Monarchia Karola Wielkiego

Monarchia Karola Wielkiego wywodzi się od państwa Franków.
W połowie IV wieku pokonani przez cesarza Aureliana Frankowie osiedlili się między dolnym Renem a Menem, zachowując status „sprzymierzeńców”. Część z nich zwana Frankami rypuarskimi , zajęła tereny na prawym brzegu środkowego Renu. Natomiast Frankowie saliccy osiedlili się nad Morzem Północnym. Pierwszym ich władcą był Klodiusz, który od cesarza Walentyniana otrzymał tytuł legata i wysłał swojego syna Merowiusza na dwór do Rawenny. Zarówno on jak i jego syn pomagali Rzymianom w walkach z Hunami i Sasami.
Zjednoczenia Franków dokonał dopiero Chlodwig – wnuk Merowiusza. Rozpoczął on od podporządkowania części Galii – miedzy Sommą, kanałem La Manche i Loarą.
Budowa monarchii została dokończona w drugiej połowie V wieku, wieńczyło ją przyjęcie przez króla Chlodwiga w 496 roku chrztu w obrządku katolickim.
Monarchia Franków rządzona była przez królów z dynastii merowińskiej aż do połowy VIII
Państwo Franków było patrymonium(ojcowizną). Typowe dla tego państwa podziały terytorium i władzy, utrudniały utrzymanie jednolitej, scentralizowanej monarchii. W VII wieku rozpadła się ona na Neustrię (płn. – zach. Galia), Austrazję (płn. – wsch. Galia), Akwitanię i Burgundię. W ostatniej ćwierci VII wieku majordom ( najwyższy urzędnik) Austrazji, Pepin z Heristalu , pozbawił Merowingów władzy w Austrazji i Neustrii i stał się założycielem następnej dynastii – Karolińskiej. W pierwszej połowie VIII wieku syn Pepina z Heristalu Karol Młot zdobył sobie wielkie uznanie gdyż pokonał Arabów w bitwie pod Poitiers (732 r.) i odsunął on całkowicie Merowingów od władzy i podzielił państwo niczym król między swoich synów. Rządy nad monarchią objął jeden z nich Pepin Krótki, który usankcjonował swoją władzę dwiema koronacjami(751 r) : pierwszej dokonał arcybiskup Moguncji, drugiej zaś, papież Stefan II.
Następcą Pepina Krótkiego był Karol Wielki , który był dziedzicem posiadłości swego ojca.
Objął on władzę w 768 roku.Za panowania Karola Wielkiego (772 – 814 )państwo Franków rozszerzyło swoje granice: na południowym zachodzie powstrzymało ekspansję Arabów i uszczupliło zajmowany przez nich obszar na Półwyspie Pirenejskim , na wschodzie podporządkowało sobie znaczne obszary Germanii, podbijając i chrystianizując Sasów, umacniając władzę nad Bawarią. Za jego panowania objęto wpływami słowiańskich sąsiadów, zniszczono państwo Awarów . Na południu , po pokonaniu Longobardów i odparciu pretensji Bizancjum , Królestwo Italii włączone zostało do domeny karolińskiej.
Władca Franków stał się protektorem papieża i opiekunem jego państwa.
Za panowania Karola Wielkiego został znacznie rozbudowany i scentralizowany aparat państwowy, rozwinięto również ideę państwa chrześcijańskiego , mającą istotny wpływ na losy polityczne Europy.
W polityce wewnętrznej jak i zagranicznej Karol kierował się poczuciem misji. Uważał on że obowiązkiem władcy jest dopingować, by przez prawo stanowione ,były realizowane i powszechnie przestrzegane prawa Boże. W rządach wewnętrznych przyświecała mu realizacja państwa bożego na ziemi. Wojny Karola z Serecenami , poganami czy wrogami państwa miały charakter świętych wojen i dokonywały się w oparciu o liturgiczne obrzędy i modlitwy. Monarchia Karolingów była państwem patrymonialnym. Władcy traktowali je jako własność prywatną rodu , którą dzielono pomiędzy dziedziców. Podzielił władzę w cesarstwie także Karol .
