Przemysł w Polsce

Zanim zaczniemy omawiać przemysł w Polsce zdefiniujmy samo pojęcie przemysłu. W encyklopedii znajdziemy wyjaśnienie mówiące nam o tym, iż jest to pozyskiwanie oraz wydobywanie naturalnych surowców zarówno mineralnych, jak i zwierzęcych oraz roślinnych, a także przetwarzanie ich w celu uzyskania produktów służących do zaspakajania ludzkich potrzeb.
Jak wynika z powyższej definicji, przemysł możemy podzielić na dwie części. Pierwsza z nich obejmuje wszystko co jest związane z przemysłem wydobywczym. Jest on pierwszą fazą w produkcji. Druga część związana jest z przemysłem przetwórczym, który z kolei jest fazą ostatnią produkcji. Z przemysłem związany jest także jest jeden z działów geografii nazywany geografią przemysłu. To właśnie ten dział zajmuje się opisywaniem przestrzennego rozmieszczenia, a także lokalizacji ośrodków oraz zakładów przemysłowych. Opisuje on także role oraz funkcje poszczególnych gałęzi przemysłu.
Na terenie naszego kraju, po zlikwidowaniu feudalizmu, a także po przeprowadzeniu niezbędnych reform można zaobserwować mniej więcej od drugiej połowy dziewiętnastego wieku., dynamiczny rozwój kapitalistycznego przemysłu. Dzięki uwłaszczeniu chłopów w Austrii, Prusach oraz Rosji możliwy stał się przepływ większych sił roboczych do przemysłu z rolnictwa, a także możliwe stało się zwiększenie wartości popytu w tej dziedzinie naszej gospodarki. Kolejnym ważnym wydarzeniem, które w znacznym stopniu przyspieszyło udoskonalenia w technice oraz sposobach produkcji było zastosowanie w przemyśle maszyny parowej. Miało to miejsce pod koniec drugiej połowy dziewiętnastego wieku. Ważna dla przemysłu polskiego była także szybka budowa nowych linii kolejowych. Dzięki temu otwartych zostało wiele nowych rynków zbytu. Szczególnie gwałtownie przemysł na ziemiach polskich rozwinął się w latach siedemdziesiątych dziewiętnastego wieku. Działo się tak pomimo, odmiennych warunków, które panowały w poszczególnych zaborach. Istniały oczywiście różnice wynikające z różnego poziomu rozwoju przemysłowo-ekonomicznego zaborców. Przed wybuchem pierwszej wojny światowej najwyższy stopień uprzemysłowienia, a także relatywnie najlepsze warunki dla optymalnego rozwoju przemysłowego panowały w państwie niemieckim. Najbardziej rozwinięte w owym czasie gałęzie przemysłu to oczywiście gałąź górniczo-hutnicza, maszynowa, chemiczna oraz budowlanych materiałów.
Na polskich terenach będących pod zaborem rosyjskim wyjątkowo gwałtowne tempo industrializacji kapitalistyczne rozpoczęło się pod koniec dziewiętnastego wieku. Działo się tak pomimo mało korzystnych warunków surowcowych jakie oferowały te ziemie. Jedyne złoża podstawowego wtedy surowca, węgla, znajdowały się tylko w Zagłębiu Dąbrowskim. Rynek zbytu otworzyła Polsce rozbudowa linii kolejowej w Rosji. Rozwiązało to także problemy, z którymi borykał się przemysł konsumpcyjny. Warto napomknąć także o włókiennictwie w Polsce. Ta gałąź przemysłu rozwinęła się u nasz szczególnie na początku dwudziestego wieku, jeszcze przed pierwszą wojną światową. W owym czasie pracowało w nim blisko czterdzieści procent wszystkich ludzi zatrudnionych w przemyśle.
Największy stopień uprzemysłowienia wykazywały jeszcze przed wojną tereny będące pod zaborem Austriackim. Szczególnie rozwinął się tam przemysł przetwórczy oraz wydobywczy. Taki rozwój popierał rząd Austro-Węgier. Przetwórczy przemysł działał oraz zaopatrywał rynki lokalne.
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej, przemysł w nowo odrodzonej Rzeczpospolitej znajdował się w stosunkowo trudnej sytuacji. Sytuacje taką spowodowały wojenne zniszczenia, polityka rabunkowa okupantów, a także odcięcie od dawnych rynków w Prusach i Rosji. Jednak pomimo tych trudności przemysłowi polskiemu udało się już w roku 1938 powrócić do stanu sprzed pierwszej wojny. Znacznym zmianom uległa jednak struktura polskiego przemysłu po wojnie od tej wcześniejszej. Całkowitemu rozwiązaniu uległ przemysł elektrotechniczny, maszynowy, elektroenergetyczny, a także chemiczny. Znacznie zmalało także znaczenie włókienniczego oraz hutniczo-górniczego przemysłu. Polski przemysł w okresie międzywojennym charakteryzował się unowocześnioną strukturą produkcji oraz osiąganiem bardzo wysokiej jakości produktów.
