Ruch, jedno z podstawowych pojęć fizyki. Oznacza przemieszczanie się elementów układu fizycznego względem układu odniesienia (ruch jest zawsze względny). Zjawisko ruchu rozpatruje się najczęściej w odniesieniu do inercjalnego układu odniesienia. Klasyfikuje się je na wiele sposobów.
Podstawowym rodzajem ruchu jest ruch postępowy - zachodzi on, gdy prosta łącząca dwa dowolne punkty układu jest równoległa do prostej łączącej te same punkty ciała w każdej innej chwili trwania ruchu. Innym ważnym rodzajem jest ruch obrotowy.
Ze względu na własności kinematyczne ruch dzieli się na prostoliniowy, krzywoliniowy itp. Ze względu na własności dynamiczne ruch w inercjalnych układach odniesienia dzieli się na jednostajny, niejednostajny, jednostajnie przyspieszony i niejednostajnie przyspieszony.
W ruchu jednostajnym prędkość jest stała, a przebyta droga równa iloczynowi czasu trwania ruchu i prędkości, w ruchu jednostajnie przyspieszonym chwilowa prędkość u jest proporcjonalna do czasu t:
u = at,
gdzie a - przyspieszenie (w ruchu opóźnionym a < 0), natomiast droga s określona jest wzorem
s=uot+a⋅t2/2,
gdzie uo - prędkość początkowa. Dla ruchu niejednostajnego:
Spadanie ciał, poruszanie się ciał pod wpływem pola grawitacyjnego (oddziaływanie grawitacyjne). Przy pominięciu zmian natężenia owego pola wraz z wysokością oraz wpływu sił oporu aerodynamicznego ruch w kierunku pionowym przy swobodnym spadaniu ciał to ruch jednostajnie przyspieszony (ruch), a wartość przyspieszenia jest w danym polu grawitacyjnym jednakowa dla wszystkich ciał (Galileusz).
Polaron, jedna z kwazicząstek obserwowanych w krysztale. Opisuje wzajemnie sprzężony stan kwantowy elektronu i sieci krystalicznej powstający na skutek bezwładności polaryzacji dielektryku.
Polaron może poruszać się wewnątrz kryształu, przy czym w polu elektrycznym jego ruch jest ruchem jednostajnie przyspieszonym, tak jak cząstki naładowanej o masie rzędu stu mas elektronu. Polaron jest fermionem.
Przyspieszenie, a, wektorowa wielkość fizyczna (kinematyczna) charakteryzująca zmiany wektora prędkości ciała v.
Przyspieszenie określone jest wzorem:
Ruch ze stałą wartością przyspieszenia nosi nazwę ruchu jednostajnie przyspieszonego, dla ruchu krzywoliniowego przyspieszenie rozkłada się na składową styczną do trajektorii, tj. przyspieszenie styczne as, i składową do niej prostopadłą, tj. przyspieszenie normalne lub dośrodkowe an, przy czym:
gdzie: v oznacza wartość bezwzględną wektora v.
Siła dośrodkowa
Opis: Siła dośrodkowa.
W biegunowych układach współrzędnych przyspieszenie rozkłada się na dwie składowe:
- przyspieszenie radialne:
- przyspieszenie transwersalne
Wymiarem przyspieszenia jest długość podzielona przez kwadrat czasu, w układzie SI jednostką przyspieszenia jest m/s2.
Przyspieszeniomierz, akceleromierz, przyrząd do pomiaru przyspieszeń danego ciała. Ze względu na rodzaj mierzonego przyspieszenia wyróżnia się przyspieszeniomierze liniowe i kątowe, w zależności od konstrukcji rozróżnia się przyspieszeniomierze: mechaniczne, elektromechaniczne, optyczne, indukcyjne, pojemnościowe, tensometryczne, piezoelektryczne.
Prędkość, wektorowa wielkość fizyczna określająca zmianę położenia ciała w czasie. Chwilową prędkość ciała określa wzór: ν=dr/dt, gdzie: r - wektor położenia ciała. Średnią prędkość oblicza się dzieląc przebytą drogę przez czas.
W fizyce klasycznej obowiązuje prawo składania prędkości będące konsekwencją przekształcenia Galileusza: jeśli dwa ciała poruszają się z prędkościami odpowiednio równymi v1 i v2, to względna ich prędkość jest równa v1 - v2.
W mechanice relatywistycznej, jak wynika z transformacji Lorentza, względną prędkość oblicza się w ogólnym przypadku ze wzoru:
gdzie: c - prędkość światła w próżni. Dla ruchów zachodzących w jednym kierunku wzór ten upraszcza się do wyrażenia:
W układzie SI jednostką prędkości jest m/s.
Wektor, uporządkowana para punktów [A, B], gdzie punkt A jest początkiem wektora a punkt B jego końcem. W interpretacji geometrycznej wektor to leżący na prostej i zawierający punkty A, B skierowany odcinek ([A, B]= - [B, A]) - kierunkiem wektora nazywa się kierunek tej prostej, zwrot określony jest przez kolejność punktów A i B.
Istnieje kilka sposobów notacji wektora:
Składowymi wektora nazywa się różnice odpowiednich współrzędnych jego końca i początku Bx - Ax, By - Ay, Bz - Az, długość wektora jest długością odcinka AB (odległość). Wektorem przeciwnym do danego nazywany jest wektor o jednakowej długości i kierunku, lecz przeciwnym zwrocie. Wektor o jednostkowej długości jest wersorem.
Wektory dzieli się na swobodne (tj. nie zmieniające się przy translacji) i zaczepione. Dwa wektory swobodne dodaje się w ten sposób, że punkt początkowy drugiego przesuwa się równolegle do końca pierwszego - ich suma jest wektorem zaczynającym się w początku pierwszego a kończącym w końcu drugiego, składowe sumy wektorów są algebraicznymi sumami odpowiednich składowych wektorów pierwotnych. Odejmowanie określone jest jako dodawanie wektora przeciwnego. Mnożenie przez liczbę jest mnożeniem wszystkich składowych oddzielnie. Monożenie dwóch wektorów określone jest dwojako, jako iloczyn skalarny i iloczyn wektorowy.