Wkład Sun Tzu i Clausewitza do teorii strategii.

Elementami wzajemnie się warunkującymi, jak również warunkującymi wymiary istnienia zarówno całych społeczności, jak i jednostek, są bezpieczeństwo i rozwój. Co więcej – bez bezpieczeństwa nie ma rozwoju, a rozwój zaś ułatwia zapewnienie bezpieczeństwa. To właśnie zadaniem strategii jest kształtowanie bezpieczeństwa, i to przez nie jest ono realizowane. Pojęcie strategia pochodzi od greckiego słowa strategos, oznaczającego niegdyś najwyższego dowódcę, odpowiedzialnego przede wszystkim za prowadzenie wojny, w związku z czym przez wiele wieków ową strategię odnoszono do spraw militarnych – nierzadko bywała także utożsamiana ze sposobem wykorzystania sił zbrojnych jako całości dla celów wojny. Do dzisiaj jest nią strategia wojskowa .
Jednym z najistotniejszych wymiarów każdej strategii są jej zasady, czyli reguły sprawnego przygotowania oraz prowadzenia walki, które – przy jak najmniejszych kosztach – zwiększają prawdopodobieństwo zwycięstwa. Celem stosowania zasad operacyjnych jest uzyskanie, utrzymanie i wykorzystanie przewagi, rozumianej szeroko i wielowymiarowo .

Za jednych z klasyków teorii strategii uważa się Sunz Tzu i Carla von Clausewitza .
Jednym z najbardziej znaczących oraz najoryginalniejszym dla dorobku starożytnej myśli wojskowej jest traktat Sun – Tzu - chińskiego generała, lisa wojny, filozofa, żyjącego około VI w. p. n. e. , którego poglądy oceniane współcześnie mogą wydawać się nieco archaiczne, jednakże w tamtym okresie miały one doniosłe znaczenie .
Sun Tzu był zagorzałym zwolennikiem niesiłowych rozstrzygnięć oraz zmagań informacyjnych . Uważał, że największym osiągnięciem jest pokonanie wroga bez walki. Jeżeli to się nie uda, wówczas ludzie zostaną wciągnięci w wojnę .
Sun – Tzu zagadnienie wojny sprowadzał do następujących czynników:
• moralnego,
• pogodowego,
• terenowego,
• dowodzeniowego
• i taktycznego .

Każdy z nich jego zdaniem był niezwykle ważny, aby uzyskać zwycięstwo. Przez czynnik moralny, wspomniany autor rozumiał wszystkie te czynniki, które odpowiedzialne są za zgodę w armii oraz posłuszeństwo żołnierzy. Przez motyw pogodowy – rozumiał zaś wpływ sił natury, czyli możliwość przeprowadzenia operacji wojskowej w sposób adekwatny do danej pory roku. Czynnik terenowy to głownie kwestia odległości, ukształtowanie terenu, jak i warunki sprzyjające przeżyciu ludzi Przez dowodzenie rozumiał on mądrość dowódców, ich kwalifikacje i szczerość, jak również surowość czy odwagę. Z kolei taktyka utożsamiana była z organizacją, powierzeniem odpowiednich funkcji oficerom, czy dobrą aprowizacją armii. Wspomniane można przyjąć jako zasady prowadzenia wojny .
I jak powiadał:
„dowódca pozbawiony odwagi nie jest w stanie pokonać trudności, ale też zrealizować wielkich planów” .
Aby odnieść zwycięstwo – zdaniem Sun Tzu – niezbędna jest jedność moralna oraz wodza, wykorzystywanie czasu i przestrzeni, jego zdolności, jak również wyszkolone zwarte wojsko. Głównym celem walki było uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem .
Sun Tzu uważał, że:
„strategia wojny polega na przebiegłości i stwarzaniu złudzeń” .

