Najdawniejsze dzieje naszych ziem

Ślady australopiteka – pierwszego przedstawiciela człowiekowatych – datuje się na ponad 3,7 miliona lat temu. Najstarsze pozostałości obozowisk ludzkich (gatunku zwanego pitekantropem ) na ziemiach polskich pochodzą sprzed ponad 500 tysięcy lat. Odnaleziono je w Winnej Górze koło Trzebnicy. Lądolód sięgał wówczas po Karpaty i Sudety. Narzędzia i kości zwierząt, jakie zostawili po sobie nasi przodkowie, świadczą o tym, że polowali na dziki, konie i bizony, łowili szczupaki. W czasie ostatniego ocieplenia ponad 100 tysięcy lat temu, na nasze ziemie przybyli neandertalczycy. Mieszkali w jaskiniach, a mięso upolowanej zwierzyny wędzili w glinianych piecach – pozostałości jednego z nich odkryto w Krakowie – Zwierzyńcu.

W czasie ostatniego zlodowacenia, zwanego Bałtyckim (od ok.90 do 12 tysięcy lat p.n.e.0, przybyli na południe ziem polskich wędrowcy, którzy pozostawili po sobie, oprócz śladów w jaskiniach, także szczątki obozowiska na terenie obecnego Wawelu. W jaskini Raj, niedaleko Kielc, znaleziono pochodzące z tego okresu ślady pradawnej kultury, która rozwijała się równolegle także na innych terenach Europy. Około 40 tysięcy lat p.n.e. pojawił się na naszych ziemiach człowiek współczesny, a homo sapiens. Posługiwał się kamiennymi narzędziami, a oszczepy wyposażał w kościane groty.

Najciekawszymi znaleziskami a tego okresu są: bumerang z ciosu mamuta oraz najstarsza kość ludzka na naszych ziemiach – okryta w Jaskini w okolicach Pienin.Przed 12 tysiącami lat lodowiec ustąpił z ziem polskich. Przybili tu wówczas, wykorzystujący łuki, łowcy reniferów. Klimat stopniowo się ocieplał, a tundrę zastąpiły gęste lasy, bogate w różnorodną zwierzynę. Pierwsi rolnicy i hodowcy zamieszkali żyzne doliny Wisły, Odry i Warty około 5,5 tysiąca lat temu, w epoce kamienia (neolicie).

Ludność uprawiała, żyto, jęczmień, pszenicę, hodowała zaś trzodę chlewną, bydło, owce i kozy. Reprezentowanym przez nią kulturom nadawano nazwy często pochodzące od sposobu zdobienia naczyń (np. kultura ceramiki wstęgowej rytej, kultura ceramiki sznurowej).Kultura pucharów lejkowatych, która pojawiła się w II połowie czwartego tysiąclecia p.n.e., pozostawiła po sobie ślady największej w ówczesnej Europie kopalni kamienia w Krzemionkach Opartowskich.

Około 1900 lat p.n.e. rozpoczęła się, na naszych ziemiach epoka brązu. Ślady rodzącej się wówczas kultury łużyckiej sięgają 1300 lat p.n.e. Z tamtego okresu pochodzą najdawniejsze pozostałości ufortyfikowanych siedlisk. Osada w Biskupinie istniała w okresie od około 738 roku p.n.e. Zbudowano ją na wyspie i otoczono ją potężnym wałem ziemio-drewnianym z jedną bramą, do której prowadził długi pomost. Wzdłuż wału biegła ulica, okalająca ponad sto ustawionych rzędami domów. Odkryto tu ślady pradawnej kuźni, warsztatów szewskich, garncarskich i wielu innych. Na początku V w. p.n.e., prawdopodobnie z powodu przyboru wód w jeziorze, osadę porzucono. Jej pozostałości odkrył w 1933 r. miejscowy nauczyciel Walenty Szwajcar. Symbol pradziejów ziem polskich – pochodzi z epoki żelaza. Oprócz wielkopolski pozostałości podobnych siedzib odkryto na Śląsku. Pomorzu zachodnim oraz w zachodniej Małopolsce.

W V wieku p.n.e. nasze ziemie najechali Scytowie, przerywając rozwój kultury pomorskiej. Mniej Więcej w tym czasie, gdy mieszkańcy Biskupina opuścili swoją osadę, na Śląsk, a także do południowo-zachodniej Małopolski przybyli Celtowie. Zostawili po sobie formy do formy do bicia monet oraz koła garncarskie. Początek naszej ery to wpływy cesarstwa rzymskiego. Szlakiem Bursztynowym docierały do nas : broń, ceramika, monety, metalowe naczynia z Rzymu. Po roku 375, w okresie wędrówki ludów, wiele osad na naszych Ziemiach zostało opuszczonych, a ich mieszkańcy rozproszyli się prawdopodobnie po wtargnięciu Hunów do Europy Środkowej.