Wietrzenie.

Niektóre zjawiska naturalne na naszej planecie przebiegają gwałtownie. Należą do nich między innymi trzęsienia ziemi, powodzie czy też huragany, które wyrządzają ludziom wiele szkód. Jednak na Ziemi zachodzą również procesy niemal niezauważalne. Ich przebieg można śledzić jedynie dzięki wieloletnim obserwacjom. Procesy wewnętrzne, będące wynikiem działania prądów cieplnych pochodzących z wnętrza Ziemi, powodują powstawanie wielkich form powierzchni lądów i dna oceanów. Na kontynentach występują zarówno góry, wyżyny jak i niziny. W rzeźbie dna oceanów wyróżnić można między innymi grzbiety śródoceaniczne oraz rowy oceaniczne. Formy powierzchni Ziemi są nieustannie przekształcane przez procesy zewnętrzne. W ich wyniku wzniesienia ulegają obniżeniu, a zagłębienia wypełniają się osadami. Zrównywanie powierzchni Ziemi jest zjawiskiem powszechnym. Jednak jego tempo oraz sposób w jaki zachodzi, są na kuli ziemskiej znacznie zróżnicowane. Zależą one między innymi od warunków klimatycznych oraz rodzaju i odporności podłoża. Na przykład wietrzenie fizyczne przebiega najintensywniej w klimacie okołobiegunowym oraz zwrotnikowym suchym. Temu procesowi sprzyjają duże dobowe wahania temperatury powietrza. Z kolei w klimacie gorącym i wilgotnym, na obszarach zbudowanych ze skał węglanowych, zachodzą intensywne procesy krasowe. Wietrzenie jest procesem poprzedzającym wiele innych procesów rzeźbotwórczych. Polega ono na niszczeniu skał pod wpływem działania energii słonecznej, powietrza, wody praz organizmów. Rozróżnia się dwa główne rodzaje wietrzenia: fizyczne oraz chemiczne. Wietrzenie fizyczne, które zwane jest mechanicznym, polega na rozdrabnianiu skały. Pod wpływem czynników fizycznych skała rozpada się na bloki, okruchy oraz pył. Jej skład chemiczny pozostaje jednak niezmieniony. Do czynników fizycznych zalicza się między innymi dobowe zmiany temperatury powietrza. Znaczne wahania temperatury odnotowuje się na obszarach pustynnych, stepowych oraz górskich. W ciągu dnia skały, nagrzewając się, zwiększają swoją objętość. Z kolei nocą, gdy następuje znaczne ochłodzenie, kurczą się. Wskutek wielokrotnych zmian swej objętości, skały zmniejszają swoją spoistość. prowadzi to do powstawania pęknięć i oddzielania cienkich, zewnętrznych fragmentów, czyli łuszczenia się skał lub rozsypania się ich na poszczególne ziarna mineralne. Wietrzenie chemiczne, w odróżnieniu od mechanicznego, powoduje zmianę składu chemicznego skał. Główną rolę w tym rodzaju wietrzenia odgrywają woda oraz rozpuszczone w niej związki chemiczne (na przykład dwutlenek węgla). W wyniku reakcji skał z wodą zmniejsza się ich odporność na procesy niszczące. W konsekwencji niektóre skały, takie jak wapienie czy też sol kamienna, mogą ulec całkowitemu rozpuszczeniu. Niekiedy na skutek zmian chemicznych powstają nowe skały. Aby podkreślić znaczenie organizmów w przyspieszaniu procesów wietrzenia, czasem wyróżnia się także wietrzenie biologiczne. W procesie tym rozwój i aktywność życiowa organizmów roślinnych oraz zwierzęcych może powodować zmiany chemiczne oraz fizyczne skał. Na przykład korzenie drzew, podobnie jak zwierzęta ryjące w ziemi (np. krety), mechanicznie oddziałują na podłoże, powodując jego rozkruszanie. Natomiast kwasy wydzielane przez systemy korzeniowe roślin czy też odchody zwierząt uczestniczą w wietrzeniu chemicznym, gdyż zmieniają one skład chemiczny skał. Wietrzenie biologiczne zachodzi najintensywniej w klimacie ciepłym i wilgotnym, sprzyjającym bujnemu rozwojowi roślin oraz zwierząt.