Chrzest Polski – geneza, okoliczności i konsekwencje.

Materiał faktograficzny:
1. Plemiona zamieszkujące ziemie polskie w IX – X w.:
Polanie – dolina Warty,
Kujawianie – nad Gopłem,
Pięć plemion śląskich: Dziadoszanie, Bobrzanie, Ślężanie, Opolanie, Gołęszyce – w dorzeczu dolnej i środkowej Odry,
Wiślanie – okolice górnej i środkowej Wisły,
Mazowszanie – po obu stronach środkowej Wisły,
Pomorzanie – między dolną Odrą i Wisłą,
Lubuszanie – po obu stronach Odry na poł. od ujścia Warty.

2. Proces podboju i jednoczenia plemion przez Piastów.
W ówczesnych czasach istniały dwa ośrodki, wokół których zaczęło się skupiać życie polityczno – państwowe plemion polskich. Jednym był kraj Wiślan, gdzie w ciągu IX w. powstało państwo kilkuplemienne podbite w końcu tego stulecia przez Morawian. Drugim – kraj Polan. Aktywność tego ośrodka również przypada na wiek IX. Po rozszerzeniu swych wpływów na dorzecze Warty, udało się władcom polskim opanować do połowy X w. cały obszar między środkową Odrą a Wisłą, tworząc zalążek późniejszego państwa polskiego. Ok. 960r. rządy w nim objął Mieszko I – pierwszy historyczny władca polski pochodzący z dynastii Piastów.

3. Miejsce Mieszka I w ówczesnej Europie:
Między katolicyzmem a prawosławiem:
Polanom sprzyjało położenie ich siedzib w centrum równiny między Bałtykiem a Karpatami. Ułatwiało im to nie tylko ekspansję, ale także włączenie się w obieg ówczesnego handlu dalekosiężnego. Polanie mogli sięgać zarówno szlaków bałtyckich, jak i południowych. W zamian za swe towary zdobywali cenne kruszce, dzięki którym gnieźnieńscy władcy mogli budować swe potęgi.
Z drugiej jednak strony tak bliskie sąsiedztwo pogańskich Polan z katolicyzmem i prawosławiem budziło zagrożenie ze strony państw chrześcijańskich (wyprawy krzyżowe).
Plany polityczne cesarstwa we wschodniej Europie:
już pierwsze wiadomości o Mieszku pokazują, że państwo weszło w krąg zainteresowania sąsiednich potęg. Z kronik wynika, że Mieszko zawarł jakiś układ z niemieckimi margrabiami, których władza sięgała już Odry. W jego wyniku uznał zwierzchnictwo cesarza i zobowiązał się płacić trybut z przygranicznych ziem.

4. Przyczyny podjęcia decyzji o chrystianizacji kraju.
Problem Wieletów:
Wieleci byli ludem zachodniosłowiańskim zamieszkującym ziemie między dolną Odrą a Dolną Łabą. W czasie swego istnienia prowadzili wiele wojen, także z Mieszkiem I. Konflikty z władcą polskim toczone były k. Roku 963, a głównym powodem była walka o dolną Odrę.
Sojusz z Czechami i małżeństwo z Dobrawą:
Niesłychanie ważną decyzją Mieszka było przyjęcie chrztu, a motywy jakie nim kierowały, były złożone. Przyjęcie chrztu mogło zapewnić państwu Mieszka miejsce wśród państw Europy chrześcijańskiej, zabezpieczając je przed przymusową chrystianizacją, a także przyczynić się do jego wewnętrznego zespolenia.
Od czasów koronacji cesarskiej Ottona I idea chrystianizacji, a jednoczesne podporządkowywanie Słowian stanowiła integralny składnik jego programu politycznego. Misją tą zainteresowane było również społeczeństwo niemieckie. Aby więc uchronić się od bezpośredniego podporządkowanie ziem polskich niemieckim placówkom misyjnym, utworzonym na pograniczu niemiecko-słowiańskim, Mieszko zdecydował się w 965r. na przymierze z Czechami i na małżeństwo z księżniczką Dobrawą, a w 966r. na przyjęcie chrztu za pośrednictwem czeskim.
Problem zależności trybunalno – wasalnej od cesarstwa:
Po koronacji na cesarza Otton I uważał się za zwierzchnika innych władców. Mieszko nie był jednak lennikiem cesarskim tak jak książęta czescy, ale z części swego państwa płacił cesarzowi trybut.

5. Konsekwencje przyjęcia chrztu przez Mieszka, państwa i poddanych.
Znaczenie chrztu było ogromne. Mieszko zdecydował się na porzucenie pogaństwa, ponieważ chrześcijaństwo podnosiło autorytet władcy jako pomazańca bożego, Polska została zaliczona do społeczności chrześcijańskiej, a jej władca traktowany był na równi z innymi książętami, a także umożliwiało sprowadzenie do Polski grupy kleru doświadczonego w sprawie organizacji kościoła i państwa. Ponadto usunięcie wierzeń pogańskich rozluźniało dawne struktury plemienne, które hamowały zorganizowanie ponad plemiennego państwa. W stosunkach z cesarstwem wspólnota wiary ułatwiała kontakty i podnosiła rangę Polski. Ponadto przyjęcie chrześcijaństwa wpłynęło na wzrost kultury zarówno grupy rządzącej jak i całego społeczeństwa – duchowni przynieśli ze sobą sztukę pisania i czytania, znajomość form kancelaryjnych. W stosunkach z Niemcami chrzest zdecydowanie wzmocnił pozycje Mieszka. Wprawdzie wciąż toczył on walki z margrabiami niemieckimi, ale jednocześnie nawiązał bezpośrednie stosunki z cesarzem, uzyskując zaszczytny tytuł „przyjaciela cesarskiego”.



POJĘCIA:
Trybut –danina, zwykle pieniężna, świadczona przez jednego władcę innemu jako wyraz uznania zależności politycznej w zamian za pokuj.
Plemię – grupa rodów wywodząca pochodzenie od wspólnego przodka, zamieszkująca wspólne terytorium i związana wspólnotą organizacji społ.
Wasal – człowiek wolny, który przysięgał wierność człowiekowi możnemu – swojemu seniorowi - w zamian za opiekę i utrzymanie, najczęściej w postaci nadania lenna.
Pogaństwo – (od łac. Pagani - wieśniacy). Potoczne określenie pierwotnych religii i wiary w wielu bogów, kult zjawisk przyrody, demonów, personifikacja bóstw.