Surowce mineralne w Polsce

Polska jest krajem zasobnym w surowce miner.; wydobywa się ponad 70 różnych kopalin, w tym 40 ważnych dla gospodarki; łącznie wydobywa się ok. 400 mln t surowców, w tym 40% stanowi węgiel kam., 35% — piasek i żwir, po 8% — węgiel brun. i skały wapienne. Z surowców energ. największe znaczenie ma węgiel kam.; udokumentowane zasoby (do głęb. 1000 m) wynoszą 64,9 mld t; wydobywany jest w Górnośląskim Zagłębiu Węglowym, Lubelskim Zagłębiu Węglowym (działa 1 kopalnia w Bogdance) oraz do 1997 w Dolnośląskim Zagłębiu Węglowym; większość zasobów stanowi węgiel płomienny i gazowo-płomienny, tylko 25% — węgiel koksujący. Dla energetyki ważny jest również węgiel brun.; jego zasoby ocenia się na 42 mld t, udokumentowane — na 14,3 mld t; występuje w zach. i środk. Polsce; eksploatacja metodą odkrywkową w Turoszowskim Zagłębiu Węgla Brunatnego, Bełchatowskim Zagłębiu Węgla Brunatnego, Konińskim Zagłębiu Węgla Brunatnego; ponadto złoża znajdują się w okolicach Gubina (woj. lubuskie), Ścinawy i Legnicy (dolnośląskie), Rogóźna (łódz.), Mosiny (wielkopol.). Obecnie rozpoznane zasoby ropy naft. (14 mln t) nie mają dużego znaczenia w gospodarce; do największych należy złoże w dnie M. Bałtyckiego (ok. 70 km na pn. od Rozewia); ponadto eksploatuje się niewielkie złoża w Krośnieńsko-Jasielskim Zagłębiu Naftowym, na Pobrzeżu Szczecińskim (Kamień Pomorski, Wysoka Kamieńska) i Koszalińskim (Karlino), w zach. części Wielkopolski; trwają intensywne poszukiwania nowych złóż (szczególnie na M. Bałtyckim) prowadzone również przy udziale firm zagranicznych. Gaz ziemny (zasoby 142 km3) występuje w okolicach Przemyśla, Lubaczowa, Mielca, w Wielkopolsce (Ostrów Wielkopolski, Nowa Sól, Rawicz, między Zbąszyniem a Jarocinem), na Pobrzeżu Szczecińskim, w Jasielsko-Krośnieńskim Zagłębiu Naft. oraz na M. Bałtyckim; złożom węgla kam. na Górnym Śląsku towarzyszy metan (zasoby ponad 90 km3). Spośród surowców chem. podstawową rolę odgrywają siarka (zasoby 629 mln t) i sól kam. (80 mld t); złoża siarki występują wokół Tarnobrzega (Piaseczno, Machów, Jeziórko), na pd. od Szydłowca (Grzybów, Osiek) oraz koło Lubaczowa (Horyniec, Basznia); sól kam. występuje na Podkarpaciu (Bochnia, Wieliczka, Łężkowice, Siedlec) i w postaci słupów solnych w pn.-wsch. Wielkopolsce oraz na Kujawach (Inowrocław, Góra, Kłodawa, Izbica, Rogóźno, Mogilno); nad Zat. Gdańską występują złoża soli potasowej (polihalitu). Wśród surowców metalicznych do najzasobniejszych w Polsce należą złoża rud miedzi (2,6 mld t — ok. 10% odkrytych zasobów świat.) oraz cynku i ołowiu (193 mln t); miedzionośne margle i łupki zalegają w niecce bolesławiecko-złotoryjskiej oraz między Lubinem a Głogowem (Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy); złoża zawierają ok. 1,6% miedzi oraz domieszki srebra, kobaltu, wanadu, cyny, niklu; rudy cynku i ołowiu występują w okolicach Olkusza, Bolesławia, Chrzanowa i Zawiercia. Rudy żelaza, gł. niskoprocentowe syderyty ilaste, znajdują się w Zagłębiu Staropolskim (nieeksploatowane), w okolicach Częstochowy oraz w Łęczycy; 1962 w okolicach Suwałk odkryto bardzo zasobne (szacowane na 1 mld t) złoża magnetytu tytano- i wanadonośnego (nie ekspolatowane); ponadto w Polsce są złoża rud niklu (Ząbkowice Śląskie) oraz barytu (okolice Wałbrzycha). Duże znaczenie gosp. mają różnorodne surowce skalne; szczególnie bogate złoża zalegają w Sudetach i na Przedgórzu Sudeckim (granity, sjenity, gabra, porfiry, melafiry, diabazy, bazalty, łupki kwarcowe, marmury, piaskowce), na obrzeżu G. Świętokrzyskich (piaskowce, wapienie, zlepieńce), na Wyż. Lubelskiej i w okolicach Chełma (margle i wapienie kredowe), w Niecce Nidziańskiej (gipsy), na Kujawach i Wyż. Krakowsko-Częstochowskiej (wapienie); na obszarze prawie całego kraju występują piaski, gliny, żwiry i iły. Polska ma bogate zasoby wód geotermalnych; największe znajdują się między Koninem a Łodzią, Poznaniem a Piłą, w okolicach Szczecina i na Podhalu; w Pyrzycach (woj. zachodniopomor.) działa pierwsza w Polsce ciepłownia geotermiczna (uruchomiona 1996). Liczne są źródła leczn. wód miner., m.in. wody chlorkowe, wodorowęglanowe, siarkowe (gł. w Sudetach i Beskidach).