Prawo zobowiązań- osdpowiedzialność związana z wykonywaniem władzy publicznej.

Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przy wykonywaniu władzy publicznej
• Art. 121 Konstytucji marcowej – stwierdza, że każdy obywatel ma prawo do wynagrodzenia szkody jaką wyrządzili mu przez działalność urzędową niezgodną z prawem lub z obowiązkami urzędowymi wyrządzoną przez urzędników, cywili czy żołnierzy. Był to przepis martwy, gdyż w świetle ówczesnej doktryny przepis konstytucyjny nie mógł stanowić samoistnej podstawy do odpowiedzialności państwa.
• Ustawa z 15 listopada 1956 r. o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych – nowoczesne przepisy
• K.c. z 1965 r. – powielenie przepisów z 1956 r. poza jedną zmianą terminologiczną (art. 417-420). Przepisy te były twórczo rozwijane i były przedmiotem wielu orzeczeń.
• Uchwała SN z 15 luty 1971 r. – zawierała wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej. W uchwale tej uznano, że przepisy art. 417 i n. w sposób kompleksowy regulują kwestię odpowiedzialności SP i jednocześnie z tych wytycznych dla zwiększenia odpowiedzialności SP i dania większych możliwości zaproponowano koncepcję winy bezimiennej, która ułatwiała uzyskanie odszkodowania od władzy publicznej.
• Art. 77 ust. 1 ustawy Konstytucyjnej z 2 kwietnia 1997 r. – w sposób odmienny regulowała kwestię odpowiedzialności SP. Przepis stanowi, że każdy ma prawo do wynagrodzenia szkody. Z jednej strony twierdziło się, że jest to przepis pozbawiony własnego znaczenia normatywnego a z drugiej strony przepis nosił nowe treści w kwestii odpowiedzialności poprzez samodzielne uregulowanie w zakresie tej odpowiedzialności.
• Orzeczenie TK z 4 grudnia 2001 r. na temat zgodności art. 417 i 418 k.c. z Konstytucją – Nie wszystkie przepisy z k.c. mogą być uznane zgodne z konstytucją. Taka wątpliwość dotykała ówczesnego art. 418 dotyczącego skutków wydania decyzji. Odszkodowanie było w świetle przepisu uzależnione od winy funkcjonariusza. Taka teza w świetle Konstytucji była nie do obronienia. uznano, że art. 417 jest kwestia wykładni a nie wprost jego niezgodność z konstytucją.
• Wyrok TK z 23 września 2003 r. w sprawie zgodności art. 160 i art. 260 OP z Konstytucją
• Ustawa z 17 czerwca 2004 r. o zmianie k.c. – ustawą tą zmieniono przepis art. 417 k.c. i uchylono następne przepisy regulujące kwestię odpowiedzialności skarbu państwa 418, 419, 420, 4201 - przepisy regulujące kwestię odpowiedzialności jest za działania zlecone administracji samorządowej przez administrację państwową. Można powiedzieć, że przepisy art. 417 i n. uzyskały właściwą konstrukcję dzięki tej noweli a także rozszerzono zakres odpowiedzialności SP i JST. Na pewno uregulowanie musi być z konieczności lakoniczne i fragmentaryczne. Do judykatury należy obowiązek właściwej wykładni w zakresie odpowiedzialności władzy publicznej.

Odpowiedzialność odszkodowawcza za funkcjonowanie władzy publicznej
• Konkretyzacja konstytucyjnej zasady obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej niezgodnym z prawem działaniem organów władzy publicznej
• Dostosowanie do prawa UE (nowela z 2004 r.) gdzie stosownie do rekomendacji br R/84/15 w sprawie odpowiedzialności władzy publicznej przyjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy 18 września 1984 r. w razie naruszenia powinności określonych w przepisach prawa i wyrządzenia tym szkody, poszkodowany powinien otrzymać odszkodowanie od władzy publicznej niezależnie od odpowiedzialności jej funkcjonariuszy wyrządzających szkodę.

Zagadnienia międzyczasowe
Art. 5 ustawy z 17 czerwca 2004 r. - Do zdarzeń i stanów prawnych powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy art. 417, art. 419, art. 420, art. 4201, art. 4202 i art. 421 ustawy.

