Etyka notariusza.

Zgodnie z uchwałą Krajowej Rady Notarialnej, z dniem 1 stycznia 1998 roku, wszedł w życie Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza. Ów Kodeks wraz z ustawą z 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie reguluje zasady etyki notariusza.
Notariusz według art. 2 § 1 ustawy z 14 lutego – Prawo o notariacie działa jako osoba zaufania publicznego, stąd wymagania zawarte w art. 11 tej samej ustawy dotyczące osób ubiegających się o urząd notariusza. Kandydat na notariusza posiada obywatelstwo polskie oraz pełnię praw cywilnych i obywatelskich, nieskazitelny charakter, ukończone wyższe studia prawnicze, odbytą aplikację uwieńczoną pozytywnym wynikiem egzaminu notarialnego, co najmniej trzyletni staż pracy na stanowisku asesora notarialnego, ukończony 26 rok życia.
Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza został podzielony na sześć rozdziałów poprzedzonych czterozdaniową preambułą, która stawia przed notariuszem zadanie kształtowania i konstytuowania stosunków prawnych obywateli. Gwarantując przy tym bezpieczeństwo ich obrotu. Pierwszy rozdział, Przepisy ogólne (§ 1 – 5), nakłada na notariusza obowiązek przestrzegania fundamentalnych zasad moralnych oraz zasad etyki zawodowej. Określa jego zadania, status prawny zawodu, konsekwencje nieprzestrzegania Kodeksu.
Obowiązki ogólne notariusza (§ 6 – 14) wskazują właściwości, którymi kierowanie się przez notariusza ma poświadczyć powagę, honor i godność jego zawodu. Należą do nich uczciwość, rzetelność, niezależność, bezstronność oraz zachowanie tajemnicy zawodowej. Ostatni z wymienionych obowiązków wykazuje wielopłaszczyznowy charakter. Bowiem zasada tajemnicy zawodowej nie obejmuje jedynie wiedzy pozyskanej w związku z prowadzonymi sprawami. Wpisuje się w nią także zakaz wydawania oryginałów aktów notarialnych, odpowiednie i bezpieczne miejsce ich przechowywania, ochrona danych osobowych oraz majątkowych klienta. Notariusz jest także zobowiązany do m.in. uczestnictwa w szkoleniach i seminariach celem poszerzania swojej wiedzy, co za tym idzie świadczenia usług na coraz to wyższym poziomie. Wszelkie czynności notarialne dokonywane są przez notariusza osobiście z należytą starannością według najlepszej woli i wiedzy. Zasady etyki zakazują notariuszowi pobierania dodatkowych korzyści ze spraw będących przedmiotem czynności. Notariusz może działać w miejscowości wyznaczonej przez Minister Sprawiedliwości na siedzibę kancelarii. Kancelaria notarialna może być prowadzona w jednym lokalu.
Obowiązki notariusza względem klienta (§ 15 – 24) winny godzić odpowiadające woli klienta rozwiązania z lojalnością wobec Państwa. W wypadku oczywistej sprzeczności interesów lub konfliktu między stronami notariusz zobowiązany jest odmówić dokonania czynności. Prawo dopuszcza także zaniechanie dokonania czynności w wypadku, gdy klient zachowuje się obraźliwie lub uniemożliwia notariuszowi godne sprawowanie urzędu. Orzeczenie sądu może zwolnić notariusza z zachowania tajemnicy zawodowej, której wyjawienie zakazane jest nawet po śmierci jednej ze stron lub odwołaniu notariusza. Oraz notariusz może zostać zwolniony od tajemnicy zawodowej przez zgodne oświadczenie wszystkich stron czynności. Jest to dość kontrowersyjne, ponieważ istnienie tajemnicy zawodowej nie wynika z umowy, a z ustawy cuius est condere eius est abrogare.
Obowiązki notariusza wobec innych notariuszy (§ 25 – 35). Notariusz powinien kierować się zasadą lojalności, życzliwości i szacunku w stosunku do innych notariuszy, zachowując jednocześnie prawo do oceny ich pracy, a zarazem wystrzegając się jakichkolwiek form nieuczciwej konkurencji zawodowej. Według § 26 przejawami nieuczciwej konkurencji jest m.in. doprowadzanie notariuszowi klientów przez osoby wynajęte do tego oraz stosowanie odpłatności wobec takich osób, co jest rażącym nadużyciem, stałym stosowaniu, w zależności od przewidywanych przyszłych korzyści własnych, niższych stawek wynagrodzenia w odniesieniu do klientów lepiej sytuowanych materialnie, a wyższych - w odniesieniu do klientów gorzej sytuowanych, monopolizowaniu korzystnych pod względem wynagrodzenia czynności aktowych, przy wykorzystywaniu pomocy przedstawicieli organów administracji i podmiotów gospodarczych, aktywnej postawie notariusza zmierzającej do skupiania w swoim ręku monopolu na powtarzające się czynności aktowe, w których stroną są wskazane w pkt. 4 organy i podmioty, zabieganiu o klienta kosztem merytorycznej jakości czynności i z przekroczeniem przez notariusza granic własnego doświadczenia i własnej wiedzy fachowej, dokonywaniu czynności poza siedzibą własnej kancelarii, z częstotliwością albo w warunkach, które wskazują na naruszenie zasady lojalności, odsyłaniu klientów do innych notariuszy w sprawach pracochłonnych, a mało dochodowych, systematycznym świadczeniu usług przy demonstrowaniu postawy przekraczającej granice uprzejmości - również poprzez zaniechanie żądania niezbędnej dokumentacji i rezygnacji z innych wymagań, które zapewniają prawidłowość dokonanej czynności. Uprawianie osobistej reklamy w jakiejkolwiek postaci.
Art. 15 §1 […] Ślubuję uroczyście jako notariusz powierzone mi obowiązki wypełniać zgodnie z prawem, sumieniem, dochować tajemnicy zawodowej, w postępowaniu swym kierować się zasadami godności, honoru i uczciwości. Zacytowany przepis odzwierciedla zasady zawarte w Kodeksie Etyki Zawodowej Notariusza zgodnie, z którymi notariusz winien piastować swój urząd.

Bibliografia:

Akty normatywne:
1. Ustawa z dnia 14 lutego 1991 roku – Prawo o notariacie (Dz. U. z 2002 Nr 42, poz.369)
2. Uchwała nr 19 Krajowej Rady Notariatu z dnia 12 grudnia 1997r. Kodeks Etyki Zawodowej Notariusza, KRN 1997, nr 19 ze zm.

Literatura:
1. Chauvin T., Stawecki T., Winczorek P., Wstęp do prawoznawstwa wydanie 5., wyd. C.H. Beck, Warszawa 2009
2. Izdebski H., Skoczyński P., Etyka zawodów prawniczych. Etyka prawnicza, wyd. LexisNexis Polska, Warszawa 2006
3. Tokarczyk R., Etyka prawnicza, wyd. LexisNexis Polska, 2011