Określenie problemu
Postać lekarza towarzyszy nam od zarania dziejów. Jednym z pierwszych medyków była postać Hipokratesa, twórcy pierwszej przysięgi lekarskiej. Przysięga ta jest przykładem dla współczesnego przyrzeczenia składanego przez lekarzy na całym świecie. Która mówi o tym między innymi aby, sumiennie wypełniać obowiązki, służyć zdrowiu ludzkiemu, czy np. dochowywać tajemnicy lekarskiej i jeszcze kilka innych norm koniecznych do spełnienia w celu prawidłowego wykonywania zawodu lekarza. Deklaracja ta ma na celu objęcie obowiązków lekarza w pewne normy według których powinni postępować lekarze. Z doświadczenia wiemy jednak ze w świecie współczesnym jak i dawniej często to zachowanie od tych norm dalece odbiega. W literaturze mamy przedstawione różne postawy lekarzy wobec pacjentów o których chciałbym opowiedzieć w dalszej części mojej prezentacji.
Ludzie bezdomni - poświęcenie własnego życia dla wyższego celu.
Na początku przedstawię postać Tomasza Judyma, jest on człowiekiem o wielkiej wrażliwości moralnej, zbuntowanym przeciwko złu i krzywdzie społecznej. Tomasz Judym jest postacią tragiczną, wzbudzającą sympatię. Tragizm polega na konieczności wyboru między prywatnym szczęściem a koniecznością spłacenia długu wobec tych, z których się wywodzi. Nie jest pewien, czy jego walka powiedzie się, lecz jest zdecydowany podjąć ją. Jest ambitnym indywidualistą, kierującym się determinacją w osiągnięciu wyznaczonego celu.
Jest wychowankiem pozytywistycznych wartości, które pragnie realizować w oparciu o hasła pracy organicznej i pracy u podstaw. Wierzy w potęgę nauki i osiągnięć cywilizacji, które mają zmienić świat. Jako lekarz chce uświadamiać biednych, dążąc tym samym do polepszenia ich warunków bytowych. Pomoc ubogim uważa za swój moralny obowiązek wobec klasy, która jest podstawą każdego społeczeństwa. W walce tej pozostaje jednak samotny – odrzucony przez środowisko warszawskich lekarzy musi zrezygnować z prywatnej praktyki. Podobną klęskę ponosi w Cisach, kiedy nie potrafi ugiąć się przed dyrektorem i administratorem. Jest także człowiekiem osamotnionym pod względem towarzyskim. Z ludźmi ze swojej klasy nie czuje więzi emocjonalnej, a wśród ludzi bogatych czuje się wyobcowany ze względu na niskie pochodzenie. Pozostaje samotnym z wyboru również w sferze prywatnej – wierny idei walki z krzywdą społeczną odrzuca możliwość założenia rodziny z ukochaną kobietą.
Judym jest marzycielem, zatopionym we własnych myślach. Jest człowiekiem życzliwym, pomaga finansowo rodzinie brata, wykazuje troskę o bratową i dzieci. Główną cechą charakteru jest wewnętrzne rozdarcie. Jako lekarz, wywodzący się z klasy robotniczej, znający życie ubogich, pragnie nieść pomoc i walczyć ze społeczną niesprawiedliwością. Jednakże ludzie z biedoty wzbudzają w nim odrazę, obowiązek spłacenia zaciągniętego wobec nich długu nazywa „przeklętym”. Pragnie życia towarzyskiego, brylowania na salonach, lecz nieustannie podkreśla swoje pochodzenie i ma poczucie niższości. Jako człowiek bezdomny, bez swego miejsca na świecie, chce założyć rodzinę i być szczęśliwym. Znajduje kobietę, która odwzajemnia jego uczucia, jest dobra i wrażliwa, lecz odrzuca jej miłość, wierząc, że dla wyższych idei musi wyrzec się prywatnego szczęścia.
Dżuma - heroiczna postawa w walce o zachowanie człowieczeństwa.
Kolejną pozycją jest „Dżuma” Alberta Camusa w której mamy do czynienia z heroiczną postawą w walce o zachowanie człowieczeństwa.
Na początku warto byłoby wyjaśnić pojęcie heroizmu, rozumiane jako zdolność dokonywania wielkich czynów przez bohaterów wyróżniających się wyjątkową świadomością swojej misji.
