Do jakiej z poprzednich epok w dziejach sztuki był romantyzm w swej ideologii był najbardziej zbliżony i oddalony. Uzasadni popierając to przykładami.

Romantyzm w bardzo dużej mierze charakteryzował się zwrotem ku przeszłości średniowiecznej, który został zapoczątkowany w Anglii i umocniony m.in. dzięki poglądom Goethego. Był on jednym z pierwszych odkrywców piękna gotyku. Wyobraźnia artystów została pobudzona średniowiecznymi ideałami rycerskimi, barwnością i baśniowością, a także tajemniczym i mrocznym nastrojem tej epoki.
Nurt gotycki największe uznanie odnalazł w architekturze romantyzmu, która w zasadzie nie wykształciła własnego, odrębnego stylu. Fascynacje gotykiem czyli tzw. neogotyk można było zauważyć głównie w wyglądzie budowli użytku publicznego, zamkach, kościołach. Głównymi cechami tej architektury były ściany bogato zdobione malowidłami przodków oraz zbrojami średniowiecznych rycerzy. Modna była stylizacja budowli na ruinę (kamienie i cegły, z których powstawały mury sztucznie postarzano). Malowniczość i nastrojowość tej architektury miała skłaniać do refleksji i zadumy. Występowały również typowe elementy gotyckie takie jak strzelistość, ostre łuki oraz sklepienia krzyżowe. Jednym z przykładów tego kierunku może być rezydencja „Strawberry Hill”, pisarza Horacego Walpole, który przebudował swoją siedzibę na styl neogotycki. Budynek został ozdobiony m.in. licznymi wieżyczkami, maswerkami i ostrymi łukami. Uważany za pierwszą neogotycką rezydencję, szybko stał się wzorem dla innych posiadłości w całej Europie. Kolejny przykład architektury neogotyckiej to Bazylika św. Klotyldy w Paryżu. Została ona wzniesiona na planie krzyża łacińskiego. Kościół jest jednonawowy z wyodrębnionym prezbiterium. Wejście do obiektu posiada neogotyckie portale. Na fasadzie kościoła znajdują się rzeźby świętych, w środkowym portalu znajduje się tympanon w kształcie ostrego łuku. Nad głównym wejściem umieszczona została rozeta. Kościół wiernie naśladuje gotyckie formy zdobnicze, okna w kształcie ostrych łuków z maswerkiem, posiada wimpergi, sterczyny oraz dekoracje w postaci płaskorzeźb. Jasne i przejrzyste wnętrze kościoła jest skąpo wyposażone.
Następną epoką do jakiej nawiązywał romantyzm, było rokoko, które cieszyło się uznaniem głownie w malarstwie. Do porównania obu okresów posłużę się obrazem „Towarzystwo w parku”, Antoine’a Watteau, tworzącego w rokoko i „Jacht na wybrzeżu” Wiliama Turnera - artysty romantycznego. W pierwszym obrazie scena jest pełna lekkości, wdzięku i czaru, przedstawia zabawę, pięknie ubranych, dorosłych ludzi. Tonacja barwna jest przejrzysta i jasna. Kontury drzew stapiają się z powietrzem, zacierają się granice kształtów. Żywa i delikatna faktura zmiękcza i ujednolica płaszczyznę. Nastrój obrazu jest zwiewny – wszystko jest lekkie i nietrwałe. Światło nie istnieje jako wyodrębniony problem , występują barwne plamy, które budują płaszczyznę. Wymowa dzieła Watteau’a ma głębszy sens – ludzie w jego obrazach zdają się prowadzić życie motyla – nieodpowiedzialne, krótkotrwałe. Drugi obraz to dzieło malowane drobnymi uderzeniami czystych plam barwnych. Gama jest rozjaśniona, a faktura delikatna. W bogactwie barw i światła ulegają zatraceniu kontury, bryły oraz materialność przedmiotów. Oba obrazy łączy brak konkretnych kontur, oba dzieła sprawiają ulotne wrażenie wzrokowe, w zetknięciu z przyrodą. Faktura jest ujednolicona i subtelna.
Wszystkie dzieła romantyczne były zrodzone z uczucia, wiary lub fantazji. Są pełne ruchu, niepokoju, ekspresji. Mistrzowie tworzący w romantycznym duchu są albo wybitnymi kolorystykami albo preferują światło i mrok. Charakterystyczne dla postawy romantycznej jest również zainteresowanie wszystkim co tajemnicze, niezwykłe, zaskakujące. W romantyzmie występuje bogata symbolika. Sztuka ta miała też funkcje moralną (dotykała mrocznych stron psychiki ludzkiej). Opozycyjną epoką do romantyzmu jest sztuka oświecenia, która cechuje się spokojem, harmonią i równowagą. Występuje dominacja formy nad walorem – doskonałość rysunku. Artyści oświecenia głoszą pochwałę prostoty. Działa mają charakter dydaktyczny. W architekturze tej epoki dominowała symetria, bryły budynków były proste, regularne, z niewielką liczbą ozdób, okno duże, prostokątne. Poczucie piękna było nabywane poprzez wychowanie.