"Przesłanie Pana Cogito" Zbigniewa Herberta.

Gilgamesz, Hektor, Roland… Niewątpliwie wielcy wojownicy, symbole heroizmu i walki. Jednak nie trzeba być dzieckiem bogów, królów ani rycerzy, aby walczyć o ojczyznę. Nie trzeba nawet być żołnierzem ginącym na polu walki ani oddającym życie cywilem. Wiernym swojemu krajowi może być każdy bez względu na pochodzenie, wiek czy płeć. Jeśli ktoś nie wierzy niech przeczyta historię Jadwigi Kubackiej.
Jest początek XX wieku. Polski nie ma na mapach Europy. Na terenach obecnej Wielkopolski postępuje germanizacja. W 1901 roku język niemiecki wprowadzono do nauczania religii i śpiewu kościelnego w klasach najwyższych. Dzieci buntują się przeciwko temu, lecz strajki we Wrześni, Gostyniu i Pleszewie upadają. Jednak wraz z nimi nie upada duch walki w narodzie polskim.
Jadwiga Kubacka
19 września 1906 roku w Szkole Katolickiej przy ul. Glinki w Koźminie Wielkopolskim wybucha strajk przeciw nauczaniu religii i historii biblijnej w języku niemieckim. Już w październiku liczba strajkujących wyniosła 183 uczniów, co stanowiło 25% całej społeczności uczniowskiej. W późniejszym czasie ta liczba się powiększała, choć wiązało się to z licznymi konsekwencjami dla strajkujących: kary cielesne, zostawanie po lekcjach w szkole, wydłużenie obowiązku szkolnego od pół roku do roku, wpis na świadectwo uniemożliwiający kontynuowanie nauki.
Szkoła Podstawowa nr 1 w Koźminie Wlkp.

Szkoła Podstawowa nr 1 im. Strajku Dzieci Koźmińskich

Wśród nich Jadwiga Kubacka – zwykła uczennica, córka piekarza, który również nie zamierzał łatwo pogodzić się z sytuacją Polski. Mała, niepozorna dziewczynka, a jednak zapisała się w kartach historii.
„To wcale nie wymagało wielkiego charakteru
nasza odmowa niezgoda i upór
mieliśmy odrobinę koniecznej odwagi
lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku”
– ten fragment wiersza Zbigniew Herbert „Potęga smaku” znakomicie opisuje strajkujących uczniów. Stwierdzenie o wielkim charakterze jest tu bardzo przewrotne. Według poety smak kształtuje sumienie, system wartości. Dzieciom podpowiedział, by przeciwstawić się zaborcy.
Jak widać nie zawsze za właściwą postawę otrzymujemy nagrodę. Ta prawda ukazana jest w „Przesłaniu Pana Cogito”. Częściej spotykamy się ze wspominanym przez Herberta „złotym runem nicości” – nie powinniśmy zatem liczyć na osobiste korzyści, gdy robimy coś dla innych. Mimo to należy zrezygnować z przyjemnego i wygodnego życia dla dawania świadectwa słusznym ideałom, takim jak właśnie patriotyzm. Nie można tego odkładać na później, gdyż jak pisze Herbert
„masz mało czasu trzeba dać świadectwo”.
Każdy z nas powinien dawać dowód wyznawanych wartości własnym postępowaniem. Należy to robić całym sobą, nie można pozostać niezdecydowanym w najważniejszych kwestiach. Jadwiga Kubacka podjęła decyzję – zdecydowała się na strajk i poniosła wszelkie konsekwencje.
Tablica pamiątkowa

Czasami walka wydaje się bezsensowna, niewarta jakiegokolwiek wysiłku, gdyż oprawcy i tak wygrają. Tak można opisać zmagania młodej Jadzi. Jedna mała dziewczynka przeciwstawiła się zaborcy,
z którym przegrało całe państwo. Jednak nigdy nie wolno się poddawać, padać na kolana. Świat wymaga zmian. Jest zamieszkały przez „katów szpiclów tchórzy” oraz ich ofiary. Żadna sytuacja podkreślająca ten stan rzeczy nie może zostać zignorowana. Niewłaściwą postawą jest udawać, że żyjemy na idealnym świecie. Trzeba zaakceptować, że nasze otoczenie wymaga przebudowy i dążyć do zmian. Powinno się zawsze stawać w obronie słabszych, choćby wiązało się to z dużym ryzykiem. Bronić można nie tylko ludzi, ale i ideii, które są poniewierane przez innych. Tak właśnie postąpiła pani Jadwiga. Broniła swojej wiary w Boga i polskości.
Jak pisze poeta
„Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze
ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych”.
Nie godzi się wybaczać, lecz walczyć do upadłego. Katami zawsze należy gardzić –
„niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda”.
Wstręt powinni budzić nie tylko ludzie, ale również pojęcia takie jak: przemoc, kłamstwo, tchórzostwo, egoizm, zdrada. Należy się głośno sprzeciwić ich występowaniu. Nie ma zbrodni bez kary, zatem kiedyś powinna zatryumfować sprawiedliwość. Pogarda dla złoczyńców powinna być widoczna. Świat jednak jest taki, jakim my go czynimy. Dlatego Pan Cogito daje nam wskazówki.
W „Przesłaniu Pana Cogito” Herbert namawia również do odwagi, której nie zabrakło Jadwidze Kubackiej. Jakżeby inaczej określić zachowanie, gdy jedna dziewczynka mówi wszystkim wokół, aby nie zwracali się do niej po niemiecku?
„Bądź odważny
w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy”
- te słowa mogłyby przyświecać wszystkim walczącym o niepodległą ojczyznę. Choć rozum podpowiada, aby przystosować się do realiów i nauczyć się w nich żyć, należy odważnie krzyczeć to, co czujemy w sercu.
„Kochaj źródło zaranne
Ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy”
Te słowa nawiązują do filozofii św. Franciszka. Należy kochać cały świat stworzony przez Boga, a więc i jego samego. Uczennica szkoły podstawowej w Koźminie Wlkp. pokazała w pełni swą miłość do Boga, a także do życia według dotychczasowych zasad, bez zmian wprowadzanych przez nikczemników.
Strajk wygasł 5 lipca 1907 roku. Jadwiga Kubacka była ostatnią strajkującą uczennicą. W przeciwieństwie do wielu bohaterów nie umarła za Ojczyznę, jednak poświęciła jej swoje życie. Była światełkiem wśród mrocznego otoczenia.
6 września Szkole Podstawowej nr 1 w Koźminie Wlkp. nadano imię Strajku Dzieci Koźmińskich. Jest to jedyna nagroda dla strajkujących – pamięć pokoleń.
„Przy mnie bądź pamięci krucha udziel swej nieskończoności”
pisał poeta w wierszu „Tkanina”. W pewien sposób dzieci z koźmińskiej szkoły żyją wśród nas i będą żyły tak długo, jak my będziemy o nich pamiętać.