Rieux jest osobą, która od początku do końca walczy z dżumą. Jest całkowicie oddany swojej pracy i pacjentom. Wywodzi się z ubogiej rodziny robotniczej i to bieda ukształtowała jego poglądy. Gdy dżuma nawiedziła Oran, pracował niestrudzenie całymi dniami, by nieść ulgę w cierpieniach mieszkańcom miasta. Jest bezkompromisowy w zachowaniu moralnych zasad i w walce z ludzkim cierpieniem. To on jako pierwszy widzi zagrożenie w chorobie i przekonuje innych lekarzy i władze miasta o konieczności wprowadzenia odpowiednich środków zaradczych. W swojej pracy, która podczas epidemii bardzo go wyczerpuje, jest wytrwały i zacięty. Nie traktuje siebie jako bohatera czy głosiciela jakiejś ideologii. Rieux traktuje swój zawód jako powołanie, którego sens widzi i w którym chce wytrwać mimo przeciwności.
Walka z dżumą jest dla niego wyczerpująca i niemająca końca, zdaje sobie sprawę ze swojej bezsilności wobec choroby, która z nim wygrywa. W swojej pracy przypomina Syzyfa, uparcie walczy z dżumą mimo świadomości konieczności swojej przegranej. Mimo wszystko zachowuje konsekwencję w swojej heroicznej walce z dżumą.
Siłaczka - upadek ideałów, przykładem życiowej i moralnej klęski.
Ostatnim utworem, który zawarłem w swojej prezentacji jest „Siłaczka” S. Żeromskiego, której głównym bohaterem jest Paweł Obarecki, mamy tutaj do czynienia z upadkiem ideałów i przykładem życiowej i moralnej klęski. Przez słowo „moralność” rozumiemy zachowania, postawy lub motywacje odpowiadające uznawanym kryteriom dobra, słuszności i powinności.
Obarecki jest postacią bardzo kontrowersyjną, budzącą wiele sprzeczności.
Jest to bohater trudny w ocenie. Doktor Obarecki był marzycielem, idealistą. Marzył o robieniu wielkich rzeczy, chciał pomagać ludziom, pragnął zmienić świat.
Początkowo młody doktor stawiał opór rządzącemu wszędzie materializmowi. Sprzeciwiał się nawet miejscowemu aptekarzowi, choć drogo go to kosztowało. Ale w końcu brakło mu sił do dalszej "walki z wiatrakami", wiarę w sens takiego buntu. Stracił zapał do pracy, nie czuł już powołania ani satysfakcji. Doktor pod wpływem środowiska oraz wielu bolesnych dla niego wydarzeń coraz słabiej pragnął pomagać innym. Aby tylko mieć spokój, zaniechał jakże szlachetnej praktyki bezpłatnego leczenia. Stopniowo metody jego podejścia do pacjentów były coraz gorsze, sam zaś popadał w rutynę i najzwyczajniejszą nudę:
Jedyne , co mu pozostało to materialny wymiar pacy. I tak stał się podobny do tych, którymi gardził po przybyciu do Obrzydłówka. Zwyciężył konformizm i zysk. Wraz z upływem czasu zapomniał o swoich ideałach i moralności.
Wnioski
Starałem się ukazać w swojej prezentacji różnorodność postaci lekarza w literaturze. W utworach które omawiałem dostrzegamy trzy odmienne kreacje z których pierwsza z nich to postać szlachetna nad miarę ponieważ bohater postanowił wyrzec się własnego szczęścia w imię misji której się podjął. Drugą równie ciekawą kreacją jest postać doktora Rieux’a który mimo świadomości poniesienia klęski kontynuuje swoją heroiczną walkę o zachowanie człowieczeństwa. Ostatnia postać jest przykładem rezygnacji z własnych ideałów oraz braku konsekwencji, co było powodem odniesienia moralnej i życiowej klęski.
Atrakcyjność tego tematu wynika z różnorodności postaw życiowych bohaterów.
Bibliografia
I Literatura podmiotu
1. Żeromski S., Ludzie bezdomni, wyd. Zielona Sowa, Kraków 2008.
2. Camus A., Dżuma, wyd. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1957.
3. Żeromski S., Siłaczka, wyd. Greg, Kraków 2009.
II Literatura przedmiotu
1. Przyrzeczenie Lekarskie. W: Kodeks Etyki Lekarskiej, Warszawa, 1994.
2. Środa M., O wartościach, normach i problemach moralnych,
(hasło: moralność) Warszawa, 1994.
3. Drabarek B., Falkowski J., Rowińska I., Szkolny słownik motywów literackich,
(hasło: heroizm) Warszawa 2004.
III Ramowy plan wypowiedzi
1. Określenie problemu: atrakcyjność i różnorodność kreacji lekarza w literaturze.
2. Kolejność prezentowanych argumentów:
a) Ludzie bezdomni- poświęcenie własnego życia dla wyższego celu.
b) Dżuma- heroiczna postawa w walce o zachowanie człowieczeństwa.
c) Siłaczka- upadek ideałów, przykładem życiowej i moralnej klęski.
3. Wnioski:
a) Różnorodność postaw życiowych
b) Odniesienie do współczesności
IV Materiały pomocnicze
