Samobójstwo - lekarstwo na cierpienie, nieszczęśliwą miłość czy oznaka słabości? Przedstaw zagadnienie, analizując wybrane utwory literackie

Przedstawię kilku, różnych bohaterów literatury polskiej i zagranicznej, którzy zdecydowali się popełnić samobójstwo.
Sam motyw samobójstwa jest powszechny, kontrowersyjny i obecny w literaturze i sztuce. W większości przypadków przyczyny śmierci bohaterów są oczywiste i czytając książkę można od razu stwierdzić dlaczego stało się tak, a nie inaczej, lecz są utwory, które zostawiają nam otwarte drzwi do interpretacji jak na przykład w „Granicy” Zofii Nałkowskiej.
Biorąc pod uwagę powód targnięcia się na własne życie, wyróżnia się samobójstwa: egoistyczne, altruistyczne (dla idei), anomiczne (skutek alienacji, wyobcowania ze społeczeństwa) oraz fatalistyczne (w obliczu nierozwiązywalnego problemu). Samobójstwo możemy podzielić również na dokonane- te które zakończyły się śmiercią i niedokonane- czyli nieudane próby pozbawienia się życia. Ja omówię tylko przykłady samobójstw dokonanych.
Pierwszym omawianym przeze mnie i jednym z najpopularniejszych utworów w którym główni bohaterowie popełniają samobójstwo jest „Romeo i Julia” Williama Szekspira. Sytuacja tych dwojga od samego początku była skomplikowana, Romeo i Julia zakochani w sobie, lecz obie rodziny od dawna połączone konfliktem, z góry przekreśla szansę na związek tych dwojga. W akcie desperacji, by być z ukochanym Julia podstępem udaje swoją śmierć. Zły zbieg okoliczności doprowadził do tego, że Romeo, gdy odnalazł martwą ukochaną wypił truciznę chcąc zakończyć swe życie. Julia po przebudzeniu widząc martwego Romea w akcje desperacji wbiła w swoje ciało jego sztylet, czym również zakończyła swoje życie. Oboje tak się kochają, że nie wyobrażają sobie życia bez siebie. Bardzo to teatralne, ale i głęboko tragiczne. Oboje mogli poczuć się odpowiedzialni za śmierć drugiego, Romeo, ponieważ zostawił żonę samą, Julia, ponieważ to był jej pomysł, żeby wszystkich nabrać, a osoba dla której to zrobiła oddała swe życie w imię miłości. Można powiedzieć, że motywem ich postępowania była przede wszystkim wielka miłość, lecz później i wyrzuty sumienia. Czy takie zachowanie było jedynym możliwym wyjściem? Fortuna nie jest łaskawa dla młodego małżeństwa, gdyby posłaniec przekazał wiadomość, oboje by żyli, gdyby Romeo z aktem samobójstwa zaczekał chwil kilka, Julia przebudziłaby się i oboje byliby szczęśliwi, a może gdyby Julia nie odebrała sobie życia, odnalazłaby jeszcze szczęście.
Każde samobójstwo mimo tego, że jest aktem mówiącym o cierpieniu samobójcy, łączy się bezpośrednio z cierpieniem osób bliskich. W przypadku „Romea i Julii” śmierć młodych doprowadziła do rzeczy pozytywnej, zwaśnione rodziny pogodziły się wspólnie płacząc nad grobem ukochanych dzieci. Musiała zdarzyć się tragedia, by coś takiego jak kłótnia przestało być rzeczą ważną i zakończyła się zgodą. To idealnie pokazuje, do jak wielu złych rzeczy doprowadza nienawiść i sprzeczki.
Teraz chciałabym przejść do samobójstwa spowodowanego przez słabość człowieka. Przykładem na którym będę się opierać jest Lady Makbet z „Makbeta” Williama Szekspira. Kobieta ta z początku silna i przerażająca, doprowadza się do stanu, w którym nie jest w stanie żyć z poczuciem winy i postanawia je zakończyć. Lady Makbet, dużo silniejsza od męża i zdecydowanie od niego bardziej bezwzględna, zaplanowała jak jej małżonek ma dostać się na szczyt władzy, namawia go do kolejnych zbrodni, nie mając przy tym wyrzutów sumienia. Dopiero po pewnym czasie zaczyna stopniowo popadać w szaleństwo, przed którym wcześniej ostrzegała męża. Ponieważ kobieta miała większą ambicję niż Makbet, to trapiły ją większe wyrzuty sumienia. W pewnym momencie porównana do lunatyczki, desperacko próbowała zmyć niewidzialne plamy krwi swoich ofiar z własnych dłoni. Obłęd i nie moc poradzenia sobie z nim doprowadza ją do samobójstwa. Jej wysoka ambicja, spryt i inteligencja doprowadziły do tego, że Makbet faktycznie stał się królem, lecz przestał być jej mężem. Dla niego liczyła się już tylko władza. W Lady Makbet zachodzi ogromna zmiana, z kobiety wyrachowanej, okrutnej staje się samotną i odtrąconą przez męża, która płaci straszną cenę za swoje okrucieństwo. Jej śmierć łączyła się z kresem jej własnego cierpienia. Jest to samobójstwo ukazujące słabość człowieka, ponieważ Lady Makbet nie potrafiła sobie poradzić z dalszym swoim życiem, jej myślami oraz ze samotnością, do której tak naprawdę sama doprowadziła.
