Decyzja o posiadaniu dziecka jest bardzo poważną decyzja w życiu każdego człowieka wymaga wielu wyrzeczeń, poświęceń zmiany dotychczasowego trybu życia. Decyzja taka powinna być podjęta świadomie. Szczególnie przez młodych ludzi nie mających żadnych perspektyw na przyszłość: wykształcenia, pracy, mieszkania, środków do życia. Niepożądana ciąża potrafi utrudnić i skomplikować życie młodego człowieka, pozbawić marzeń, planów. „Nieplanowane dziecko” w przyszłości może nie zaznać szczęścia rodzinnego, miłości, zrozumienia, poczucia bezpieczeństwa. Dlatego propagowanie antykoncepcji i środków zapobiegających ciąży wśród młodzieży jest bardzo ważne. Młodzież jak najwcześniej powinna być edukowana na temat antykoncepcji, planowania rodziny przez osoby które maja wiedzę na ten temat. Poznać różne metody umożliwiające zapobiegania ciąży i mieć możliwość wybrania tej którą uważają dla siebie za najwłaściwszą. Młodzież powinna poruszać takie tematy na „przysposobieniu do życia w rodzinie”. Przedmiot taki powinien być prowadzony przez osoby kompetentne, przeszkolone w tym celu lub specjalistów Np. ginekologów, seksuologów. Metody sterowania własna płodnością maja wiele zalet. Zapewniają równouprawnienie w życiu seksualnym obu stron. Sprzyjają rozwojowi prawdziwego partnerstwa. Ułatwiają zaspokajanie potrzeb biologicznych człowieka.
Obecnie wyróżniamy następujące metody zapobiegania niepożądanej ciąży:
-metody fizjologiczne
-środki mechaniczne
-środki chemiczne
-środki hormonalne
Wśród metod fizjologicznych najbardziej popularne to:
-metoda Ogino-Knausa tzw. kalendarzyk małżeński w cyklu miesiączkowym kobiety zdrowej i regularnie miesiączkującej mniej więcej w połowie cyklu ok.14 dnia występuje owulacja. Okres w którym jajeczko zachowuje zdolność do zapłodnienia wynosi 24 do 72 godzin, czyli w okresie między 10a 18 dniem cyklu. Podejmowanie w tym czasie stosunków seksualnych z dość dużym prawdopodobieństwem doprowadza do zapłodnienia. Metoda ta sprawdza się tylko u kobiet miesiączkujących regularnie u których rzadko występują zaburzenie cyklu. Skuteczność tej metody jest większa gdy kobieta notuje daty miesiączek i w dni płodne wystrzega się stosunków lub stosuje dodatkowe zabezpieczenie takie jak: prezerwatywa lub kapturki dopochwowe.
-metoda Holta wykorzystuje objawy towarzyszące owulacji. Są to: tzw. ból owulacyjny- pobolewanie w dole brzucha, plamienia owulacyjne i odmienne wydzielanie śluzu szyjkowego, oraz zmiany nastroju psychicznego. Objawy te występują zazwyczaj 3-5 dni przed owulacją. Tylko niewielka grupa kobiet odczuwa wyraźnie te zmiany ok.30%,więc nie jest to metoda wysoko skuteczna.
-metoda Palmera tzw. metoda termiczna jest oparta na pomiarach temperatury ciepła. Polega na mierzeniu ciepłoty ciała w pochwie lub jamie ustnej, tuz po obudzeniu przed wstaniem z łóżka. W dniach w których występuje jajeczkowanie, temperatura poranna ciała podnosi się od 4 do 10 kresek i utrzymuje się aż do kilku dni przed wystąpieniem miesiączki.
-metoda Billingsa wykorzystuje charakterystyczne objawy śluzu szyjkowego, który stanowi obiektywny wskaźnik jajeczkowania. Bezpośrednio po krwawieniu miesięcznym utrzymuje się w okolicy narządów płciowych zewnętrznych wrażenie suchości. Następnie pojawia się śluz przejrzysty, podobny do białka jaja kurzego, rozciągliwy. Jest związany z wyraźnym uczuciem śliskości w obrębie zewnętrznych narządów rodnych, po czym zanika i jeśli przez kolejne trzy dni nie pojawi się ponownie, czwartego dnia rozpoczyna się faza bezpłodności poowulacyjnej. Pomiędzy szczytem objawów śluzowych, a wystąpieniem miesiączki upływa kolejne 14 dni.
-stosunek przerywany jest metoda zapobiegania niechcianej ciąży znana od bardzo dawna i często stosowana. Polega na wysunięciu prącia tuż przed mającym nastąpić wytrysku nasienia. Metoda ta jest dość zawodna a jej dłuższe stosowanie ma duży wpływ na zdrowie partnerów, może doprowadzić do różnego rodzaju nerwic.
