"Świętoszek" - streszczenie.

Akt I
Scena 1
Osoby: Pani Pernelle, Elmira, Marianna, Kleant, Damis, Doryna, Flipota

Pani Pernelle, po burzliwej dyskusji z domownikami, wychodzi z domu policzkując wcześniej służącą za to, że się ociągała. Pani Pernelle zarzuca rodzinie, że nikt się z nią nie liczy. Kobieta krytykuje wszystkich z osobna – styl życia, ubiór, zbytnią gadatliwość. Broni jedynie Tratuffe'a, który jej zdaniem stoi na straży pobożności domu syna.


Scena 2
Osoby: Kleant, Doryna

Kleant i Doryna rozmawiają na temat Tartuffe'a. Zauważają, że omotał on Orgona i jego matkę. Pozwala sobie na wiele w ich obecności, zjada najsmaczniejsze kąski i traktowany jest lepiej niż rodzina. Dzięki temu, że omotał panią Pernelle i jej syna, jego zachowanie zawsze jest przez nich przyjmowane z całkowitym zachwytem.


Scena 3
Osoby: Elmira, Marianna, Damis, Kleant, Doryna.

Elmira idzie na górę, by poczekać na przybycie męża. Kleant zostaje na dole, gdyż od razu chce się rozmówić ze szwagrem.


Scena 4
Osoby: Kleant, Damis, Doryna

Damis prosi wuja o wstawienie się za jego siostrą u ojca. Danis kocha się w siostrze Walerego, ukochanego Marianny, więc chciałby upiec dwie pieczenie na jednym ogniu.


Scena 5
Osoby: Orgon, Kleant, Doryna

Orgon zaraz po przyjściu do domu wypytuje Dorynę, co działo się podczas jego nieobecności. Nie interesuje go, że żona była chora – pyta cały czas o Tartuffe'a. Choć Doryna powtarza, że Tartuffe ma się świetnie, Orgon za każdym razem kwituje jej wypowiedź jednym słowem - „biedaczek”.


Scena 6
Osoby: Orgon, Kleant

Kleant dziwi się Orgonowi, że dał się omotać jakiemuś przybłędzie. Orgon opowiada, w jakich okolicznościach poznał Tartuffe'a - zobaczył go klęczącego przy ołtarzu w kościele. Wzruszony jego pobożnością, chciał dać mu jałmużnę, Tartuffe jednak nie chciał jej przyjąć w całości, połowę oddał innym biedakom. Orgon ujęty jego zachowaniem postanowił zabrać biedaka do siebie. Wychwala przed szwagrem zalety Tartuffe'a,
Wzruszony jego pobożnością, chciał dać mu jałmużnę, Tartuffe jednak nie chciał jej przyjąć w całości, połowę oddał innym biedakom. Orgon ujęty jego zachowaniem postanowił zabrać biedaka do siebie. Wychwala przed szwagrem zalety Tartuffe'a, jego pobożność, wstręt do występku. Kleant nie może uwierzyć, że szwagier pozwolił aż tak się omamić. Próbuje mu otworzyć oczy na fałsz ukryty w postępowaniu Tartuffe'a. Orgon nie wierzy w oskarżenia szwagra. Kleant pyta Orgona, dlaczego chce przełożyć ślub Marianny z Walerym, któremu obiecał już rękę córki. Orgon daje wymijającą odpowiedź.


AKT II
Scena 1
Osoby: Orgon, Marianna

Orgon, upewniwszy się, że nikt nie podsłuchuje, pyta córkę, co ta sądzi o panu Tartuffie. Marianna odpowiada, że jej sądy na temat pana Tartuffe'a będą takie, jak zachce ojciec.


Scena 2
Osoby: Orgon, Marianna, Doryna.

Orgon proponuje zdumionej córce poślubienie Tartuffe'a. Do rozmowy wtrąca się Doryna. Bierze propozycję Orgona za żart, jednak kiedy orientuje się, że Orgon naprawdę chce wydać córkę za Tartuffe'a, pokojówka zaczyna z niego szydzić, że chyba musiał oszaleć, jeśli bierze pod uwagę taką możliwość. Doryna dowodzi, że Tartuffe jest biedakiem, a przy tym pełnym próżności. Ostrzega także Orgona, że w takim małżeństwie nie może być mowy o dochowaniu wierności, skoro kobieta sama nie decyduje o tym, kogo chce poślubić. Doryna widząc, że nic nie wskóra u Orgona, stara się namówić Mariannę do sprzeciwienia się woli ojca.


Scena 3
Osoby: Marianna, Doryna

Doryna ponownie radzi Mariannie sprzeciwić się woli ojca. Dziewczyna nie potrafi tego zrobić ze względu na autorytet, jakim darzy rodzica. Nawet miłość do Walerego nie jest dostatecznym motorem do działania. Wobec takiej postawy Marianny służąca roztacza przed nią ironiczną wizję małżeństwa z panem Tartuffem. Marianna nie chce złamać nakazu ojca, ale z drugiej strony myśl o małżeństwie z wybranym przez ojca kandydatem budzi w niej wstręt i rodzi myśli samobójcze. Doryna, rozgniewana bezwłasnowolnością Marianny, postanawia jednak jej pomóc i obmyślić sposób na wyjście z sytuacji.


