Tkanki roślinne

Tkanki roślinne
Tkanka – zespół komórek o podobnej budowie i wspólnym pochodzeniu, wyspecjalizowanych do pełnienia określonych funkcji w organizmie.
Komórki w tkankach połączone są wielocukrowcem – Pektyną. Protoplasty żywych komórek kontaktują się ze sobą dzięki systemowi jamek prostych, przez które przenikają pasma cytoplazmy tzw. PLAZMODESMY.
Typy tkanek roślinnych:
Twórcze– merystemy zdolne do stałego dzielenia się. Komórki tej tkanki:
• ściśle do siebie przylegają
• są zdolne do podziałów
• mają duże jądra
• są drobne
• mają cienkie ściany
• mają drobne wodniczki
• plastydy występują w formie protoplastydów, czyli niedojrzałych plastydów.
Lokalizacja tkanki twórczej w roślinie:
Merystemy pierwotne – powodujące przyrost rośliny na długość:
• merystemy wierzchołkowe pędu i korzenia, czyli stożki wzrostu
• merystemy wstawowe umieszczone w węzłach roślin, które szybko wytwarzają kwiat lub kłos
Merystemy wtórne – powodujące przyrost rośliny na grubość (merystemy boczne):
• kambium (miazga twórcza) – tworzy się pomiędzy łykiem i drewnem pierwotnym
• fellogen (miazga korkotwórcza) – powoduje przyrost na zewnątrz korka, a do wewnątrz felloderma
• kallus (merystemy przyranne) – w miejscu zranienia rośliny tworzy warstwę luźnych komórek miękiszowych
• perycykl (okolnica) – w korzeniu zastępuje miazgę korkotwórczą
• merystem archesporialny – w wyniku podziału mejotycznego tej tkanki powstają zarodniki, ziarna pyłku i komórki macierzyste woreczka zalążkowego
Stałe:
• nie zdolne do podziału
• posiadają grubszą ścianę komórkową, dużą wakuolę
• czasami są tak wyspecjalizowane do pełnionej funkcji, że tracą protoplast
Rodzaje tkanek stałych:
• okrywająca
• miękiszowa
• wzmacniająca
• przewodząca
• wydzielnicza
Tkanka okrywająca
Tkankę okrywająca dzielimy na:
Pierwotną – ma postać jednowarstwowej skórki, która w częściach nadziemnych rośliny nosi nazwę EPIDERMY,a w korzeniu RYZODERMY lub EPIBLEMY.
Komórki skórki:
• są ściśle ułożone
• są żywe
• zwykle tworzą jedną warstwę
• nie posiadają chloroplastów (wyjątek to rośliny cieniolubne i wodne)
• ściany graniczące z wnętrzem komórki są cienkie, a te graniczące ze środowiskiem zewnętrznym są grubsze, pokryte kutyną i woskiem.
• ADKRUSTACJA - ich zewnętrzna ściana komórkowa jest pokryta warstwą tłuszczowców (kutyną) – chroni to roślinę przed nadmierną transpiracją
Wytwory skórki:
a) Aparaty szparkowe
Przez aparaty szparkowe odbywa się wymiana gazowa i transpiracja.
Są dwa typy aparatów szparkowych:
• U dwuliściennych mają kształt fasoli
• U jednoliściennych mają kształt maczugowaty
W aparatach szparkowych występują chloroplasty. Wewnętrzne ściany komórek są zgrubiałe. W chloroplastach zachodzi fotosynteza, powstająca glukoza powoduje wzrost potencjału osmotycznego (siły ssącej) i pobieranie wody z sąsiednich komórek. Wzrasta turgor, czyli uwodnienie, wtedy zgrubiałe ściany odsuwają się od siebie i szparka się otwiera. Przez otwarte szparki zwiększa się transpiracja, roślina traci wodę, co prowadzi do utraty turgoru.
Aparaty szparkowe znajdują się na spodzie liścia, ponieważ górna część rozgrzana, a to spowodowałoby utratę turgoru.