Rozwiązania prawne w zakresie odpowiedzialności Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego
• Szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych i samorządowych przy wykonywaniu powierzonych im czynności, które wynikły ze zdarzeń zaistniałych przed dniem wejścia w życie konstytucji z 1197 r. (17.10.1997)
• Szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych i samorządowych a także funkcjonariuszy państwowy osób prawnych po dniu wejścia w życie Konstytucji z 1997 r,

Charakter zmian k.c. w dziedzinie odpowiedzialności Skarbu Państwa i samorządowych osób prawnych za wyrządzone szkody
• Odejście od odpowiedzialności Skarbu Państwa za cudze czyny i przyjęcie zasad państwa obywatelskiego, w którym wadliwość władczego działania państwa we wszystkich jego przejawach (władza ustawodawcza, wykonawcza i sądownicza) daje obywatelowi, dotkniętemu uszczerbkiem przez tę wadliwość wywołanym, możliwość dochodzenia kompensaty doznanych szkód
• Oparciu odszkodowawczej odpowiedzialności władzy publicznej na kryterium bezprawności zdarzenia powodującego szkodę, co oznacza odejście od zasady winy
• Surowa zasada odpowiedzialności za szkody wyrządzone aktami władzy publicznej na znajduje uzasadnienia dla odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone aktami dominialnymi.
Koncepcja winy anonimowej/bezimienna - przyjęto, że…

Odpowiedzialność Skarbu Państwa i jednostek samorządu terytorialnego
• Zasada ogólna – art. 417 k.c.
• Za szkody wyrządzone w wyniku wydania niezgodnego z prawem aktu normatywnego – art. 4171 art. 4171 §1
• Za szkody wyrządzone w wyniku prawomocnego orzeczenia lub decyzji ostatecznej – art. 4171 §2
• Za szkody wynikłe z niewydania orzeczenia lub decyzji (przewlekłość postępowania) - art. 4171 §3
• Za szkody wynikłe z wydania aktu normatywnego – art. 4171 §4
• Szkody wynikłe z niezgodnej z prawem decyzji podatkowej do których w zakresie odszkodowania stosujemy przepis k.c – art. 260-261 ordynacji podatkowej

Zasada ogólna 417 §1 k.c. – delikt władzy publicznej
• Jest to niezgodne z prawem i wywołujące szkodę działanie lub zaniechanie jakiego dopuszczono się przy wykonywaniu władzy publicznej
• Przepis o charakterze ogólnym, którego zakresem objęte są wszystkie niezgodne z prawem działania lub zaniechania władzy publicznej nieuregulowane w przepisach szczególnych tj. w art. 4171 k.c. oraz w przepisach o których mowa w art. 412 k.c.

Przesłanki odpowiedzialności za delikty władzy publicznej (art. 417)
• Szkoda
• Szkoda zostaje wyrządzona działaniem lub zaniechaniem władzy publicznej
• Szkoda zostaje wyrządzona przy wykonywaniu władzy publicznej – a nie przy okazji wykonywania władzy publicznej
• Wyrządzona przy niezgodnym z prawem wykonywaniu czynności
• Związek przyczynowy między tymi zdarzeniami

Szkoda
Przez szkodę należy rozumieć każdy uszczerbek w prawnie chronionych dobrach danego podmiotu, zarówno o charakterze majątkowym i niemajątkowym. Nie można wykluczyć odpowiedzialności władzy publicznej z tytułu naruszenia dóbr osobistych obywatela, w tym także możliwości podniesienia przez pokrzywdzonego roszczeń z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę nie majątkową (wyrok TK z 4.12.2001r.)
Zwrot „wynagrodzenie szkody” (art. 77 Konstytucji) oznacza, iż obowiązek jej naprawienia objęto nie tylko rzeczywiste straty, ale również utracone korzyści
Przyjęto szerokie rozumienie szkody.
Nie ograniczono odszkodowania (TK w wyroku z 23.09.2003 r. uznał ze niezgodne z art. 77 ust. 1 Konstytucji regulacje..)