-wstrzemięźliwość seksualna polega na całkowitym lub okresowym unikaniu stosunków płciowych. Taka forma antykoncepcji powoduje „dławienie” popędu seksualnego co doprowadza do nerwic, wypaczeń charakterologicznych i psychicznych. Całkowita wstrzemięźliwość zuboża życie człowieka. Natomiast okresowa wstrzemięźliwość może stanowić znakomity środek przeciw obojętności seksualnej, podnosi walory aktu płciowego.
Do środków mechanicznych należą:
prezerwatywy dla mężczyzn, a dla kobiet: kapturki naszyjkowe, krążki sklepieniowe, krążki pochwowe i wkładki wewnątrzmaciczne. Środki te stwarzają przeszkodę w połączeniu plemnika z jajem.
Charakterystyka środków mechanicznych:
-prezerwatywy wykonane z delikatnej gumy są jednym z prostszych i najbardziej popularnych sposobów zapobiegania cięży. Oprócz tego że chronią przed ciążą zaleta prezerwatywy jest to że zabezpieczają przed zakażeniem wirusem HIV oraz chorobami wenerycznymi. Natomiast wadą że osłabia przeżycia seksualne i zmniejsza pobudliwość płciową
-kapturek naszyjkowy ma kształt naparstka wyrabiany z tworzywa sztucznego, może być stosowany przez kobietę wielokrotnie. Powinien być nałożony na szyjkę macicy bezpośrednio przed stosunkiem i ściągnięty po ok.12-15 godzinach. Kapturek uniemożliwia plemnikom wniknięcie do kanału szyjki macicy. Ze względu na zróżnicowana wielkość szyjki macicy u różnych kobiet, a także ewentualne przeciwwskazania, powinien być dobrany przez lekarza ginekologa.
-krążek sklepieniowy działa podobnie do kapturka naszyjkowego jest wycinkiem gumowej kuli, o grubym obwodzie, cieniejącym u wierzchu kopuły. Przy zakładaniu uciska się lekko powierzchnie krążka co dzięki powstałej różnicy ciśnień powoduje jego przyssanie do sklepień pochwy.
-krążki pochwowe są miseczkami wykonanymi z elastycznego tworzywa rozpiętego na sprężystym pierścieniu. Ważne jest aby szyjka macicy znajdowała się w odpowiednim miejscu pod krążkiem, mniej więcej w środku.
Używanie wyżej wymienionych środków mechanicznych wymaga podstawowej znajomości anatomii pochwy jak również techniki zakładania środka antykoncepcyjnego.
-wkładka wewnątrzmaciczna zakładana jest przez lekarza ginekologa, wypełnia jamę macicy, jest giętka. Wkładki wewnątrzmaciczne mogą mieć różny kształt. Obecność wkładki w macicy powoduje zmiany śluzu szyjkowego oraz zmiany w błonie śluzowej macicy. W tej sytuacji nawet jeżeli dojdzie do zapłodnienia jajo nie zagnieździ się i ciąża się nie rozwinie.
Wkładki mogą mieć objawy uboczne takie jak: przebicie macicy przy nieprawidłowym założeniu, bolesne skurcze macicy, obfite krwawienia. Dolegliwości te występują częściej u kobiet które nie rodziły.
Środki chemiczne:
Środki chemiczne wprowadza się do pochwy i maja one na celu unieruchomienie plemników. Mogą mieć postać kremów lub past, umieszcza się za pomocą aplikatora. Jeżeli maja postać gałek, pastylek wprowadza się je palcem głęboko do pochwy. Środek chemiczny powinien być umieszczony w pochwie kilka minut przed stosunkiem. Zazwyczaj nie powoduje efektów ubocznych.
Antykoncepcja hormonalna:
Antykoncepcja hormonalna jest obecnie najbardziej popularną i skuteczna metodą zapobiegania niepożądanej ciąży. Pod wpływem tabletki antykoncepcyjnej dochodzi do zablokowania wzrastania pęcherzyków i dojrzewania i uwalniania komórki jajowej- dochodzi do zablokowania owulacji. Progesteron zawarty w tabletce antykoncepcyjnej wpływa na śluz szyjkowy, powodując że staje się on nieprzenikliwy dla plemników i utrudnia ich transport przez macice i jajowód. Wywołuje zmiany w błonie śluzowej macicy, powoduje że nie może dojść do zagnieżdżenia się zapłodnionej komórki, gdyby poprzednio wymienione mechanizmy zawiodły.
Przed wyborem metody antykoncepcyjnej ważne jest poznanie metod antykoncepcyjnych. Analiza wszystkich przeciwwskazań medycznych, oczekiwań i światopoglądu partnerów.
Komfort współżycia tez jest bardzo ważny. Dopochwowe preparaty zalecane są kobieta z suchością pochwy lub mającym problem z rozpoczęciem współżycia.
Prezerwatywę zaleca się kobieta i mężczyzną często zmieniającym partnerów seksualnych i mającym nieregularne kontakty seksualne, ponieważ ta metoda dodatkowo chroni przed wirusem HIV i chorobami wenerycznymi.