sektora finansów publicznych do wprowadzania procedur ostrożnościowych i sanacyjnych.” Jednostki terytorialne są ważnym ogniwem sektora finansów publicznych. I stąd zależność między zakresem zaciągania długu publicznego a wielkością długu jednostek samorządu terytorialnego.
Występują 3 przypadki w których zależności te następują:
a) gdy wartość sumy kwot państwowego długu publicznego oraz wszelkich gwarancji mieści się w przedziale 50% - 55% w relacji do PKB, to wartość relacji deficytu, każdej jednostki samorządu, do jej wartości dochodów nie może wynosić więcej niż relacja państwowego długu publicznego
b) gdy „wartość łącznej kwoty państwowego długu publicznego (powiększonego o kwotę przewidywanych wypłat z tytułu poręczeń i gwarancji udzielonych przez podmioty sektora finansów publicznych) wynosi 55% - 60%, to górne ograniczenie relacji deficytu budżetowego każdej jednostki samorządu terytorialnego zostaje zmniejszone przez pomnożenie przez współczynnik R gdzie R= (0,6 – PDP/PKB)/0,05.” Gdzie PDP to państwowy dług publiczny, a PKB produkt krajowy brutto.
c) gdy wartość długu publicznego przekracza 60% PKB, to w następnym roku budżetowym budżety jednostek nie mogą być z deficytem, jak również obowiązuje zakaz udzielania poręczeń czy nowych gwarancji.
Innym ograniczeniem dla jednostki jest ograniczenie wynikające z art. 113 ustawy o finansach publicznych. Zgodnie z ta ustawą jednostki nie mogą przeznaczać na obsługę długu więcej niż 15% „planowanych na dany rok budżetowy dochodów jednostki samorządu terytorialnego.” Jednak gdy ta relacja przekracza 55% to kwota środków pieniężnych, które są przeznaczane na spłatę i obsługę długu publicznego, nie może przekraczać 12% dochodów jednostki.
„Suma zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz zobowiązań wyemitowanych papierów wartościowych na sfinansowanie wydatków nieznajdujących pokrycia w dochodach nie może przekroczyć kwoty określonej w budżecie.” Tak, więc wielkość kredytów nie może przekraczać kwot, które wcześniej gmina deklaruje w budżecie.
Oprócz ustawy o finansach publicznych regulacje prawne w zakresie długu publicznego określa ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych. Określa „uprawnienia i procedury izb w zakresie nadzoru i kontroli nad pozyskiwaniem środków ze zwrotnych źródeł finansowania.” Izba ta sprawuje kontrolę nad legalnością uchwał gmin i innych jednostek. Uchwały dotyczą najczęściej budżetu oraz jego wszelkich zmian. Izby są również zobowiązane do wydawania opinii o możliwościach spłaty oraz opiniują możliwości finansowania deficytu budżetowego. Sprawują kontrolę nad tym, aby wielkości długów w organach samorządowych nie przekroczyło dopuszczalnych limitów.
Oprócz ograniczeń wynikających z ustaw występują ograniczenia ekonomiczne. Są one związane z polityką równoważenia budżetu oraz polityki długu jednostki. Wielkość zaciąganych kredytów czy też pożyczek jest w dużym stopniu zależna od kondycji finansowej jednostki. Gdy gmina osiąga niskie dochody własne, w stosunku do całości dochodów, to w dużym stopniu wpływa to na wielkość możliwego deficytu budżetowego. Również gdy organy zarządcze gminy nie dzielą budżetu samorządowego na 2 części: bieżącą oraz inwestycyjną, to niekorzystny ma to wpływ na racjonalne gospodarowanie zasobami finansowymi gminy.
Jednostki samorządu terytorialnego nie mogą korzystać ze wszystkich oferowanych na rynku instrumentów dłużnych. Charakter działalności jednostek samorządów terytorialnych jest niekomercyjny. „Skromne źródła dochodów własnych przy wysokim stopniu uzależnienia finansowego od dochodów transferowych ze szczebla centralnego, jednostka samorządu terytorialnego zmuszona jest do pozyskiwania środków finansowych ze zwrotnych źródeł finansowania po jak najniższym koszcie.”
Nie tylko uwarunkowania ekonomiczne oraz ustawowe wpływają na działalność kredytową organów. Istnieją tez czynniki polityczne. Układ sił politycznych wpływa na podejmowanie decyzji o stopniu zadłużania się. Każda partia polityczna przedstawia swój program, który później zobowiązuje rządzących do spełniania obietnic wyborczych.