Charakterystyka twórczości J. Iwaszkiewicza na podstawie wybranych Oktostychów Prolog, Erotyk, Szczęście.

Jarosław Iwaszkiewicz - okazał się artystą wszechstronnym. Zadebiutował w 1919r. cyklem "Oktostychy", później wsławił się prozą /"Sława i chwała", "Panny z Wilka" itd./. Iwaszkiewicz zajmował się ideą piękna, mitem artysty, świat traktował jako materiał do przetworzenia w poezji. Oktostychy to ośmiowersowce, które są poetyckimi definicjami pojęć takich jak szczęście, erotyk itp. "Lato 1932" na różne sposoby przetwarza i opisuje niebo - o zmroku, wieczorem, w nocy. Opisy mają inny cel prócz estetycznego - są refleksją o pozycji człowieka wobec kosmosu, zdradzają egzystencjalny lęk istoty ludzkiej.

Oktostychy: "Prolog", "Erotyk", "Szczęście"

Sa to tylko 3 wybrane ośmiowersowce, które zdradzają typowy dla Iwaszkiewicza estetyzm, wielką dbałość o kunsztowną formę, przy zdwałoby się błahych tematach. Taki kontrast - lekki ulotny temat, drobny obiekt opisu i artyzm kompozycji - eksponuje kunszt poetycki, przy czym błahy temat bynajmniej nie wyklucza refleksji filozoficznej. Popatrzmy na utwory:

"Prolog" - to niejako wyjaśnienie genezy zbioru. Poeta tłumaczy, skąd wzięły się Oktostychy, poruszając zarazem kwestię, skąd w ogóle bierze się poezja. Oto rpodzi się w okolicznościach bardzo malowniczych: impulsem jest tu promień zachodzącego słońca, który porusza najlepsze sfery duszy człowieka, odpędza smutek, przynosi uśmiech. Jest to wyznanie bardzo osobiste - poeta przyznaje się do wewnętrznego smutku, do tego, że w tworzeniu znajduje ulgę i pocieszenie, że jest artystą związanym z otaczającym go światem, czułym na jego piękno. Uwagę zwracają przenośnie: rząd pereł - nizane oktostychy, bezsłoneczna bladość dni, dobre promienie psychy... Stwarzają nastrój spokoju, wyciszenia, słodyczy tworzenia. Oktostychy przybierają konkretną postać naszyjnika pereł, co poetycko obrazuje ich formę - cykl wypieszczonych, następujących po sobie utworów, klejnotów.

"Erotyk" - to z kolei nieco przewrotny utwór. Powinien być wierszem o miłości zmysłowej, o pocałunku, który niewątpliwie nastąpił i stał się przyczyną napisania liryku. A jest tu tylko na ustach ust dotyk - innej erotyki brak. Jest natomiast refleksja - czym jest erotyk? Oto kontrast: chłodny, czysty, klasyczny gotyk i jaskrawy, brzydki barok. Oto ożywiony obraz van Dycka - pazie z błękitem strusich piór kłaniają się, szydząc, że to tylko bajka, marzenie... Skąd takie zestawienie? Prawdopodobnie stad, że nie sam pocałunek fascynował poetę, lecz możliwość tworzenia o nim poezji. Poezja o pocałunku winna być erotykiem, więc Iwaszkiewicz próbuje zdefiniować ten gatunek. Jawi mu się on jako barokowa sztuka - plama na intelektualnej, gotyckiej duszy. Niejest prawdą, jest baśnią, może zaowocować tylko ulotnym wierszem. Czyżby więc była to pogarda dla uczuc zmysłowych? Nie - raczej wyczuwa się w utworze cień nostalgii i rozżalenia, że wszystko, co wymarzę - to ten tu erotyk.

"Szczęście" - Czym jest szczęście? To pytanie gnębi filozofów od stuleci. Dla Iwaszkiewicza szczęście to cicha chwila, w której tworzy, w której jako artysta smakuje, przetwarza poetycko świat. Oto sytuacja, którą rysuje cisza, białe karty welinu, rumak natchnienia, kwitnące drzewa, kroki po białej, twardej drodze. To pisanie. Poetyckie natchnienie jako pędzące rumaki bywało już w poezji - przypomnijmy sobie "Grób Agamemnona" J. Słowackiego. Biała droga to mogą być karty papieru - cały świat poety. Nie jest on jednak odizolowany od świata, mimo ciszy, mimo nastroju tej sytuacji twórczej. Poeta dostrzega elementy świata, przekształca je w materię poetycką. Przecież są tu smak chwili, czekanie na słońce, biel kwitnących drzew, dnie - kryształowe kule trzymane w dłoniach. Zauważmy jak operuje poeta zmysłami, zmieniając pojęcia abstrakcyjne w dotykalne, odsłaniając inne aspekty pojęć - cechy, o które nigdy ich nie podejrzewaliśmy. Oto chwila ma smak i ciszę, dłoń - wnętrze i jedwab dotyku, drzewa kwietne - biel, dnie - twardość i przezroczytość szklanej, kryształowej kuli. W takim odczuwaniu i obrazowaniu świata tkwi właśnie kunszt poetycki Iwaszkiewicza.