Sposoby motywacji jednostki

Motywacja to inaczej stan gotowości do podjęcia określonego działania. Jest ona zawsze czynnikiem decydującym o przystąpieniu do danej czynności, punktem wyjściowym każdej aktywności. Motywację mogą stanowić rzeczy tak banalne jak potrzeby fizjologiczne, ale również może być to bardziej złożony czynnik. Rodzaj motywacji skłaniającej do działania zależy od tego jak dużo oczekuje się od motywowanej osoby oraz od jej cech osobowości. Dlatego właśnie nie istnieje jedna uniwersalna metoda, którą można by zachęcić kogoś do akcji i pojawia się potrzeba wypróbowania wielu sztuczek, póki nie znajdziemy tej odpowiedniej.
Jedną z powszechnie znanych i stosowanych metod jest tzw. „metoda kija i marchewki”. Polega ona na naprzemiennym oferowaniu jakiejś korzyści (marchewki) w przypadku zastosowania się do próśb oraz grożeniu karą lub niekorzyścią (kijem) w przypadku niewykonania poleceń. Metoda ta jest znana od wieków, jednak nie jest ona najlepszym sposobem motywacji, a już zwłaszcza kiedy motywowane są dzieci, które mają bardzo wrażliwą psychikę i światopogląd dopiero w trakcie kształcenia się. Dodatkowo „kij i marchewka” są dobre tylko krótkotrwale, gdyż po dłuższym stosowaniu pogłębia się dystans między np. wychowawcą a podopiecznym, powstaje niezdrowa rywalizacja między współtowarzyszami oraz narasta wrogość i zawiść. Dzieje się tak, ponieważ po pewnym czasie zachęta nabiera raczej cech przymusu i kontroli pod groźbą kary, a sama nagroda traci swoją atrakcyjność. Dlatego jest to metoda obecnie postrzegana jako przestarzała i nieskuteczna, a wręcz nawet demotywująca.
Istnieje wiele sposobów motywacji, znacznie skuteczniejszych od wyżej wymienionej. Nagroda jest jej niezwykle ważnym elementem, stanowi największą zachętę. Niezależnie czy jest to coś materialnego, czy czysto teoretycznego, jak aprobata rówieśników lub zwierzchników, zawsze jest ona reprezentowana przez jakąś korzyść dla osoby mającej osiągnąć dany cel.
Dobrym przykładem może być nagrodzenie pochwałą, dobrym słowem lub komplementem, jednak przy jednoczesnej rezygnacji z obdarowania dobrem materialnym. Oferowanie komuś swojego uznania za dobrze wykonaną pracę wzbudzi w nim pozytywne odczucia, wzmocni pewność siebie oraz zapewni chęć do dalszej aktywności. Natomiast wręczenie mu w podziękowaniu dobra materialnego może przyczynić się do rozwinięcia takich negatywnych emocji, jak np. chciwość, pycha czy zbytni materializm.
Kolejnym ważnym sposobem motywacji jest wprowadzenie elementu rywalizacji. Należy jednak bardzo uważać, gdyż rywalizacja nie powinna być zbyt zaciekła. Powinna ona być tak podsycana, by każdy z rywali zachował w stosunku do siebie stosunek koleżeński, unikając wrogości spowodowanej zazdrością, a jednak mimo wszystko bardzo chciał wygrać. Konkurowanie nie może negatywnie wpływać na relacje uczestników i nie można dopuścić do tego, by ktokolwiek zapomniał o szacunku do drugiej osoby lub o pozytywnych wartościach moralnych, które powinien reprezentować. Użycie rywalizacji jako zachęty jest ściśle powiązane z wykorzystaniem nagradzania jako metody motywacji, jednak już sama wygrana jest dla zwycięzcy nagrodą samą w sobie, ponieważ poprawia mu samopoczucie oraz sprawia, że czuje dumę z bycia najlepszym. Korzyścią jest tutaj również możliwość osobistego rozwoju poprzez właśnie zdobywanie celów i osiągnięć.
Kluczową motywację do działania stanowi również wiedza o własnej użyteczności. Przykładowo, wychowawca kolonijny próbując zachęcić dziecko do sprzątania terenów zaśmieconych, musi mu wytłumaczyć jak bardzo ważną rolę pełni ono w procesie dbania o środowisko i w jaki sposób jest użyteczne dla społeczeństwa. Dziecko w takiej sytuacji musi wiedzieć, że jest elementem niezwykle ważnym i potrzebnym, w żadnym wypadku nie może się ono czuć zbędne. Dobrze wtedy wyjaśnić niezbędną rolę jednostki w działaniach tworzących dany proceder, zjawisko, akcję i poprzeć tą tezę rzetelnymi przykładami.
