Partie polityczne

Każdy z mieszkańców danego kraju może mieć inny światopogląd. Mimo różnic obywatele powinni jednak wspólnie dążyć do realizacji nadrzędnego celu-przeprowadzenia zmian zgodnych z interesem społecznym. Aby tego dokonać, osoby o podobnych poglądach zakładają partie polityczne. Organizacje te mają określoną nazwę i program, a ich członkowie próbują osiągnąć zamierzone cele poprzez aktywność społeczną oraz udział w sprawowaniu władzy. Realizacja dążeń partii zależy jednak od poparcia wyborców. Oddając głos na dane ugrupowanie, obywatele określają własne poglądy na sprawy związane z gospodarką czy życiem społecznym. Jednocześnie pozwalają wybranemu stronnictwu wprowadzać w życie jego założenia programowe.

Aby utworzyć w Polsce partię polityczną, należy zebrać co najmniej tysiąc podpisów obywateli, którzy mają prawo wyborcze. Następnie trzeba zarejestrować ugrupowanie w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Legalnie funkcjonująca partia nie może odwoływać się w swoim programie do totalitarnych metod działania oraz namawiać do nietolerancji narodowościowej i rasowej. Istnienie takich ugrupowań jest w Polsce zakazane. O zgodności z Konstytucją celów i działalności stronnictw politycznych orzeka Trybunał Konstytucyjny.

W państwach demokratycznych obowiązuje zasada pluralizmu politycznego. Oznacza to, że w danym kraju panuje wolność głoszenia poglądów, zrzeszania się w partie polityczne, stowarzyszenia czy związki zawodowe oraz swoboda działalności w ich strukturach. Taki sposób organizacji życia politycznego występuje także w Polsce. Funkcjonuje tu system wielopartyjny, co oznacza, że o sprawowanie rządów rywalizują ze sobą różne ugrupowania. W pewnych państwach, np. wskutek połączenia się partii o podobnych programach politycznych, system wielopartyjny przekształcił się w system dwupartyjny. Przykładowo, w Stanach Zjednoczonych o władzę zabiegają dwa największe stronnictwa-republikanie i demokraci.

Zarówno w systemie wielopartyjnym, jak i dwupartyjnym działalność ugrupowania rządzącego kontrolują partie polityczne, które zalicza się do opozycji. Nadzór tego rodzaju nie istnieje natomiast w systemie jednopartyjnym, charakterystycznym dla ustrojów totalitarnych. Cała władza w państwie należy wówczas do partii rządzącej, a funkcjonowanie innych organizacji politycznych jest zakazane.

Partie zajmują różne stanowiska w sprawie organizacji życia gospodarczego, politycznego oraz społecznego. Wynikające z tych poglądów wstępne propozycje reform zawarte są w programie politycznym każdego ugrupowania. Na kształt takiego programu wpływają również aktualne potrzeby państwa oraz tradycja polityczna danego stronnictwa. W zależności od poglądów politycznych partie dzielą się na prawicowe, lewicowe i centrowe. Dzięki takiemu rozróżnieniu obywatele mogą ustalić, które ugrupowanie posiada najbliższy im program i określić własne przekonania.

W Polsce podział partii na prawicowe i lewicowe wynika nie tylko z ich programów, ile z kryterium historycznego i tradycji walki o demokratyczne państwo.

Do prawicy zalicza się partie, których członkowie wywodzą się z opozycji antykomunistycznej, np. Prawo i Sprawiedliwość oraz Platformę Obywatelską. Ugrupowania, których istnienie wiąże się z działającą w PRL Polską Zjednoczoną Partią Robotniczą, tworzą lewicę. Należą do niej m.in. Sojusz Lewicy Demokratycznej i Socjaldemokracja Polska. Partie te składają się częściowo z byłym członków PZRR. Z kolei centrum polskiej sceny politycznej zajmuje Polskie Stronnictwo Ludowe. Jego historia sięga przełomu XIX i XX wieku, a program opiera się na wartościach ludowych i chrześcijańskich. W rzeczywistości programy polskich ugrupowań prawicowych zawierają wiele haseł lewicowych. Natomiast partie lewicowe poprzez glosowanie poglądów liberalnych dość wyraźnie zmierzają ku światopoglądowi centrowemu. Z tego powodu nie można jednoznacznie zakwalifikować polskich partii politycznych do tradycyjnej prawicy lub lewicy.