Władza publiczna
• Wszystkie podmioty powołane z mocy prawa do załatwiania spraw publicznych. Pojęcie władczości jest równoznaczne z zajmowaniem pozycji dominującej, nakazującej podporządkowanie podmiotu poddanego władzy. Wykonywanie kompetencji władczych wiąże się z możliwością władczego kształtowania sytuacji obywatela. O kwalifikacji przesądza kryterium fikcjonalne a nie podmiotowe.
• Źródłem władzy musi być akt normatywny, a nie umowa cywilnoprawna czy administracyjna
• Działania pozbawione możliwości władczego kształtowania sytuacji jednostki nie są objęte zakresami regulacji ani konstytucyjnej anie kodeksowej, gdyż nie są wykonywaniem władzy publicznej co najwyżej wykonywaniem zadań publicznych pozbawionych charakteru władczego.
• Czynności władcze nie muszą mieć charakteru decyzyjnego czy orzeczniczego. Mogą mieć charakter czynności….
c.d.
• Działanie za władze publiczną jest wykluczone w sytuacji występowania władzy w systemie kontraktowym. Działanie to odnosi się wyłącznie do sfery imperium.
• Nie każda państwowa czy samorządowa osoba prawna lub innej jednostka organizacyjna wykonują władze publiczną. W sytuacji, dy wynik testu będzie negatywny, jednostki te będą ponosiły odpowiedzialność na zasadach ogólnych
• Między osobą prawną wykonującą władzę publiczną a

Działania władcze (przykłady)
• Organizacje udzielania świadczeń zdrowotnych przez państwo, czy stosowanie przymusu leczenia i badań, a nie błędy w sztuce lekarskiej
• Działalność KNF
• Działalność syndyka
• Działalność komornika
• Nie jest działaniem władczym działalność NFZ
• Nie jest działaniem władczym działanie notariusza a odpowiedzialność Skarbu Państwa za działanie notariusza byłaby uzasadniona wtedy, gdy

Zakres podmiotowy odpowiedzialności za delikty władzy publicznej
• Skarb Państwa
• Jednostki samorządu terytorialnego
• Inne osoby prawne wykonujące władcze publiczną z mocy prawa np. NBP w odniesieniu do innych banków

Odpowiedzialność Skarbu Państwa
• Skarb Państwa staje się dłużnikiem, kiedy szkoda powstaje w związku z działaniem lub zaniechaniem państwowej jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, a funkcjonującej w zbiorczej strukturze jaka tworzy Skarb Państwa

Odpowiedzialność jednostki samorządu terytorialnego
• Zbiór jednostek obejmuje gminy, powiaty, województwa samorządowe związki międzygminne czy związki powiatów
• Charakteru jednostki samorządu terytorialnego pozbawione są porozumienia oraz stowarzyszenia zawierane

Osoby prawne wykonujące władzę publiczną z mocy prawa
Takie osoby prawne, którym z mocy szczególnej regulacji

Wyrządzenie szkody przy wykonywaniu powierzonych czynności
• Istnienie związku przyczynowego adekwatnego między wykonywaniem władzy publicznej a szkodą
• Konstrukcja ta nie wymaga identyfikacji bezpośredniego sprawcy szkody, czyli osoby fizycznej, realizującej te funkcje. Wystarczy dowód, że szkoda powstała niewątpliwie wskutek działania jakiejś, nawet niezidentyfikowanej osoby wykonującej władzę publiczną. Zbędne w takich okolicznościach jest odwołanie się do konstrukcji winy anonimowej.

Wyrządzenie szkody przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie
• W braku jednego uniwersalnego stosunku publicznoprawnego pomiędzy państwem a jednostką kwestię niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej należałoby oceniać każdorazowo na podstawie właśnie owych norm, które dany stosunek publicznoprawny regulują, wskazując na prawa i obowiązki stron …..
• …
• Dla powstania obowiązku odszkodowawczego nie jest istotny stopień niezgodności działań władzy publicznej z prawem, lecz sam fakt powstania szkody wskutek tej niezgodności.
• …
• Dowód naruszenia prawa przy wykonywaniu publicznym będzie ciążył na poszkodowanym, najczęściej dowód ten przybierze postać sformalizowaną (decyzji, orzeczenia) co nie pozwoli w procesie odszkodowawczym wskazywać niezgodności z prawem w sposób dowolny i samodzielny
• …
Działania noszące znamiona bezprawności w świetle stanowiska SN
• Oddanie zajętej w postępowaniu celnym ruchomości pod dozór osoby trzeciej, mimo niewykazania przez dyrektora urzędu celnego przesłanek uzasadniających takie jego zachowanie
• Wydanie przez Centralna Informację Rejestru Zastawów zaświadczenia zawierającego informacje zgodne z bazą danych centrali rejestru, ale niezgodnych ze stanem rzeczywistym

Działanie nie noszące znamion bezprawności wg SN
• Niewypłacenie przez wojewodę gminom w pełnej wysokości dotacji celowej na wypłatę dodatków mieszkaniowych
• Zachowanie MF polegające na przyjęciu jednej z 2 funkcjonujących w doktrynie wykładni prawa podatkowego, która później nie została zaakceptowana.