Petroniusz w powieści Henryka Sienkiewicza pt. „Quo Vadis” również popełnia samobójstwo, powodem takiego postepowania jest cierpienie. Mężczyzna znany, poważany, nazywany arbitrem elegancji przez długi czas był ulubieńcem Nerona i często przebywał w jego towarzystwie. Inteligentny i błyskotliwy. Popełnia samobójstwo po tym jak dowiaduje się, że Neron wydał na niego wyrok śmierci. Petroniusz nie chce dopuścić do tego, by o sposobie w jaki zginie decydowała inna osoba. Cierpi dlatego, że wśród swoich niewolnic odnalazł swoją miłość i musi ją na zawsze opuścić. Śmierć Petroniusza jest odważna, robi on to podczas uczty która wydał, co pokazuje jak bardzo cenił sobie życie i że pragnie odejść wśród dobrej zabawy. Pokazuje to, że człowiek ten cenił sobie estetykę. Nie skacze on z klifu czy się nie wiesza, nakazuje lekarzowi by rozciął mu żyły, by mógł umierać powoli, przy ukochanej i przy muzyce. Eunice, która od dawna zakochana była w Petroniuszu nie mogła wytrzymać utraty ukochanego i razem z nim postanowiła umrzeć, co ukazuje jak bardzo oddana musiała być Petroniuszowi i że nie potrafiła wyobrazić sobie życia bez niego. Śmierć ta była spowodowana osądem Nerona, który podejmował swoje decyzje bardzo impulsywnie, przez co krzywdził wielu ludzi. Gdyby nie wyrok, Petroniusz mógłby spędzić jeszcze wiele radosnych chwil u boku swojej ukochanej Eunice.

Ostatnim przytoczonym przykładem będzie Zenon Ziembiewicz, główny bohater „Granicy” Zofii Nałkowskiej. Jest to przykład samobójstwa które ma bardziej złożone podłoże- lekarstwo na cierpienie oraz oznaka słabości. Zenon to bohater który przechodzi przemianę, mimo, że gdy dorósł potępiał zachowanie ojca, sam zachowywał się w ten sam sposób, zranił wielu ludzi, jak i siebie samego. Wykorzystał Justynę Bogutówne mimo to, że planach miał już ślub z inną kobietą. Jego dawna kochanka nie mogła poradzić sobie z własnymi myślami i pragnieniem zemsty, to właśnie przez nie zdecydowała się, że napadnie na Zenona w jego biurze i obleje go kwasem. Cały incydent skończył się tym, że główny bohater nigdy nie odzyska wzroku. Zenon nie sprawdził się w żadnej ze swych życiowych ról – ani jako mąż, ani jako kochanek, wreszcie ani jako polityk. Utrata wzroku łączyła się z tym, że nie będzie mógł zapewnić bytu swojej rodzinie, jego kariera polityczna bezpowrotnie się zakończy, a była to bardzo ważna rzecz dla niego. Można przypuszczać, że Zenon zdał sobie sprawę jak wielką krzywdę wyrządził Justynie, namawiając ją do aborcji, jak i swojej cierpliwej żonie, która musiała cierpieć, będąc tak traktowaną. Główny bohater najprawdopodobniej nie chciał być wzorem dla syna, ze względu na to, ze sam wyrzekł się własnych idei by osiągnąć zamierzone cele. Była to oznaka słabości ponieważ bał przyjąć się konsekwencji swojego postępowania, a lekarstwem na cierpienie ponieważ nie mógł poradzić sobie z tym, że skrzywdził wiele osób, przez co również sam był nieszczęśliwy. Elżbieta po samobójstwie męża wyjechała za granice, synka Waleriana zostawiła pod opieką babci Żanci. Konsekwencją samobójstwa było to, że dziecko Zenona wychowywane było bez dwójki rodziców.
Powodów samobójstw jest wiele w literaturze, można znaleźć bardzo różniące się od siebie i te podobne. Najbardziej popularnym motywem jest nieszczęśliwa, niespełniona, z ograniczeniami czy barierami miłość, zazwyczaj ukazana bardzo emocjonalnie, bez miłości dalsze życie nie ma sensu. Szaleństwo ukazuje w człowieku jego lęki, nie można zapomnieć o złych rzeczach które zrobił, psychika takiej osoby jest zachwiana, decydując się na samobójstwo chce poczuć ulgę. Samobójstwo spowodowane cierpienie może wiązać się z cierpieniem fizycznym, jak utrata wzroku, czy psychicznym jak wyrzuty sumienia bądź nieunikniona rozłąka z ukochaną. Na przykładzie Pertoniusza ten desperacki akt stanowi formę buntu wobec tego, co nieuniknione. Oznaka słabości to lęk przed konsekwencjami swoich poczynań, dlatego tez Zenon decyduje się na ten akt. Wszystkie samobójstwa niosą ze sobą cierpienie, z pewnością osób które się decydują na nie, lecz to jest ostatnia rzecz którą robią. Cierpią również ludzie, którzy pozostali dalej na świecie, którzy ich kochali, rodziny, przyjaciele. Coś co dla jednych jest końcem, wiąże się z tym, że dla innych jest początkiem.