Historia doktryn politycznych- wprowadzenie

Chcąc zrozumieć, jakie były poglądy Platona na politykę, na prawo i na ustrój państwa, musimy najpierw się zapoznać z jego głównymi założenia, filozofią. Z jego wizją świata i z jego rozumieniem człowieczeństwa.
Sokrates chciał zrozumieć, czym jest w swojej istocie prawda, piękno, dobro, sprawiedliwość, prawo, męstwo, pobożność, odwaga, czyli wszelkiego rodzaju pojęcia, ale takie abstrakcyjne. Chciał on zdefiniować pojęcia „ogólnie" , tj. dobro, prawda, piękno, sprawiedliwość, męstwo, odwaga. Dlatego celem Platona było znalezienie odpowiedzi na pytani „co to jest istota rzeczy?" W ten sposób Platon dokonał odkrycia, które uwarunkowało jego rozumowanie świata. Uznał on, że aby uchwycić istotę trzeba wyjść poza rzeczywistość świata rzeczy. Prawdą jest, że my, naszymi zmysłami, ujmujemy świat w całej jego różnorodności, w całej zmienności. Też prawdą jest to, że nasz rozum przekonuje nas, że każdy element tego zmiennego świata ma swój jakiś stały i niezmienny odpowiednik wyrażony w pojęciu. Wg Platona rzeczywistość składa się jakby z dwóch sfer. SFERA BYTU ZMIENNEGO, która pojmowana jest przez nas zmysłami i SFERA BYTU NIEZMIE-NNEGO, który możemy ująć tylko umysłem.
W człowieku wyróżnił SFERĘ MATERIAL-NĄ (sferę zjawisk biologicznych) i SFERĘ DUCHOWĄ (sferę zjawisk poznawczych). Platon nie wątpił, że o istocie człowieka decyduje ta druga sfera. Platon uważał, że człowiek dusza, bo władzą duszy jest rozum, powinien panować nad swoimi pożądliwościa-mi cielesnymi. Jeśli ludzie me będą tego robić, to kiedyś ten zaprzęg życia się rozleci. TO CO JEST IDEALNE, ZNAJDUJE SIĘ W RUCHU. Kiedy ta dusza spada na ziemię, łączy się z materią i rodzi się człowiek, to dusza nadawała życie. U Platona dusza to czynnik idealny: nigdy nie powstał, istnieje i nigdy nie zginie. Ten idealny czynnik może istnieć bez ciała, ale ciało nie może istnieć bez duszy. Platon stwierdził, że ciało jest więzieniem duszy.

PAŃSTWO I PRAWO WG PLATONA Istnienie państwa jest konieczne. Żaden człowiek nie jest samowystarczalny i potrzebuje drugiego człowieka, aby przeżyć -Platon opowiadał się za tym i często o nim wspominał. *Platon głosił tezę, że państwo jest koniecznym wytworem społecznego podziału pracy.
Platon wyróżnił 4 formy państw: TIMOKRACJA - ustrój oparty na ambicji, honorze, na poczuciu wartości jednostek, na tym, co ludzie cenią sobie najbardziej, a w szczególności na odwadze. Ustrój ten charakteryzuje się surowością i skromnością życia, powściągliwością w działaniach oraz ciągłym dążeniu do zdobycia zaszczytów - szczególnie na polu walki.
OLIGARCHIA - Powstaje w ten sposób, że w postawie bojowników zaczyna przeważać dążenie (nie ma już honoru) do bogacenia się i dążenia do coraz większego bogactwa. Wiadomo było jednak, że pasja bogacenia się może nie zostać zaspokojona. Są to rządy sprawowane przez małą grupkę arystokracji rodowej albo majątkowej. Lud patrzy na warstwy bogate będąc biednym i obala ten ustrój by mieć dostęp do władzy.
DEMOKRACJA - lud chce uzyskać dostęp do władzy, do wolności. Platon mówił: „jest opanowany strzałem wolności". Wolność jest źle pojmowana, gdyż wkrótce doprowadzi do chaosu i anarchii. Wśród ludzi więcej jest jednostek złych niż dobrych i coraz więcej funkcji .sprawować będą ludzie nie kompetentni, przypadkowi. Doprowadza to do obniżenia dyscypliny społecznej, zaniku tradycyjnych cnót obywatelskich. W demokracji ludzie zamożni też knują przeciwko ludowi, a lud ze swojej strony o zło podejrzewa inne ugrupowania, np. ugrupowanie arystokratyczne, które jego zdaniem chce przejąć władzę w celu uzyskania wolności. W rezultacie nikt do nikogo nie ma zaufania. Platon podnosi fakt, że w demokracji zwiększa się nierówność majątkowa. Staje się to przyczyną walki ludu przeciw bogatym. W demokracji następuje zanik odpowiedzialności i następuje demoralizacja obywateli, a pojawia się groźba anarchii i chaosu. Platon mówi, że anarchia prowadzi do ogólnej degeneracji osobowości człowieka. Demokracja - władza ludu, ustrój polityczny, gdzie władza do niego należy (lud).
TYRANIA - Zdaniem Platona jest to skrajne rozpasame wolności demokracji. Tyrania jest już końcowym stadium degeneracji ustrojowej. W tyranii jest całkowity zanik cnót obywatelskich. Tyranie -forma władzy ustrojowej charakteryzująca się uciskiem i despotyzmem ze strony panującego.