Zupełnie nową częścią struktury przestrzennej naszego rodzimego przemysłu stał się Centralny Okręg Przemysłowy. Obejmował on blisko czterdzieści sześć powiatów województw kieleckiego, lwowskiego, krakowskiego oraz lubelskiego. Centralny Okręg Przemysłowy powstał na terenach, które były bardzo przeludnione. Rozwiązało to po części problemy z bezrobociem w tych regionach. Centralny Okręg Przemysłowy był złożony z trzech zasadniczych regionów. Pierwszym z nich był region surowcowy. Drugi to region aprowizacyjny, natomiast trzeci to region przetwórczy. Do najbardziej znanych przedsięwzięć należy wybudowanie zapory oraz elektrowni na Jeziorze Rożnowskim. Kolejnym ważnym przedsięwzięciem był metalurgiczny kombinat w miejscowości Stalowa Wola, a także chemiczne zakłady w miejscowościach Niedomice oraz Dębica. W tym czasie powstała również wytwórnia samolotów w Rzeszowie oraz Mielcu, a także Radomskie zbrojeniowe zakłady. Spora liczba fabryk była na etapie budowy kiedy nastąpił wybuch drugiej wojny światowej.
Okres drugiej wojny światowej oraz okupacji hitlerowskiej spowodowały w polskim przemyśle wielkie straty. Zniszczone zostało około trzydzieści pięć procent majątku trwałego. Oprócz tego zniszczeniu uległy maszyny oraz urządzenia w blisko pięćdziesięciu procentach.
Po zakończeniu drugiej wojny światowej przemysł polski obrał nowy, odmienny od poprzedniego, kierunek rozwoju. Na kierunek ów oraz na tempo zachodzących przemian miało wpływ kilka czynników. Należał do mich między innymi fakt, iż odzyskane zostały ziemie zachodnie oraz północne, które posiadały znaczny potencjał przemysłowy. Kolejnym ważnym czynnikiem był fakt, iż upaństwowiony został średni oraz duży przemysł. Ostatnim, ale nie mniej ważnym czynnikiem były odniesione podczas wojny zniszczenia.
W czasie istnienia PRL-u uprzemysłowienie Polski możemy podzielić na trzy zasadnicze etapy. Pierwszy s nich nazywany jest etapem odbudowy. Przypada on na lata od 1945 do '50 roku. To właśnie w tym okresie realizowany był wieloletni plan gospodarczy odbudowy państwa. Przemysłowa produkcja ulegała rozwojowi głównie na podstawie zreorganizowanego ale wciąż starego, produkcyjnego potencjału. Oznacza to, iż rozmieszczenie oraz struktury naszego przemysłu rodzimego nie uległy znacznym zmianom w porównaniu z okresem przedwojennym. Kolejnym etapem jest pierwsza faza industrializacji socjalistycznej Polski. Przypada ona na lata od 1950 do '70 roku. Na początku tej fazy znacznej rozbudowie uległo hutnictwo oraz maszynowy przemysł. Natomiast w drugim dziesięcioleciu nacisk położono na rozwój przemysłu surowcowego, paliwowo-energetycznego a także chemii ciężkiej. Trzecim i ostatnim etapem była druga faza socjalistycznej industrializacji Polski. Szczególną cechą tego etapu jest znacznie przyspieszony rozwój przemysłu, w szczególności po latach siedemdziesiątych. Znaczne korzyści osiągnął z takiego stanu rzeczy przemysł konsumpcyjny zarówno lekki jak i spożywczy. Jeśli zaś chodzi o przemysł ciężki preferowany był rozwój tych gałęzi, które były najbardziej nowoczesne i bezpośrednio związane z techniczno-naukową rewolucją. W tych latach rozwój naszego przemysłu był znacznej mierze oparty na zagranicznych kredytach. To właśnie dzięki nim, społeczeństwo w mniejszym stopniu odczuło wysiłek inwestycyjny niż wcześnie, przed siedemdziesiątymi latami.
Problemy z którymi boryka się dziś polski przemysł, który jest najważniejszym działem naszej gospodarki wynikają w większości z sytuacji jakie zaistniały po wojnie, w latach od 1946 do 1989 roku. W tamtym okresie nasze państwo było krajem , w którym panował realny socjalizm, natomiast gospodarka opierała się na niezbyt korzystnych, rozdzielczo-nakazowych metodach. Dzięki przeprowadzonej tuż po drugiej wojnie światowej nacjonalizacji nasz rodzimy przemysł przeszedł na własność państwa. W tamtym okresie pozwalano jedynie małym zakładom na pozostawanie w rękach prywatnych. Ówczesną przemysłową gospodarkę cechował kierunek centralny. Dominującym w strukturach przemysłu był ciężki przemysł, który wytwarzał środki produkcyjne. Niestety jednak zdecydowana większość jego gałęzi okazała się technologicznie zacofana, natomiast wytwarzane produkty okazywały się być energochłonne oraz materiałochłonne. Konsumpcyjne dobra, które produkował przetwórczy przemysł były wytwarzane w zdecydowanie za małych ilościach. Nie były w stanie zaspokoić potrzeb mieszkańców kraju. Dotkliwie odczuwalny był brak rynkowych mechanizmów, które kształtowałyby wielkość produkcji, a także ceny produktów. Zdecydowana większość dziedzin przemysłu była nacechowana małą wydajnością. Ze względu na brak poszanowania norm ochrony środowiska przez większość przedsiębiorstw, na ziemiach polskich powstawały strefy zagrożenia ekologicznego. Na początku uprzemysłowienie w znacznym stopniu przyczyniło się do likwidacji bezrobocia, poprzez zagospodarowanie wolnej, robocze siły. Dzięki przemysłowi nastąpiła bardzo szybka urbanizacja wielu regionów naszego kraju. Ludzie mieszkający na wsiach, po przeniesieniu do miasta automatycznie uzyskiwali znacznie łatwiejszą dostępność takich usług jak opieka zdrowotna, oświata czy kultura. Zła kondycja przemysłu była akceptowana przez społeczeństwo, które jednak w zamian oczekiwało gwarancji powszechnego zatrudnienia, a także niezbyt duże wymagania wobec pracowników.