Oświecim - historia, zabytki

2.1 Położenie miasta

Gmina Oświęcim to gmina o wielkości ok. 75 km2 i leży we wschodniej części Kotliny Oświęcimskiej, w powiecie oświęcimskim, który należy do województwa małopolskiego. Miejscowości położona jest na rozwidleniu rzek Wisły i Soły.
Gmina złożona jest z trzynastu miejscowości:
• Babice
• Broszkowice
• Brzezinka
• Dwory II
• Grojec
• Harmęże
• Łazy
• Pławy
• Poręba Wielka
• Rajsko
• Stawy Monowskie
• Włosienica
• Zaborze
Gminy te tworzą dwanaście sołectw, które otaczają miasto Oświęcim. Dzięki temu ludność z okolicznych wsi nie ma problemu z dotarciem do miasta Oświęcim, a atrakcyjne położenie miasta powoduje, że odnotowuje się w nim ciągłą migrację, która sprawia, że liczba ludności miasta Oświęcim nieustannie się powiększa.
Dzięki temu, że poszczególne sołectwa położone są tak blisko miasta mają dużo łatwiejszy dostęp do sieci komunikacyjnej, placówek oświatowych czy też do służby zdrowia, sieci wodociągowej, gazowej i telekomunikacyjnej, które niewątpliwie ułatwiają funkcjonowanie w mniejszych miejscowościach.
Dużym atutem gminy jest jej położenie i sąsiedztwo. Oświęcim leży pomiędzy województwem śląskim, a małopolskim, a także między Krakowem, Bielskiem – Białą oraz Katowicami, co także wpływa na poziom jego rozwoju, a także otwiera zupełnie nowe możliwości.


2.3 Symbole miasta

Najważniejszymi symbolami gminy Oświęcim są: herb, flaga oraz pieczęć. Ustanowienie tych symboli jak również zasady ich użytkowania zostały dokładnie określone w uchwale Rady Gminy z 21.11.2001r.
Według przedstawionego powyżej dokumentu herb gminy to srebrne drzewo z dwunastoma liśćmi natomiast na jego bokach widoczne są dwie złote korony. Wszystko to umieszczone jest na błękitnym tle. Można go umieszczać na budynkach i w pomieszczeniach należących do gminy, a także do jej poszczególnych jednostek organizacyjnych.
Flaga Oświęcimia jest złożona z trzech pionowych i równoległych pasów: błękitnego, białego i błękitnego, a na środkowym pasie umieszczony jest herb Oświęcimia.
Z kolei pieczęć gminy „ma średnicę 36 mm z majuskułową legendą gminy Oświęcim, w otoku rozdzielone dywizorami w kształcie kropek. W Polu pieczęci umieszczony jest herb gminy”
Natomiast hejnał miasta to pierwsze cztery takty z Poloneza Weselnego autorstwa Aleksandra Orłowskiego. Ostatnim symbolem miasta jest jego logo, które złożone jest z logotypu „Miasto Oświęcim”, a także ze specjalnego znaku graficznego, który przedstawia zbierającego się do lotu białego gołębia. Tło stanowią dwie osoby o różnych odcieniach skóry, które symbolizują jedność odmiennych ras. Symbol ten został stworzony na potrzeby tworzenia zupełnie nowego wizerunku miasta: „Oświęcim – Miasto Pokoju”.


2.4 Demografia

Jak już zostało powiedziane wcześniej, Oświęcim to gmina, która zajmuje 75km2, a obszar ten zamieszkuje ok. 17.4 tys. osób, co powoduje, że gęstość zaludnienia wynosi 233 na km2. Liczba ta, w ciągu ostatnich lat zwiększyła się o 9% co jest bardzo pozytywnym wynikiem.
Z kolei przyrost naturalny utrzymuje się na poziomie -0.1 promila (poza rokiem 2008 kiedy to poziom przyrostu naturalnego był dodani i wynosił 1.7 promila).
Z uwagi na fakt, że miasto Oświęcim jest miejscem bardzo atrakcyjnym do życia, zwłaszcza dla osób z okolicznych miejscowości, saldo migracji wyniosło w ubiegłym roku wartość 179 osób.
Aby lepiej zobrazować powyższe dane warto przytoczyć tutaj kilka analiz, które pokażą w jaki sposób dane te zmieniały się przez ostatnie lata.

Tabela nr 1. Wybrane dane statystyczne – gmina Oświęcim

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2010.
Warto także przytoczyć tutaj bardziej szczegółowe zestawienie liczby ludności jaka zamieszkuje poszczególne regiony omawianego tutaj obszaru. Dane te zobrazowane zostały w tabeli nr 2.

Tabela nr 2. Liczba mieszkańców gminy Oświęcim

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2010.


Tabela nr 3. Ludność gminy

Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2010.

Jak więc widać, dane te w zestawieniu z całym powiatem nie są złe i stawiają Oświęcim na wysokiej pozycji, zwłaszcza, że posiada on najwięcej osób w wieku produkcyjnym, co stanowi najważniejszą zaletę tego regionu. Mimo tak dużej ilości osób w wieku produkcyjnym stanowią oni jedynie 3,9% bezrobotnych, co przedstawione zostało w poniższej tabeli.

Tabela nr 4. Bezrobocie
Źródło: Statystyczne Vademecum Samorządowca, 2010.