Aparaty szparkowe występują na łodygach, liściach i owocach, ale nie występują w skórce korzenia.
b) Włoski
• parzące – rola ochronna np. pokrzywa
• Czepne – rola przyczepności chmielu
• Gruczołowe – wydalają olejki eteryczne i enzymy trawienne
np. Rosiczki
• Kutnerowe – chroni przed nadmierną transpiracją i zmianami temperatury i chroni przed roślinożernymi owadami (gąsienicami)
c) Kolce
Pełnią funkcję obronne i w przeciwieństwie do cierni dają się łatwo odłamać (ciernie są skróconymi pędami i mają wiązkę przewodzącą).
Skórka korzeni
Funkcja korzenia jest pobieranie wody, a obecność włośników zwiększa powierzchnię chłonną korzenia (czynną).
Posiada sok komórkowy w wakuoli. Ma on wyższe stężenie niż roztwór
glebowy. Woda na zasadzie osmozy jest pobierana z roztworu glebowego.
Nie wolno posypywać chodników solą, bo stężenie roztworu glebowego jest wyższe niż stężenie soku komórkowego w komórkach roślin i woda wypływa do roztworu glebowego. Komórka traci turgor i roślina więdnie.
Wtórną– korek, czyli martwa tkanka okrywająca
Występuje tylko u roślin, które mają przyrost wtórny. Zbudowany jest ze ściśle określonych komórek pozbawionych protoplastu i wypełnionych powietrzem, nie przepuszcza wody, a wymiana gazowa jest możliwa dzięki przetchlinkom.
Przetchlinka – luźno ułożone komórki korka, przez które odbywa się wymiana gazowa, od aparatu szparkowego różni się, gdyż jest zbudowana z martwych komórek i jest stale otwarta.
Korek – powstaje w wyniku działalności twórczej (fellogenu), który na zewnątrz wytwarza korek, a do środka fellodermę – żywa (miękisz podporowy).
Tkanka miękiszowa (parenchyma)
• Podstawowy rodzaj tkanki wypełniającej wnętrze rośliny
• Zbudowana z żywych, cienkościennych komórek z dużymi wakuolami
• Pomiędzy komórkami są wyraźne przestwory międzykomórkowe
• Komórki mają zdolność do różnicowania się i podziałów
Miękisz zasadniczy – wypełnia przestrzenie między innymi tkankami, ma duże wakuole i duże przestwory międzykomórkowe.
Miękisz asymilacyjny –posiada liczne chloroplasty i występuje u roślin przeprowadzających fotosyntezę.
• miękisz gąbczasty – występuje u roślin jednoliściennych, dwuliściennych i paprotników, ma duże przestwory międzykomórkowe, służy do wymiany gazowej.
Komórki są nieregularnych kształtów, posiadają chloroplasty, występują w dolnej stronie liścia u roślin dwuliściennych.
• miękisz palisadowy – występuje u roślindwuliściennych w górnej stronie liścia oraz u paprotników. Komórki są cylindryczne, ściśle przylegają do siebie, z dużą ilością chloroplastów.
• miękisz wieloramienny – występuje u roślin nagonasiennych w igłach, które mają zredukowaną powierzchnię i dlatego komórki mają pofałdowaną powierzchnię, co zwiększa ich powierzchnię czynną.
Miękisz spichrzowy–występuje w organach spichrzowych, czyli w korzeniach marchwi, pietruszki, bulwach ziemniaka, kłączach paproci, w liściach kapusty, cebuli, w łodygach kalarepy, w owocach i nasionach.
Występują ziarenka skrobi lub kropelki tłuszczu u roślin oleistych.
Miękisz wodonośny–magazynuje wodę, występuje u kaktusów, rozchodników, czyli suchulentów (suchorośli).
Miękisz powietrzny – przestwory międzykomórkowe przyjmują formę kanałów, występuje u roślin bagiennych, u których wymiana gazowa jest utrudniona.
Tkanka wzmacniająca
a) Kolenchyma (zwarcica) – żywa
• Kątowa - zgrubienia celulozowo - pektynowe występują w kątach
komórek, zawiera chloroplasty.
• Płatowa – występuje w postaci zgrubień na ścianach stycznych.
Oba rodzaje występują w młodych, rosnących łodygach oraz ogonkach liściowych.
b) Sklerenchyma (twardzica) – martwa
• Włókna sklerenchymatyczne – brak chloroplastów, długie, klinowato zakończone, martwe, ściany są zdrewniałe, inkrustowane ligniną (drzewnikiem), mało światła, wypełnione celulozą.