W jego państwie co roku zbierało się zgromadzenie ludzi wolnych (połączone z dorocznym przeglądem wojsk), grupujące arystokrację kościelną i świecką. Uprawomocniało ono i akceptowało decyzje monarchy wydawane potem w formie ustaw – kapitularzy. Ośrodkiem sprawowania władzy była rezydencja władcy – palatium. Administracyjnie monarchia dzieliła się na około 700 hrabstw zarządzanych przez hrabiów. Na pograniczach Karol utworzył marchie , a zarządzający nimi margrabiowie mieli szczególne uprawnienia, mogli nawet prowadzić lokalne wojny. Specjalne kompetencje posiadali również tzw. wysłannicy cesarscy (missi dominici) , którzy kontrolowali podległe im hrabstwa i biskupstwa. Utrzymywał się partykularyzm prawa: różne odłamy Franków, Sasi, Bawarowie, Rzymianie rządzili się swoim własnym prawem.
Reforma sądownictwa za panowania Karola zmierzała do ograniczenia władzy sądowej hrabiego i uczynienia z sędziego funkcjonariusza publicznego ( królewskiego). W sprawy zarządu państwem zaangażowanych było ok. 3000 osób.
Ważnym elementem podjętych reform była reforma monetarna ( i jednocześnie rachunkowa) , wprowadzająca stałe relacje między jednostkami ( funt = 20 soldów, 1 sold = 12 denarów ), która przetrwała we Francji aż do rewolucji francuskiej.
Bardzo istotnym elementem władzy w państwie Karola była armia. Nie każdego było stać na kosztowną służbę wojskową . Ci, których nie było stać, oddawali się w opiekę możnych. Władca wynagradzał swoich urzędników dobrami , nadawanymi im z domeny królewskiej – beneficjami. Biskupi i opaci byli mianowani przez władcę. Biskupstwa i opactwa posiadały immunitety ( immunitet zwalniał od ponoszenia większości świadczeń na rzecz państwa, ale dygnitarze kościelni byli zobowiązani do pomocy wojskowej , co oznaczało, że wzywali oni pod broń własnych wasali).
W 800 roku Karol Wielki przebywając w Rzymie ( na prośbę papieża Leona III ) został koronowany na cesarza rzymskiego. Akt ten nazwano odnowieniem Cesarstwa Rzymskiego. Mimo iż to papież koronował Karola , co można było odczytać jako akt wyższości władzy duchownej , w rzeczywistości Karol występował jako protektor papieża i Państwa Kościelnego.
Po śmierci Karola Wielkiego, jego następca Ludwik Pobożny nie był w stanie kontynuować dzieła ojca. Poszczególne ziemie monarchii różniły się od siebie rozwojem gospodarczym, struktura społeczną, tradycjami. Do rozpadu jedności karolińskiej przyczyniła się tez fala najazdów: Normanów z północy i Węgrów od wschodu.
Ostatecznie w 843 roku dokonano w Verdun podziału monarchii karolińskiej pomiędzy trzech synów Ludwika Pobożnego:
· Lotar dostał obszary centralne( z Akwizydorem), od Morza Północnego po Prowansję i Królestwo Włoch
· Ludwik Niemiecki otrzymał Królestwo Wschodniofrankijskie ( od Saksonii po Bawarię)
· Karol łysy dostał królestwo Zachodniofrankijskie

Władza Karolingów wygasła w 987 roku w zachodniej części , już poważnie rozbitej na drobne państewka, we wschodniej w 911 roku, w Italii w roku 888.
Mimo trwałego rozpadu monarchii wczesne średniowiecze wiele dziedziczyło z epoki karolińskiej. W europie Zachodniej upowszechnił się podobny typ gospodarki wiejskiej, trwałe tez okazały się niektóre elementy ustroju państwa, nade wszystko zaś zrodziło się na Zachodzie poczucie wspólnoty religijnej i kulturalnej.