Hormony

CO TO SĄ HORMONY ?

Hormony to różnorodne związki organiczne wytwarzane przez żywe organizmy, regulujące i koordynujące procesy chemiczne w komórkach i tkankach, a pośrednio wszelkie procesy fizjologiczne, przez dostosowanie ich do zmieniających się warunków otoczenia. Hormony występują w żywej komórce w bardzo małych stężeniach.
Wszystkie hormony organizmu tworzą układ hormonalny, w którym współpracują ze sobą jak np. adrenalina i glukagon podnoszą poziom glukozy we krwi lub działają antagonistycznie względem siebie np. insulina obniża poziom glukozy, a adrenalina i glukagon go podwyższają. U kręgowców obejmuje on zarówno wielokomórkowe gruczoły (wymienione wyżej) jak i układy rozproszonych komórek gruczołowych np. zespół tzw. komórek ziarnistych jelita, a także pewne struktury tkanki nerwowej (neurohormony). Układ wewnątrzwydzielniczy stanowi drugi, poza układem nerwowym, układ korelacyjny. Czynności wszystkich elementów układu są powiązane i wzajemnie zależne. Dzięki takiemu układowi wszystkie procesy w organizmie pozostają w równowadze. Ścisła zależność istnieje również między układem wewnątrzwydzielniczym i układem nerwowym.
Mechanizmy działania hormonów nie są dotychczas poznane, natomiast stosunkowo dobrze poznano fizjologiczne skutki ich wpływu na organizm i na niektóre procesy biochemiczne. Hormony roznoszone są przez prąd krwi do wszystkich komórek ciała. W niektórych przypadkach mogą oddziaływać na czynności wszystkich tych komórek, jednakże częściej ich wpływy ogranicza się tylko do pewnych, „docelowych” narządów. Synteza danego hormonu jest pobudzana przez inny hormon, przez określoną substancję neurosekrecyjną lub zmianą chemiczną w organizmie.
W zdrowym organizmie układ hormonalny pozostaje w równowadze. Zaburzenia wydzielania poszczególnych hormonów zakłóca tę równowagę, a naruszając tym samym równowagę fizjologiczną i chemiczną ustroju, prowadzi do zaburzeń chorobowych.


JAK DZIELIMY HORMONY ?


Hormony możemy podzielić na wiele sposobów:
1. pod względem czynnościowym:
- efektorowe – działające na narządy docelowo
- tropowe – regulujące wytwarzanie i wydzielanie
- uwalniające – regulujące syntezę i wydzielanie hormonów
trypowych ( np. przysadka mózgowa
wydziela hormony gonado-tropowe,
wpływające na wydzielanie przez narządy
męskie i żeńskie)
2. pod względem chemicznym:
- pochodne aminokwasów np. adrenalina, tyroksyna
- h. peptydowe np. oksytocyna, wazopresyna
- h. białkowe np. insulina, często będące białkami złożonymi (glikoproteinowe hormony przysadki)
- h. steroidowe (hormony płciowe i kory nadnerczy)
3. ze względu na miejsce powstawania:
- h. powstałe w gruczołach dokrewnych
- h. tkankowe (powstałe w pewnych tkankach)
4. ze względu na częstotliwość ich wydzielania do krwiobiegu
- w sposób ciągły np. insulina
- okresowo w zależności od potrzeb organizmu np. h. płciowe
5. ze względu na „zasięg” wpływu jaki wywierają:
- ogólny np. h. wzrostu, h. przytarczyczne
- na określony narząd np. gonadotropiny na gonady lub tkankę np. oksytocyna na mięśnie gładkie.