Lądowowe, różne srod. stref ciepłych/umiarkowanych. Zmiennocieplne. Ciało wydłużone, odcinki: głowa, tułów, ogon, 2 pary kończyn (nie węże). Ciało pokryte łuskami/tarczkami nabłonkowymi. Skóra właściwa bez gruczołów, tzw. „sucha”. W skórze komórki barwnikowe, barw. Maskująca/obronna. Posiadają mocno osadzone kończyny, sprawne na
lądzie. naleza: hatterie, krokodyle, żółwie i łuskonośne (jaszczurki, węże).
Charakterystyka (jaszczurki zwinki)
Występuje w lesie, miejsca nasłonecz. Wzmożona akt. w ciepłe dni (zmiennocieplna). Ciało wydłużone, kilkunasto_cm, spłaszczone grzbiet.-brzusz. + ogon. Głowa ruchomo na szyi. Otwór gębowy, para oczu z 3 powiekami, parzyste otwory nosowe i słuchowe (+ błona bębenkowa). Kończyny pięciopalczaste, boczne. Ogon cienki, może być odrzucany w chwilach zagrożenia → tzw. autotomia. Łuski dachówkowato ułożone. Barwa maskujaca, dostosowana do podłoża,
Budowa anatomiczna jaszczurki (zwinka)
Szkielet
Prawie całkowicie kostny, masywny. Czaszka z kilku kości połączonych szwami. Trzewioczaszka → ruchome połączenie (kość kwadratowa) szczęki górnej i dolnej. Cz. łączy
się z kręgosłupem 1 kłykciem potylicznym. Kręgosłup 4 odcinki: szyjny, piersiowy, lędźwiowy, ogonowy. żebra tworzą klatkę piersiową.
Układ mięśniowy
zróżnicowany funkcjonalnie. Charakterystyczne mięśnie międzyżebrowe →wymians gaz.
mała muskulatura podskórna.
Układ pokarmowy
najpierw jama gębowa + zęby (jednakowe, trójkątne, tzw. homodontyczne) rozwidlony język.
Odc. Ukł. Pokarm: gardziel, przełyk, żołądek oraz odcinki jelita: dwunastnica, (spływają soki trzustki i żółć z wątroby), jelito cienkie, grube + odbyt (kloaka). Odżywia się owadami, ślimakami, dżdżownicami.
Układ oddechowy
najpierw otwory nosowe, dalej krtań, tchawica, oskrzela oraz płuca z fałdami, w klatce
piers. W czasie wdechu kurczą się mięśnie międzyżebr. Podnoszą się żebra, zwiększa się
pojemność klatki piers. → zasysanie powietrza.
Układ krwionośny
zamknięty, 2 obiegi. Serce po stronie brzusznej, z dwóch przedsionków i komory, wewnątrz niepełna przegroda → nie mieszanie się krwi małego i dużego obieg (pełna przegroda u krokodyli).
Układ wydalniczy
nerki właściwe, z nefronów w ktorych torebki z
kłębuszkami. Zbierają produkty przemiany materii filtrując krew. Od nerek → moczowody do pęcherza moczowego. Z organizmu wydal. jest kwas moczowy i mocznik.
Układ nerwowy
Mózg → silnie rozwinięte przodomózgowie i 2 półkule. Zatraca się uklad liniowy. Pierwsze ośrodki kojarzenia. Redukuje się międzymózg. i śródmózg. Rozwija się móżdżek. Liczne narządy zmysłów: oko – dobrze rozwinięta soczewka, 3 powieki; podwójna akomodacja oka (zmienia się kształt soczew., może być przesuwana), gałki zdolne do ruchu obrot. Ucho (wew. I środk.) – w uchu środk. strzemiączko (→ płazy). 2 okienka + błona.
Rozmnażanie i rozwój
płciowo. Rozdzielnopłc. Narządy rozrodcze samca: 2 jądra, najądrza, nasieniowody.
Jako uchyłek kloaki parzysty organ kopulacyjny. Samicy: 2 jajniki, jajowody uchodzące do
kloaki. Zapłodn. Wew. Pierwsze etapy rozwoju w jajowodach.→ samica
znosi jaja z skórzastą osłonką, + pokarm w postaci żółtka (tzw jaja polilecytalne). podczas pierwszych etapów rozwoju w jaju 3 błony. Błona zew. - błona surowiczna, wymiana gaz. Wew. Błona - owodnia wypełniona cieczą, rozwój zarodka. Omocznia, 3 błona - uwypuklenie jelita zarodka. Omocznia gromadzi wydaliny Czynności żyć. regulowane przez błony płod. które uniezależniają rozwój od otoczenia. Jaja zawsze na lądzie, ciepłe miejsce. Zwierzęta, u których powstatają błony płodowe → owodniowce(gady, ptaki i ssaki)
Przegląd rzędów gadów
Żółwie – od czasów dinozaurów. Wystep. i lądowe i wodne. W Polsce jeden gat. – żółw błotny. Pancerz z płyt kostnych na tłowiu, połączony z kręgosłupem.