• Komórki kamienne (sklereidy)
Występują w łupinach nasion, owocach gruszki. Budują strukturę orzechów, gdyż sklerenchyma zapewnia sztywność i wytrzymałość rośliny.
Tkanka przewodząca
• Niejednorodna – oprócz elementów przewodzących występują włókna drzewne i łykowe, które pełnią funkcję wzmacniającą oraz miękisz drzewny i łykowy, który pełni funkcje odżywcze.
• Drewno i łyko mogą być pierwotne, gdy powstają z merystemów wierzchołkowatych lub wtórne, gdy pochodzą od merystemów bocznych.
• Tkanka ta transportuje wodę i sole mineralne z korzeni do łodyg i liści (drewno) i również transportuje produkty fotosyntezy (łyko).
• Zdrewniałe naczynia i cewki pełnią funkcję mechaniczną, czyli wzmacniającą
• Łyko albo drewno mogą być pierwotne lub wtórne
• Obecność łyka i drewna powoduje, że paprotniki i rośliny nasienne są nazywane naczyniowymi
Drewno – Ksylem (martwe)
Transportuje wodę i sole mineralne.
Drewno tworzą starsze, prymitywne cewki oraz młodsze ewolucyjnie naczynia ( w nich zanikają ściany poprzeczne). W drewnie mogą też występować włókna drzewne i miękisz drzewny.
Naczynia:
1. Pierścieniowate
2. Spiralne
3. Jamkowate
4.Siatkowate

Cewki – grubościenne, wydłużone wrzecionowate komórki z jamkami lejkowatymi (paprotniki, rośliny nagozalążkowe, u okrytozalążkowych też mogą występować).Jamki lejkowate zbudowane są z dwóch odwróconych do siebie lejków i w środku jamki znajduje się torus. Przepływ wody odbywa się w poprzek.
Jamki lejkowate wzmacniają przepływ wody i soli mineralnych.
Naczynia – długie rurki powstałe z leżących jedna nad drugą grubościennych komórek bez ścian poprzecznych (człony naczyń) i protoplastów; jamki proste zapewniają kontakt między sąsiednimi komórkami; naczynia odgrywają główną rolę w drewnie okrytozalążkowych. Dzięki rurom wykształconym przez naczynia woda może swobodnie wędrować w górę rośliny.
Włókna drzewne – podstawowa masa drewna, funkcja wzmacniająca
Miękisz drzewny – jedyne żywe komórki drewna pełniące funkcję spichrzową.
Łyko - floem (żywe)
Łyko tworzą starsze, bardziej prymitywne komórki sitowe (z polami sitowymi) lub rurki sitowe (z perforowanymi ścianami poprzecznymi). Niekiedy w łyku występują też inne elementy: miękisz i włókna.

Rurki sitowe – żywe komórki. Transportują produkty fotosyntezy z korzeni do komórki; ich człony pozbawione są organelli, gdyż w przeciwnym razie nie mogłyby transportować asymilatów.
Komórki przyrurkowe – towarzyszą rurką sitowym; sterują metabolizmem rurek (mają jądro komórkowe).
Miękisz łyka – gromadzi materiały zapasowe.
Włókna łykowe – martwe komórki, pełnią funkcję wzmacniającą
Tkanka wydzielnicza
• Najmłodsza filogenetycznie
• Nie zawsze tworzy twory wielokomórkowe (występuje też w postaci pojedynczych komórek gruczołowych).
• Twory wielokomórkowe należą do dwóch grup: powierzchniowe (produkują wydzieliny na zewnątrz)- włoski gruczołowe, miodniki wydzielające nektar oraz szparki wodne, czyli hydatody
(wypotniki), a także wewnętrzne (produkują wydzieliny do wewnątrz rośliny) - kanały żywicze i rury mleczne, w których znajduje się sok mleczny np. cukry, woski, białka.
• Czasami funkcje zewnątrz wydzielnicze mają niektóre obszary skórki, np. skórka pokrywająca płatki kwiatów, która wydziela substancje zapachowe.

Przekrój liść sosny