Powstanie styczniowe

Przyczyn wybuchu Powstania Styczniowego było wiele. Nasilał się rosyjski ucisk wobec Polaków. W stolicy Rosji godzono się co najwyżej na umiarkowane reformy. W Królestwie Polskim dorastało nowe pokolenie inteligenckiej młodzieży, które nie pamiętało wcześniejszych klęsk, a wychowane zostało w kulcie wielkości Polski i poległych za jej wolność bohaterów. Sukces Włochów walczących o niepodległość i zjednoczenie rozbudził nadzieje. Polacy dostrzegli słabość Rosji po jej przegranej w 1856 roku wojnie krymskiej. Powstanie poprzedzało wiele manifestacji, które skutkowały represjami.
Na terenach Królestwa Polskiego istniały dwie organizacje niepodległościowe. Tzw. „Biali” propagowali zjednoczenie całego społeczeństwa i pracę organiczną oraz przełożenie powstania na bardziej korzystny czas. Tzw. „Czerwoni” natomiast byli zwolennikami działań zbrojnych.
Bezpośrednim powodem wybuchu Powstania Styczniowego była tzw. branka, czyli przymusowy pobór do carskiego wojska, który zarządził margrabia Aleksander Wielopolski. W związku z tym 22 stycznia 1863 roku Komitet Centralny Narodowy, który przekształcił się w Tymczasowy Rząd Narodowy wydał dekrety uwłaszczeniowe oraz manifest, w którym wzywał Polaków do walki z caratem. (Symbolem powstańców było godło symbolizujące Orła, Pogoń i Archanioła, czyli herby Polski, Litwy i Ukrainy.)
Na dyktatora powstania wybrano Ludwika Mierosławskiego. Gdy jednak doszło do pierwszych klęsk na Kujawach, zniechęcony powtórne opuścił Ojczyznę. W marcu dyktatorem powstania został Marian Langiewicz. Jednak wkrótce jego oddziały zostały rozbite a on sam został aresztowany przez Austriaków.
18 października 1863 r., dyktatorem został Romuald Traugutt, który mimo wątpliwości przystąpił do powstania. Zreorganizował oddziały a naczelnikom wojskowym podporządkował administrację cywilną.
Walki powstania styczniowego prowadzone były w sposób podjazdowy, wojna miała charakter partyzancki. Stoczono ponad 1200 bitew i potyczek. Większość ataków przeprowadzonych przez powstańców została odparta. Nie udało się zająć Płocka, który miał być siedzibą powstańczych władz. Wbrew kalkulacjom wrogów, “buntu” nie udało się jednak szybko stłumić. Rząd pozostawał w konspiracji a państwo podziemne było bardzo dobrze zorganizowane.
Traugutt Chcąc zmobilizować chłopów do walki rozkazał pełną realizację dekretów uwłaszczeniowych. Planował też wiosną 1864 roku zorganizować pospolite ruszenie ale 2 marca tego roku car wydał ukazy uwłaszczeniowe, przez co większość chłopów odwróciła się od powstania. W kwietniu Traugutt został aresztowany i powieszony na stokach warszawskiej Cytadeli 5 sierpnia 1864r. W grudniu schwytano ostatniego powstańczego naczelnika Warszawy- Aleksandra Waszkowskiego a na początku 1865r. rozbito ostatni partyzancki oddział, którym dowodził ks. Stanisław Brzóska.
Powstanie Styczniowe ostatecznie upadło. Oddziały powstańcze uzbrojone w broń myśliwską oraz kosy nie miały szans z przeważającymi, dobrze uzbrojonymi siłami wroga. Często w szeregach powstańców byli młodzi ludzie, nie mający doświadczenia w walce. Powodzeniu powstania nie sprzyjał także konflikt między ,,białymi,, a ,,czerwonymi,, Nie nadeszła pomoc zza granicy, na którą liczono. Chłopi nie do końca świadomi swej polskości, zastraszani nie brali udziału w walkach.
Od razu po upadku powstania zaczęły się represje. Zwiększono rusyfikację, nakładano wysokie kontrybucje, np. za noszenie żałoby narodowej. Skonfiskowano wiele majątków, tysiące ludzi wywieziono na Sybir. Imperium Rosyjskie odebrało Królestwu Polskiemu resztki autonomii. Także nazwę zmieniono na Kraj Przywiślański. Także na Litwie, biorącej udział w powstaniu doszło do kasacji klasztorów, które były głównymi ośrodkami oporu, miastom, które czynnie pomagały powstańcom odbierano prawa miejskie. Na lepsze zmieniła się natomiast sprawa chłopów. Wszyscy zostali uwłaszczeni i zakończył się feudalizm.
Powstanie styczniowe pokazało, że mimo przeciwności Polacy potrafią się zjednoczyć. Wielu dla Ojczyzny poświęciło to co miało najcenniejsze- życie. Takie zrywy kształtują świadomość narodową i poczucie polskości.