2.5 Historia miasta

Oświęcim posiada przeszło 800 – letnią historię i jest tym samym jednym z najstarszych grodów piastowskich. Według dokumentów z tamtego okresu, gród oświęcimski, w 1179 roku został przekazany przez Kazimierza Sprawiedliwego Mieszkowi Platonogiemu (książę opolski i raciborski. Dzięki temu losy miasta na zawsze złączyły się ze Śląskiem i Małopolską.
W czasach władzy księcia Władysława I, czyli ok. 1272 roku Oświęcimiowi nadano lwowskie prawa miejskie, które potwierdzono w 1292 roku kiedy to nadano mu również dodatkowe przywileje gospodarcze i sądownicze. Natomiast w roku 1281 ziemie oświęcimskie tworzyły księstwo cieszyńskie. Następnie w latach 1312 – 1317 ziemie te utworzyły niezależne księstwo oświęcimskie, by w 1327 roku zostać (na wiek) uzależnionym od Czech. W 1445 roku podzielono je a księstwo oświęcimskie, zatorskie oraz księstwo toszeckie. Dzięki sprzedaży księstwa oświęcimskiego w 1457 księstwo powróciło w granice polskie. Kiedy zaś rozpoczęły się wojny szwedzkie Oświęcim uległ znacznym zniszczeniom, natomiast w 1772 roku został włączony do zaboru austriackiego (do 1918r.) W okresie 1929 – 1931 Oświęcim był siedzibą powiatu jednak rok później powiat ten zlikwidowano .
Kluczowymi dla Oświęcimia były jednak wydarzenia po 1939 roku kiedy to miasto zajął Wehrmacht. 8 października 1939 roku został wcielony do III Rzeszy. W trakcie II wojny światowej wybudowano tutaj największy obóz koncentracyjny i ośrodek zagłady Auschwitz – Birkenau, który tworzony był z:
• Obozu macierzystego KL Auschwitz I w Oświęcimiu
• KL Auschwitz II – Birkenau w Brzezince
• KL Auschwitz III Monowitz – Monowice
Z terenu tego usunięto miejscową ludności, a wysiedlenia przeprowadzono dwuetapowo. Wszystkie one miały miejsce na przełomie lat 194-41. Efektem tego było usunięcie z ziem aż 17.000 Polaków i Żydów, co sprawiło, że ostatecznie, w Oświęcimiu pozostało jedynie 7600 ludzi, z czego aż 90% to Polacy.
Obóz ten został wyzwolony w 1945 roku przez Armię Czerwoną, a na ich obszarze utworzono dwa obozy przejściowe przeznaczone dla niemieckich jeńców. Obecnie na terenie tych obozów znajduje się Państwowe Muzeum Auschwitz – Birkenau, który w 1979 roku został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Z kolei w 1952 roku powstał powiat oświęcimski. Został on włączony do województwa bielskiego w 1975 roku w ramach reformy administracyjnej. Natomiast w 1979 rok dla miasta utworzono urząd prezydenta. Oświęcim został przywrócony na siedzibę powiatu po kolejnej reformie administracyjnej w 1999 roku.


2.7. Warunki geograficzne

Na obszarze gminy, wzdłuż rzeki Soły znaleźć można nieliczne, bardzo wypłacone starorzecza. Najczęściej można je spotkać w lasach łęgowych. Tereny te często są zabagnione i porośnięte bagienną roślinnością.
Nadbrzeże rzeki Soły to przede wszystkim zapadlisko mioceńskie, a także utwory holoceńskie. Bardzo powszechne są tutaj również mady, gliny, iły, żwiry oraz piaski rzeczne. Na terenach nieco wyższych można spotkać także utwory plejstoceńskie, w tym przede wszystkim lessy. Stworzyły się tutaj także idealne warunki do powstania gleb brunatnych kwaśnych i wyługowanych jednak stanowią one bardzo nieliczny odsetek gleb jakie dominują na tym obszarze. Czasem, z uwagi na specyfikę środowiska można tutaj spotkać również gleby murszowo – mineralne utworzone z torfów. Jednak gleby te zostały zniszczone przez człowieka i jego niekorzystną działalność.
Jeśli natomiast chodzi o klimat Oświęcimia można tutaj zaprezentować kilka najważniejszych danych:
• Roczna suma opadów: 700 – 800 mm
• Utrzymanie pokrywy śnieżnej: 80 dni
• Średnia roczna temperatura: 8.2ºC
• Okres wegetacji: nie więcej niż 215 dni


2.8 Baza noclegowa w Oświęcimiu

Oświęcim ma do zaoferowania turystom odwiedzających jego zabytki i najciekawsze miejsca wiele miejsc noclegowych. W ofercie noclegowej znaleźć można kilka hoteli, które położone są w centrum miasta, dzięki czemu bez trudno dostać się można praktycznie w każde miejsce Oświęcimia i okolic. Hotele poza noclegiem, zwykle oferują także posiłki, dostęp do Internetu, miejsca parkingowe, a także strefę rozrywki (baseny, sauny, siłownie, mini SPA, itp.) Zatem w cenie noclegu gość otrzyma kompleksową usługę.
Jednak z uwagi na spory ruch turystyczny, w okolicy pojawia się także sporo alternatyw dla tradycyjnych hoteli. Powstają bowiem również specjalne hostele, domy wczasowe jak również gospodarstwa agroturystyczne , które oferują miejsce noclegowe dla turystów.
Ostatnią, równie popularną w ostatnich czasach opcją jest również wynajem prywatnych kwater, w prywatnych domach.
W poniższej tabeli przedstawiono zestawienie ilości obiektów zbiorowego zakwaterowania w poszczególnych gminach powiatu, a także ilość noclegów jaka została udzielona w ostatnim roku.