Związek przyczynowy
Podmioty wskazane w art. 417 k.c. ponoszą odpowiedzialność za normalne następstwa niezgodnego z prawem działania lub zaniechania przy wykonywaniu władzy publicznej (art.

Legitymacja czynna
Wszelkie podmioty, który mogą ponieść szkodę przez bezprawne działania władzy publicznej

Zasada odpowiedzialności
Wykonywanie władzy publicznej z natury wiąże się z ryzykiem niewłaściwego jej wykonania co pociąga za sobą odpowiedzialność podmiotu, który ją wykonuje.

Odpowiedzialność za wykonanie zadań publicznych zleconych na zasadzie porozumienia (art. 417 §2)
Skarb Państwa może powierzyć wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej innym podmiotom na zasadzie porozumienia a jednostka samorządu terytorialnego innym osobom prawnym.
Źródłem kompetencji do wykonywania przez jednostkę samorządu terytorialnego
W razie szkody wyrządzonej przez wykonawcę zleconego mu zadania z zakresu władzy publicznej odpowiedzialnymi solidarnie są powierzający i wykonawcza. Zlecający odpowiada za wykonawcę na zasadzie ryzyka

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej za wydanie aktu normatywnego
• Wyrządzenie szkody przez akt notarialny
• Istnienie związku przyczynowego między szkodą a konkretnym aktem normatywnym
• Stwierdzenie we właściwym postępowaniu niezgodności aktu normatywnego z Konstytucją, umową międzynarodową lub ustawą (w świetle stanowiska ETS podstawy do żądania odszkodowania stanowi naruszenie przez ustawodawcą polskiego normy prawa

Akty normatywne w rozumieniu art. 417 §1
• Akty generalne – w odróżnieniu od aktów indywidualnych
o Źródła powszechnie obowiązującego prawa
o Akty prawa miejscowego
 Akty normatywne niezgodne z prawem wspólnotowym również niewłaściwe implementowane

Związek przyczynowy
Istnienie adekwatnego związku
Nie wystarczy wykazać potencjalną możliwość uzyskania korzyści, gdyby nie został wydany akt normatywny, uznany za niezgodny z aktem hierarchicznie wyższym, ale trzeba wykazać, że w konkretnym przypadku tak by się stało

Stwierdzenie „we właściwym postępowaniu” niezgodności aktu
TK – co do zgodności ustaw z Konstytucją
SA
Organy nadzorcze

Legitymacja bierna
o Podmiot, który wydał normę prawną, uznana następnie za niezgodną z prawem
o W przypadku SP należy każdocześnie ustalić właściwą statio fisci (regułę tę modyfikuje ustawa o Prokuraturze generalnej SP wprowadzając zastępstwo procesowe Prokuratorii)
o W przypadku wydania rozporządzenia przez inny organ konstytucyjny do tego powołany, czynności procesowe ze SP podejmuje ten organ
o JST, której organ wydał akt niezgodny z prawem.

Okoliczności wyłączające odpowiedzialność
o Gdy TK odroczy utratę mocy przepisów uznanych za niezgodne z Konstytucją

Odpowiedzialność za niezgodne z prawem prawomocne orzeczenie i decyzje
o Wyrządzenie szkody prawomocnym orzeczeniem lub decyzją ostateczną
o Związek przyczynowy między szkodą a prawomocnym orzeczeniem lub decyzją ostateczną
o Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia lub decyzji ostatecznej

Stwierdzenie niezgodności z prawem
Stwierdzenie następuje wg przepisów tego postępowania, w którym rozstrzygnięcie zostało wydane

Odpowiedzialność za przewlekłość postępowania sądowego lub administracyjnego

Odpowiedzialność za zaniechanie legislacyjne
Wyrządzenie szkody przez niewydanie aktu normatywnego. O zaniechaniu możemy mówić tylko wtedy, gdy wskazany jest termin w którym organ powinien podjąć prawotwórcze działanie oraz przynajmniej jego minimalną treść
Związek przyczynowy między zaniechaniem legislacyjnym a szkodą
Istnienie przepisu nakładającego obowiązek wydania aktu normatywnego. Obowiązek ten powinien być skierowany do odpowiedniego organu i powinien i powinien być wprost wyartykułowany