Najpierw trzeba wprowadzić przeciwnika w błąd, wprowadzić chaos w jego armii, a dopiero później uderzać. Kiedy wróg jest spokojny, należy go rozdrażnić, kiedy zjednoczony – rozdzielić, jeżeli zaś dochodzi do konfrontacji, wówczas należy odpowiedzieć na zmieniające się sytuacje oraz szukać korzystnych rozwiązań . Wspomniany dowódca był przekonany, iż elementami sztuki wojennej charakterystyka przestrzeni, ocena warunków zewnętrznych, kalkulacja, konfrontacja własnych sił i wroga oraz szansa zwycięstwa . Zdaniem Sun Tzu wojna jest dla państwa sprawą najwyższej wagi, drogą, która wiedzie w kierunku przetrwania lub upadku, jest sprawą życia i śmierci , jest „sztuką wprowadzania wroga w błąd” .
Sun Tzu uważał, że wroga można pokonać redukcją woli, a przewaga narzuca określony sposób walki: „jeśli przeważasz nad przeciwnikiem 10-krotnie, okrążasz go; jeśli 5-krotnie – atakuj; jeśli 2 – krotnie – najpierw go podziel; gdy jest równowaga – możesz walczyć; jeśli jesteś słabszy – zapewnij sobie wycofanie” .
Według Shu Tzu elementarnymi zasadami – mnożnikami siły niematerialnej – są: rozpoznanie, fortel, zaskoczenie, manewr, działania pośrednie oraz presja psychologiczna .
To właśnie na podstawie oryginalnej koncepcji współzależności czynników wojny, jak i analizy ludzkich zachowań, autor stworzył spójną teorię wojny, a do dnia dzisiejszego zasady strategii oraz taktyki stanowią inspirację myśli wojskowej .
Przedstawione przeze mnie zasady nie straciły na swojej aktualności, bowiem w czasach obecnych zaskoczenie jest jednym z czynników zwycięstwa, a elastyczność dowodzenia, operatywność i skrytość działań – jednymi z istotniejszych zasad dowodzenia .


Carl von Clausewitz był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli sztuki wojennej w Niemczech w okresie rewolucji francuskiej. Był generałem i teoretykiem wojny, jak i twórcą nowoczesnej a i ogólnej teorii strategii. Wspomniany autor był – w przeciwieństwie do Shu Tzu – zwolennikiem rozstrzygnięć siłowych, działań bezpośrednich .
Ponadto uważał on, że w decydującym punkcie bitwy należy wprowadzić możliwie jak największą liczbę wojska. C. Clausewitz rozpatrywał sztukę wojenną oraz zjawiska wojny w nieustannym ruchu i rozwoju. Był wielkim przeciwnikiem „wiecznych” zasad sztuki wojennej. Do nadrzędnych zasad sztuki wojennej – wspomniany autor zaliczał przede wszystkim: przewagę liczebną, zaskoczenie, podstęp, skupienie sił, jak i ich ekonomię. Ponadto wymieniał jeszcze: cnotę wojenną, wytrwałość, czy odwagę .
C. Clausewitz sformułował uznawanych do dzisiaj za klasyczne zasad:
• zmasowanie,
• cel,
• ekonomia sił,
• prostota,
• zaskoczenie,
• jedność dowodzenia,
• ubezpieczenie,
• ofensywa,
• manewr .

Prawidłowe uprawianie strategii – jak podaje S. Koziej – powinno podlegać określonej logice postępowania, która sprowadza się do czterech elementarnych faz:
• zdefiniowania interesów danego podmiotu;
• określenie jego celów strategicznych,
• ocenę strategicznych warunków bezpieczeństwa
• oraz sformułowanie koncepcji strategicznej,
• jak i określenie zasobów , które niezbędne są do zrealizowania koncepcji .

Podstawą teorii C. Clausewitza są wzajemne relacje pomiędzy niewymiernymi czynnikami moralnymi a przeliczalnymi czynnikami fizycznymi. Siły moralne uważał on za jeden z najistotniejszych czynników, co więcej – nie podlegający logice kalkulacji czynników wojny .
We wspomnianej doktrynie eksponowano zasadę „silnego, krótkotrwałego, skupionego uderzenia jako najskuteczniejszego sposobu realizacji jej militarnego celu” .
C. Clausewitz wychodził z założenia, że strategia polega na tym, aby być dość silnym, głównie w punkcie decydującym, jest nią wykorzystanie bitwy do celów wojny . Ponadto określa ona czas, miejsce i przeciwnika z którym należy walczyć. Elementami strategii są czynniki: matematyczne, fizyczne, moralne, geograficzne i statystyczne . Przewaga zaś – zdaniem wspomnianego – jest powszechną zasadą zwycięstwa .

Wojna jest zjawiskiem społeczno – politycznym, które stanowi integralną część dziejów ludzkości. Wspomnianemu pojęciu nadawano różne znaczenia, jednakże najczęściej utożsamiania była ze zorganizowaną walką zbrojną pomiędzy państwami, narodami, jak i grupami społecznymi. Coraz częściej jednak znajduje zastosowanie termin konflikt zbrojny. Określenie jeszcze szerszym jest użycie siły (posługuje się nim Karta Narodów Zjednoczonych), które obejmuje starcie sił zbrojnych dwóch lub większej ilości przeciwników, akcje zbrojne, które nie napotykają zbrojnego oporu .