Romantyzm w życiu umysłowym i naukowym

Romantyzm to kierunek będący reakcja na racjonalizm i klasycyzm poprzedniej epoki. Przedmiotem zainteresowania romantyków był świat uczuć i mistycznych przeżyć. Romantycy zwracali uwagę na sprawy ludu, poszukiwali prawdy o "duchu narodu" za pomocą wyobrażeń i intuicji. Przekonania romantyków to indywidualizm i poczuci wolności jednostki. Poezja romantyczna przedstawiana była jako absolut, głos wnętrza, akt twórczy - niemal boska czynność kreacyjna. Było to wyrażanie niewyrażalnego, uczuć jednostki i zbiorowości. Miała odpowiedzialne zadania narodowe i społeczne. Poetę w tamtym okresie uznawano za geniusza, wieszcza, wybrańca.

Literatura romantyczna z czasem zaczęła pełnić funkcje społeczną. Ujawniała krzywdę niższych klas społecznych i demaskowała niesprawiedliwe prawo, chroniące bogatych a surowo karzące nędzarzy. Polska literatura romantyczna przedstawiała nowy typ bohatera (jednostki oraz narodu), którego misją było zbudowanie świata poprzez cierpienie, ofiarę a nawet śmierć. To posłannictwo narodu polskiego określane było mianem mesjanizmu. Między innymi poglądu, że Polacy jako naród posiadają wybitne cechy osobowości, które w sposób szczególny wyróżniają ich pośród innych narodów.

Teatr w dobie romantyzmu był miejscem rozrywki, stwarzał okazję do spotkania ze znajomymi, a także i plotek. Do dobrego tonu należało pokazanie się w teatralnej loży, szczególnie na premierze sztuki, ubranym w piękny, wieczorowy strój.

Istniał spór romantyków z klasykami, który zwany był sporem międzypokoleniowym, czyli młodych ze starymi. Odzwierciedlał różnice w postawach wobec czynu orężnego, w rozumieniu patriotyzmu a także w rozumieniu wolności jednostki i narodu. Krytykowano upodobania estetyczne poezji klasyków i dyskutowano nad stylem literackim romantyzmu.

Najwybitniejsi wieszcze narodowi polskiego romantyzmu i znane ich utwory to między innymi;
1. Adam Mickiewicz
- "Ballady i romanse", na przykład; Sonety Krymskie, Dziady.
2. Zygmunt Krasiński
- Nie-Boska komedia, Listy do Delfiny Potockiej, Fantazja życia
3. Juliusz Słowacki
- Żmija, Jan Bielecki, Mnich
4. Kazimierz Brodziński
- o klasyczności i romantyczności, o egzaltacji i entuzjazmie.

Romantyzm w pełni wykorzystał urok tajemnicy, niewyjaśnionych zdarzeń, mrocznych przestrzeni, atmosfery spisku i tajemnych sytuacji. Był inspiracją dla wielu ludzi.