Konkurencja

Związki między organizmami zachodzą w obrębie jednej populacji oraz między osobnikami różnych gatunków. Jeśli przynoszą korzyści choć jednej stronie, a druga nie ponosi strat, są to oddziaływania dodatnie, zwane nieantagonistycznymi. Z kolei wypadku oddziaływań ujemnych-antagonistycznych -przynajmniej jeden z partnerów ponosi straty. Do antagonistycznych zależności międzygatunkowych zalicza się: konkurencje, roślinożerność, drapieżnictwo i pasożytnictwo. O konkurencji mówimy wtedy, gdy organizmy żyją obok siebie i rywalizują o te same, ograniczone zasoby środowiska. Jeżeli współzawodniczą osobniki tego samego gatunku, jest to przykład konkurencji wewnątrz-gatunkowej. Gdy o te same zasoby środowiska zapobiegają organizmy różnych gatunków, mamy do czynienia z konkurencją między-gatunkową. W takich zależnościach każdy organizm ponosi mniejsze lub większe straty. Na przykład w lesie liściastym młode drzewa rosną bardzo gęsto, dlatego na jednego osobnika przypada mniejsza ilość wody z solami mineralnymi, niż gdyby rosły pojedynczo. Poza tym rosnące blisko siebie organizmy zasłaniają sobie wzajemnie światło. Ogranicza to rozwój wszystkich osobników i prowadzi do tego, że z czasem słabsze przegrywają konkurencję o zasoby środowiska. Poza dostępem do światła, wody i soli mineralnych rośliny mogą konkurować o zwierzęta zapylające ich kwiaty. Zarówno osobniki jednego gatunku, jak i różnych gatunków zwierząt konkurują o pokarm, dostęp do wody czy schronienie. Ptaki konkurują o miejsce do budowy gniazd, jest ograniczona. Zwierzęta rywalizują również o terytorium., czyli obszar, gdzie zdobywają pożywienie i wychowują potomstwo. Utrzymanie zajmowanego terytorium wiąże się z wyznaczaniem jego granic, na przykład za pomocą zapachu, oraz z kontrolowaniem, czy nie wtargnąć na nie intruz i w razie potrzeby-podjęciem walki. Poza tym osobniki jednego gatunku konkurują o partnera do rozrodu. Często wiąże się to z koniecznością walki. Do niezwykle efektownych, a jednocześnie bardzo brutalnych, należą potyczki jeleni. W ich trakcie samce zużywają ogromną ilość energii i jeszcze długo po starciu odzyskują siły. Konkurencja nie zawsze wiąże się z fizycznym kontaktem osobników. Najczęściej polega na zużywaniu wspólnych zasobów środowiska, np. wody, pożywienia, czy soli mineralnych. Konkurencja wewnątrzgatunkowa o zasoby środowiska może prowadzić do podziału przestrzeni przez osobniki, pary lub stada na terytoria. Może także przyczyniać się do śmierci słabszych organizmów, na przykład w wyniku walki lub na skutek braku pokarmu czy dostępu do światła. Konsekwencją konkurencji między osobnikami z jednego stada jest ustalenie się w nim hierarchii. Ogranicza ona walki między nimi. Konkurencja wpływa również na to, które osobniki pozostawiają po sobie potomstwo. Jest więc czynnikiem determinującym śmiertelność i rozrodczość populacji, a także kondycję jej osobników. Słabe osobniki są z populacji eliminowane. Przeżywają tylko organizmy lepiej przystosowane i to one pokazują swoje geny następnemu pokoleniu. W ten sposób populacja zostaje wzmocniona. Mechanizm ten powoduje ukierunkowanie zmiany w populacji zwiększające jej przystosowanie do warunków środowiska. Konkurencja międzygatunkowa może doprowadzić do wyparcia osobników jednego gatunku przez drugi. Może też spowodować takie zmiany w sposobie życia osobników danego gatunku, które umożliwiają wspólne korzystanie z zasobów środowiska. Gdy nisze ekologiczne dwóch gatunków pokrywają się, co oznacza, że gatunki te mają identyczne wymagania, najczęściej silniejszy z nich wypiera słabszy.