Nie maja zębów, szczęki okryte dziobem. Żolwie wodne → often drapieżniki, super pływają, oddych. Tlenem atmosfer. wspomagane wymianą gaz. przez uchyłki kloaki. skórzasty, płaski
pancerz. Żółwie ladowe→ often roślinożerne, wolne, twardy wypukły pancerz.
Krokodyle – w słodkich wodach ciepłych krajów. ↔ Do 10 m. na lądzie wolne/niezgrabne.
Krótkie nogi, + palce z błoną. W wodzie super pływają. Nozdrza otoczone mięśniami zwierającymi, + uszy mają klapki zamykane w czasie pływania.
Cechy budowy anatom: zrośnięta kość kwadratowa z mózgoczaszką, 2 obiegi krwi. W sercu całkowita przegroda, nie miesza krew żylna z tętniczą, twarde podniebienie, zęby masywne w zębodołach, gąbczaste płuca.
Hatterie – w Nowej Zelandii. Wygląd - masywne jaszczurki. Przystosowanie do środowiska ,
Optymalna temperatura, - 11c. powolna przemiana materii. Mięsożerne. Jedza bezkręgowce,
jaja i piskleta. Cykl życiowy rozciągnięty. Rozwój jaja - 15 miesięcy. dojrzałość płciową -20 rok, zyja ponad 100 lat.
Łuskonośne - dwa podrzędy: jaszczurki i węże. Ciało pokryte łuskami i tarczkami na głowie i brzuchu. Występuje linienie → zrzucanie zrogowaciałego naskórka, zachodzi okresowo.
Jaszczurki – zwinne, szybkie. Większość niewielkie rozmiary. Największe w tropikach Azji i Afryki.(→warany), ↔ do 4 m. W Polsce kilka gatunków jaszczurek: zwinka, zielona, żyworodna + padalec zwyczajny, beznoga jaszczurką.
Należą: gekony – w tropikach, maja przylgi na palcach Agamy – w Azji, Europie, Australii (w obronie powiększają wymiary ciała) Legwany – w obu Amerykach kameleony – nadrzewny tryb życia w Afryce, Azji i południowej Europie. Odżywiają się owadami, łapiąc językiem.
Węże – beznogie gady (grupa dziś w rozkwicie). długie, pokryte łuskami (po stronie brzusznej szerszymi, grzbiet mniejsze). Oczy - przyrośnięte powieki. Jedna przezroczysta, tworzy “okulary”. Otwór gębowy - zęby oraz tzw. zęby jadowe, + gruczoł jad. Łatwo znoszą głód (nawet jeden posiłek na rok!). przystosowanie do wydłużonego ciała: duża ilość kręgów, tułowiowe i ogonowe. Tułowiowe + żebra. Brak mostka, ruchome połączenie kości czaszki i szczęk z mózgoczaszką → może zjesc duze cos. Jedno płuco, wydluzona wątroba, nerki jedna za drugą, silnie rozwinięte mięśnie tułowia i ogona → poruszanie przez wyginanie/podciąganie/pełzanie, narządy do wykrywania promieniowania cieplnego, Nie maja ucha środkowego, źle słyszą. Doskonale reagują na drgania podłoża. W Polsce: zaskroniec zwyczajny, gniewosz plamisty, żmija zygzakowata.
Gady kopalne (dinozaury) tzw mezozoiczne, występowały i dominowały w tej erze. od ok. -230 mln lat do –65 mln lat. Charakteryzowała się powstawaniem, różnicowaniem i wygaśnięciem wielu gadów. gady zajęły wszystkie środowiska. → gady wodne - Mezosaurus, Ichtiosaurus, Mozosaurus, gady lądowe, roślinożerne – Brontosaurus, Brachiosaurus mięsożerne – Tyranosaurus, Iguanodon latające – Pterodactylus, Pteranodon, Dimorphodon
Wyginęły. Różne hipotezy np. uderzenie wielkiego meteorytu, śmierć osobników o dużej masie ciała; Zmianę klimatu – lodowacenie powodujące wyniszczenie roślin (pokarmu dla roślinożerców wiec dalej mięsożerców) doskonale przystosowane przy zmianie warunków wyginęły.