Oprócz przekonania o własnej roli w wykonywanym działaniu, motywowany powinien mieć również jasno określony cel i przydzielone zadanie. Te wszystkie rzeczy idą w parze. Jeżeli np. wychowawca kolonijny stara się namówić grupę dzieci do prac pielęgnacyjnych w ogrodzie, to musi zadbać o zapewnienie każdemu z nich pracy do zrobienia, nie może dopuścić by którekolwiek z nich poczuło się pominięte i zostało bez określonego celu, a tym samym czuło się zbędne i niepotrzebne. Zaangażowanie każdego uczestnika grupy zapewnia sukces i pełną motywację każdego z nich. Nie wymaga to szczególnego wysiłku, czasami, by dowartościować dziecko, wystarczy po prostu wymienić jego imię lub poklepać je po plecach, pokazać w jakiś sposób, że jego praca nie jest ignorowana i jest doceniona.
Pomocna przy motywacji jest również oczywiście dobra organizacja pracy. Oprócz odpowiedniego przydziału zadań, trzeba również pamiętać, by trzymać się swoich wcześniejszych ustaleń, postanowionego harmonogramu i planu. Na pewno demotywujące jest, kiedy ktoś mówi nam, że naszym zadaniem będzie jedno, a w efekcie okazuje się, że wprowadza nas w błąd i zaprowadza chaos, oszukuje nas i nagina ustalone zasady. Zdecydowanie zachętą do działania jest dokładna wiedza o tym, co należy zrobić. Wszelkie niespodzianki w trakcie pracy, rzeczy które nas zaskakują, sprawiają, że tracimy pewność siebie i nie wiemy czy będziemy w stanie podołać zadaniu. Natomiast jeżeli wiemy z góry, jak wszystko będzie dokładnie wyglądać, to jesteśmy w stanie przygotować się do czekającej nas aktywności i zastanowić się, czy w ogóle jesteśmy w stanie się jej podjąć. Stanowi to sposób sprawdzenia samego siebie. Jesteśmy w stanie przeanalizować wszystko, co musimy zrobić zawczasu, zapewnić sobie odpowiedni sprzęt czy wymyślić awaryjne rozwiązania problemów, które możemy napotkać. Dzięki temu możemy wykonać zadanie perfekcyjnie, co poprawia nasze samopoczucie i jest doskonałą motywacją.
Następnym sposobem motywacji do pracy jest jak wiadomo włączenie elementu zabawy do pracy. Nic nie zachęca bardziej do działania niż czerpanie z niego przyjemności i rozrywki. Nowym zjawiskiem, które można tutaj wykorzystać jest tzw. grywalizacja. Grywalizacja to wykorzystanie mechaniki gier w dziedzinach życia, które na pierwszy rzut oka nie mają wiele wspólnego z grami. Od niedawna granica między grami, a rzeczywistością zaciera się coraz bardziej, każde nowe pokolenie jest bardziej zależne od wszelkiego rodzaju rozrywki komputerowej. Dlaczego by więc nie wykorzystać tego do pozytywnej motywacji? Grywalizacja wprowadza do zadania motywację opartą na elementach zabawy, gry i koleżeńskiej rywalizacji. Wystarczy porównać zadanie do wykonania do gry, kolejne etapy tego zadania do poziomów zdobywanych w grze itd. Możliwość osiągania celu, rozwijania się czy wygrania gry jest szczególnie kusząca i zamienia każdą nudną pracę w zabawę i rozrywkę, wręcz sprawia, że nie ma się jej dość.
Dodatkowo oprócz wszystkich wyżej wymienionych sposobów motywowania jednostki, jest jeszcze jedna ważna metoda. Mianowicie chodzi tutaj o bardzo ważną rolę przywódcy, autorytetu, przełożonego. Przykładowo, wychowawca kolonijny stanowiący autorytet i zwierzchnika dzieci, musi im dawać przykład. Nie może on przecież być negatywnie nastawiony do zadania, o którego wykonanie prosi swoich podopiecznych. Jeżeli takie dziecko zobaczy, że ktoś znacznie starszy i ważniejszy od niego sam nie wykonałby pracy o którą ono jest proszone, to prawdopodobnie nawet nie spróbuje się jej podjąć. Pozytywne nastawienie osób ważnych, osób, które motywują, jest niezwykle ważne dla motywowanego, gdyż to właśnie swoich liderów obiera on na wzór. Dlatego chcąc kogoś do czegoś zachęcić musimy pamiętać , aby samemu odpowiednio się zachowywać i dawać przykład.
Istnieje wiele sposobów motywacyjnych jednostki, większość z nich starałam się opisać w miarę dokładnie, jednak pewne jest, że nie da się wyszukać ich wszystkich. Należy bowiem pamiętać, że wszystko zależy od tego, kogo motywujemy, od grupy wiekowej, do której należy, od jego osobowości i charakteru tudzież od rzeczy, do której chcemy go zachęcić. Dlatego stwierdzić ze stuprocentową pewnością można jedynie to, że sposób motywacji trzeba dobrać do jednostki metodą prób i błędów. Warto również posłużyć się umiejętnością analizy psychologicznej oraz wykazać się wielką ostrożnością. Trzeba przecież uważać na cienką granicę znajdującą się między motywacją a demotywacją, która czasami jest bardzo trudna do rozpoznania, a bardzo łatwa do przekroczenia w tą nieodpowiednią stronę.