CZYM RÓŻNI SIĘ DEMOKRACJA PLATONA OD DZISIEJSZEJ? Platon bardzo mocno podkreślał to, że w demokracji jedynie ludziom się wydaje, że mają wpływ na rządzenie państwem, a w rzeczywistości jest inaczej. To sprytni politycy manipulują ludźmi. Wykorzystują ich emocje, nastroje, pragnienia, aby skutecznie rządzić, a przede wszystkim po to, by utrzymać się u władzy. Politycy schlebiają ludowi, akceptują ich żądania, ale nie realizują tego, co prawdziwe, dobre, mądre, słuszne. Realizują to, czego chce tłum.
IDEALNE PAŃSTWO PALTONA Platon uważał, że każdy z wyróżnionych przez niego 4 ustrojów państwowych jest w stanie ulec degeneracji. Wg niego ustrojem idealnym były ustrój, w którym kierowano by się jedynie rozumiem. Uważał, że jest to możliwe do stworzenia, a nawet konieczne. Z tego wynikało, że tak długo państwo nie będzie rządzone należycie jak długo albo filozofowie nie staną się władcami, albo władcy nie nauczą się filozofii. Wg Platona ludzie, którzy posługują się rozumem w sposób właściwy, powinni sprawować władzę w państwie idealnym. W swoim dziele „Państwo" nakreślił wizję swojego państwa idealnego. Według niego takie państwo powinno wyglądać tak, że wszyscy, a nie tylko część obywateli będą jednakowo szczęśliwi. Uważał, że prawo powinno regulować sytuację w państwie tak, aby wszyscy czuli się szczęśliwymi, bo przecież prawo jest dla wszystkich, a nie tylko dla wybranej grupy obywateli. W platońskim państwie każdy obywatel mas woje ściśle określone miejsce, każdy robi to, do czego się nie nadaje, np. jeżeli jest rolnikiem, to jego zadaniem jest uprawa roli, a nie zajmowanie się polityką. Platon przy okazji głosząc, że jedynie najmądrzejsi (czyli filozofowie) powinni rządzić państwem. W każdym państwie jest mała grupka ludzi zdolnych do kierowania państwem. W państwie idealnym również tak jest, ale w państwie idealnym, oprócz tej grupki wybitnej są jeszcze pozostali obywatele. Platon uważa, że podstawowa masa ludzka nie jest kompetentna do rządzenia państwem, bo nie może ona wznieść się poza poziom poznania zmysłowego. Według mego do tej grupy należą rolnicy, rzemieślnicy, kupcy i inni ludzie, którzy żyją z wykonywania pospolitych zajęć. Są, co prawda, niezbędni do materialnego funkcjonowania państwa, ale są to ludzie, którym nie warto poświęcać ze względu na to, że są oni tacy, a me inni i wystarczy tylko pilnować, aby dobrze wykonywali swoje obowiązki i nie wtrącali się do rządzenia państwem. Platon uważał, że własność prywatna wywołuje wśród ludzi wiele sporów, a przywiązanie do rzeczy materialnych, do bogactwa jest przeszkodą w doskonaleniu się. Uważał, że rodzina powinna być zniesiona. Dzieci, zaraz po urodzeniu, powinny być odbierane matkom i wychowywane w specjalnych instytucjach. Aby ci ludzie byli najlepsi, należy zrobić tak, aby najlepsze kobiety obcowały z najlepszymi mężczyznami, dlatego, że to wtedy zapewni urodzenie się odpowiedniego potomka. Jeżeli urodzi się dziecko ułomne lub chore, o wg Platona należy je bezpośrednio po urodzeniu zabijać. Np. hodowca dba o rasę hodowanych przez siebie zwierząt - kojarzy jedynie w pary sztuki dorodne i zdrowe, aby zapewnić urodzenie dobrego potomstwa. Platon sądził, że likwidując rodzinę sprawi, że całe państwo stanie się jedną wielką rodziną i jeżeli rodzice nie będą znali własnych dzieci, to wszystkie uznają za swoje. Ukazuje się tu przerażająca sprzeczność - ten sam Platon, który pragnął ująć poznawczo najwyższą ideę dobra, każe zabijać dzieci, dopuszcza posługiwanie się kłamstwem. Prawdopodobnie sprzeczność ta była rezultatem całkowitego zamknięcia się rozumowych sieci własnego systemu filozoficznego. Platon był przecież zapatrzony w wieczne i niezmienne idee dobra, prawdy, piękna i nawet nie spostrzegł, że taki chłodny wywód logiczny może prowadzić aż do tak przerażających wniosków.
Z jednej strony krytyka demokracji przeprowadzona przez Platona jest uzasadniona, gdyż ukazane przez niego procesy degenerowania się rządów demokratycznych rzeczywiście mają miejsce. Z drugiej jednak strony proponowana przez niego forma państwa idealnego może przerażać, a doświadczenie historyczne ukazuje nam, że za każdym razem, kiedy usiłowano w praktyce zrealizować jakąś formę idealnego ustroju, to zawsze to prowadziło do tragedii - taką próbą wprowadzenia idealnego ustroju była rewolucja bolszewicka w Rosji.
ARYSTOTELES Koncepcje Platona zostały poddane radykalnej krytyce przez jednego z uczniów - Arystoteles. Skrytykował on całą filozofię Platona. Był całkowicie przeciwny systemowi Platona. Od dzieciństwa interesował się światem przyrody. Mając 17 lat, przybył do Aten i wstąpił do słynnej platońskiej Akademii. Tam spędził 20 lat - najpierw był słuchaczem, potem prowadził własne badania. Zajmował się także logiką, matematyką, polityką, teorią prawa, fizyką, astronomią, biologią. Miał nadzieję, że gdy Platon umrze, to on zostanie kierownikiem Platońskiej Akademii, ale tak się nie stało. Po śmierci Platona udał się do przyjaciela, władcy Nyzji - Heremiasza. Wtedy bardzo gruntownie przemyślał sobie platońską teorię idei i ostatecznie ją odrzucił.