„Dziady” część II Adama Mickiewicza

guślarz - mistrz ceremonii, kapłan, przewodnik, prowadzący obrzęd: „Uczta Kozła”
Dziady:
- prasłowiański zwyczaj
- wywoływanie duchów zmarłych przodków
- pomoc duszom w uzyskaniu wiecznego odpoczynku w zaświatach
- pierwszy czwartek po świętach wielkanocnych
- dzień zaduszny (2 listopad)

I Chór
a) tworzy nastrój tajemniczości i grozy
b) powtarza ważne myśli guślarza
II Guślarz
a) kieruje ceremonią
b) wywołuje dusze zmarłych
c) zapowiada przybycie ducha
d) zadaje duchom pytania
e) odwołuje duchy
III Duchy
a) mówią o sobie i o swoim życiu
b) zostawiają żywym moralne przesłanie

Kim jest upiór w II części „Dziadów”?
1. Upiór pojawia się po zakończeniu obrzędu, czyli nie należy do świata wyobrażeń ludowych:
a) wywołanie przez guślarza wszystkich duchów razem
b) otwarcie kaplicy
c) zapalenie światła
d) początek następnego dnia
e) „Skończona straszna ofiara”
f) chęć mówienia o historii
2. Upiór:
a) cierpi
b) przypomina szalonego
c) pąsowa pręga na sercu = rana = symbol nieszczęśliwej (niespełnionej) miłości
d) blady, smutny
e) ciągle patrzy na pasterkę w żałobie
f) milczy, nie odpowiada na pytania guślarza
g) nie odstępuje pasterki
h) guślarz nie ma nad nim władzy
i) nie reaguje na zaklęcia guślarza
j) nie należy do żadnej kategorii duchów
k) nie zostawia przesłania moralnego (czyni to dopiero w IV części „Dziadów”)
3. Pasterka:
a) ubrana na czarno, choć jej mąż żyje, a dzieci są zdrowe = nosi żałobę po niespełnionej miłości
b) uśmiecha się do upiora
c) darzy upiora uczuciem

Trzy kategorie duchów - charakterystyka postaci
1. Duchy lekkie - aniołki, Józio i Rózia
a) przedstawienie postaci: brat i siostra, Józio i Rózia mieszkali z mamą w wiosce, nie pracowali, ciągle się bawili, na ziemi mieli raj - niczego im nie brakowało; są aniołkami, mieszkają w Raju, mają tam wszystko czego pragną, ale nie są szczęśliwe
b) wygląd zewnętrzny: postaci duchowe ze złotymi skrzydłami z piór, nad ich głowami świecą aureole, lekkie, zwiewne, drobne, niematerialne
c) cechy charakteru: gdy żyły - wesołe, radosne, beztroskie, szczęśliwe - tylko się bawiły, śmiały, śpiewały, zrywały kwiaty; Rózia interesowała się lalkami; kochające, przywiązane do siebie i do matki; sympatyczne, miłe, nigdy nie zaznały cierpienia, czyli nie znały prawdziwego życia; w Raju - znudzone, smutne, samotne, pragną goryczy, chcą zaznać cierpienia, dojrzały, zmądrzały, chcą poznać prawdziwe życie, brakuje im obecności Boga
d) ceremoniał przywoływania: palenie kądzieli, przywoływanie ustne przez Guślarza
e) rodzaj przestrogi: „Kto nie doznał goryczy ni razu, Ten nie dozna słodyczy w niebie” - obok radości, trzeba na ziemi zaznać cierpienia, aby dostać się do nieba (w religii chrześcijańskiej cierpienie jest konieczne do zbawienia; romantycy uważali, że w Polsce pod zaborami cierpienia muszą zaznać wszyscy, nawet małe dzieci)
2. Duch najcięższy - widmo złego pana, dziedzica wioski
a) przedstawienie postaci: właściciel wioski, dziedzic, bogaty, przyjmuje gości, posiada duży ogród, taras, pałac, posiadłość, służbę, ziemianin, podlegali mu wieśniacy, ogrodnik, stado psów, dwór, pracuje u niego córka wdowy; duch, upiór, widmo, postać niematerialna, zawieszony nad ziemią - miejscem swoich dawnych uciech i zabaw, nie może dostać się nawet do piekła, potępiony na wieki, otoczony drapieżnymi ptakami - dawnymi ludźmi, których skrzywdził
b) wygląd zewnętrzny: potwór, blady, oczy na czole świecą jak węgle, włosy rozwiane na czole, z ust wydobywa się dym i wypadają błyskawice, z głowy sypią się iskry, wychudzony, poszarpane ciało, wystające kości
c) cechy charakteru: okrutny, bezwzględny, bezlitosny, egoistyczny - kazał wyrzucić kobietę z dzieckiem na ręku w noc wigilijną, nieludzki - nie przestrzega zasad moralnych, nie odróżnia dobra od zła, obojętny na krzywdę innych, gościnny w stosunku do osób z własnej klasy społecznej, beztroski, wiódł hulaszcze życie, nadużywał alkoholu, skąpy, nie pomagał potrzebującym; po śmierci: przestraszony, zlękniony, cierpiący, bez nadziei na zmianę losu
d) ceremoniał przywoływania: kocioł wódki, ogień, zaklęcia, przywoływanie ustne, północ, drzwi zamknięte na kłódki
e) rodzaj przestrogi: „Bo kto nie był ni razu człowiekiem, Temu człowiek nic nie pomoże” - nie można być egoistą, myśleć tylko o sobie i skazywać na cierpienie oraz krzywdzić innych ludzi
3. Duch pośredni
a) przedstawienie postaci: młoda dziewczyna, wieśniaczka, pasterka, ludowa poetka żyjąca w świecie swych marzeń, w oderwaniu od rzeczywistości, miała 19 lat, z nikim się nie przyjaźniła, otaczały ją zwierzęta
b) wygląd zewnętrzny: przypomina Matkę Boską, anioła, ubrana w białą szatę, ma rozwiane włosy, wianek na głowie, w ręku trzyma zieloną gałązkę, na twarzy widnieje uśmiech, ale w oczach widać smutek; najpiękniejsza w wiosce
c) cechy charakteru: bierna - żyła tylko dla siebie, nie interesowała się problemami innych, beztroska, radosna, wesoła, śmiała się, śpiewała, tańczyła, żyła w obłokach, niedojrzała, nie myślała o miłości i ślubie, inteligentna - układała piosenki, egoistka - myślała tylko o sobie i swoim wewnętrznym życiu, marzycielka
d) ceremoniał przywoływania: zapalenie wianka z ziół, przywołanie ustne
e) rodzaj przestrogi: „Kto nie dotknął ziemi ni razu, Ten nigdy nie może być w niebie” - jeżeli ktoś żyje tylko we własnym świcie, nie potrafi nikogo obdarzyć uczuciem, wywyższa się - nie zostanie od razu zbawiony