Scena 4
Osoby: Walery,Doryna, rozgniewana bezwłasnowolnością Marianny, postanawia jednak jej pomóc i obmyślić sposób na wyjście z sytuacji.


Scena 4
Osoby: Walery, Marianna, Doryna
Doryna ma nadzieję, że Walery zawalczy o swoją wybrankę. Między Marianną a Walerym dochodzi jednak do kłótni – on, powołując się na wolną wolę dziewczyny, każe jej dokonać wyboru, ta zaś, nie chcąc samodzielnie podjąć decyzji, każe decydować Waleremu. Walery, zapewne aby sprawdzić siłę uczuć Marianny, radzi jej wyjść za Tartuffe'a. Marianna, nie dostrzegając ironii w wypowiedzi Walerego, zgadza się z jego zdaniem. Zwaśnionych kochanków godzi Doryna. Radzi, aby Marianna pozornie zgodziła się na propozycję ojca, dzięki czemu będzie mogła odwlekać terminu ślubu. Walery zaś ma zebrać przyjaciół i głośno domagać się swoich praw, wynikających ze złożonej mu niegdyś przez Orgona przysięgi oddania Waleremu ręki Marianny.


Akt III
Scena 1
Osoby: Damis, Doryna

Damis rozzłoszczony decyzją ojca w sprawie ślubu Marianny, postanawia ostro rozmówić się z panem Tartuffem, gdyż czuje, iż miał on wpływ na ojca w tej sprawie. Doryna odradza Damisowi ten krok, wiedząc o jego wybuchowym charakterze. Poleca zostawić rozmowę z panem Tartuffem Elmirze, którą ten darzy sympatią, o ile nie czymś więcej. Damis ukrywa się, aby móc podsłuchiwać rozmowę Elmiry i pana Tartuffe'a.


Scena 2
Osoby: Tartuffe, Doryna

Tartuffe widząc Dorynę głośno i na pokaz krzyczy do służącego, by schował jego włośnicę gdyż wychodzi rozdawać jałmużnę. Dorynie, która chce z nim porozmawiać, każe zasłonić dekolt chusteczką. Doryna prosi Tartuffe'a by poczekał na panią Elmirę, która chce z nim porozmawiać.


Scena 3
Osoby: Elmira, Tartuffe

Tartuffe jawnie uwodzi Elmirę, dotyka jej sukni, później dłoni i kolana. Wyznaje jej miłość i namawia do zdrady. Elmira zachowuje się powściągliwie. Obiecuje panu Tartuffe'owi, że nie powie mężowi o tym, co jej wyznał pod warunkiem, że Tartuffe zrobi wszystko,
Obiecuje panu Tartuffe'owi, że nie powie mężowi o tym, co jej wyznał pod warunkiem, że Tartuffe zrobi wszystko, aby przyspieszyć związek Marianny z Walerym. Całą rozmowę słyszy ukryty w gabinecie Damis.


Scena 4
Osoby: Elmira, Damis, Tartuffe

Damis wyjawia Elmirze, że był świadkiem jej rozmowy z panem Tartuffem. Żądny zemsty, chce natychmiast donieść ojcu o poczynaniach rzekomego Świętoszka.


Scena 5
Osoby: Orgon, Elmira, Damis, Tartuffe

Damis opowiada ojcu o wyznaniach czynionych Elmirze przez Tartuffe'a. Elmira tłumaczy mężowi, że skoro sama sobie poradziła z zalotami Tartuffe'a, nie uważała za stosowne martwić tym męża.


Scena 6
Osoby: Orgon, Damis, Tartuffe

Wobec zarzutów Damisa Tartuffe przyznaje się do swojej winy, dodatkowo ją potęgując i przejaskrawiając swój występek. Pada na kolana i żąda dla siebie srogiej kary. Mówi Orgonowi, że nie zdziwi się, jeśli ten będzie chciał go wyrzucić z domu. Orgon, zaślepiony uwielbieniem dla Świętoszka, każe mu powstać z klęczek. Zarzuca synowi, że szkaluje niewinnego człowieka. W gniewie każe się Damisowi wynosić z domu, wydziedzicza go i przeklina. Ponadto postanawia, że jeszcze wieczorem odbędzie się ślub Marianny z panem Tartuffe.


Scena 7
Osoby: Orgon, Tartuffe

Tartuffe mówi Orgonowi, że lepiej będzie, jak wyniesie się z jego domu, w którym wszyscy go nienawidzą i próbują oskarżać o coraz to nowe przewinienia. Tartuffe boi się, że Orgon w końcu uwierzy któremuś z domowników i odkryje jego prawdziwe oblicze. Orgon zapewnia Świętoszka, że jest mu bliższy niż cała rodzina i prosi go, aby z nim pozostał. Tartuffe łaskawie się zgadza.


Akt IV
Scena 1
Osoby: Kleant, Tartuffe

Kleant wyrzuca panu Tartuffe'owi, że uważając się za pobożnego człowieka, pozwolił, aby Orgon wygnał z domu własnego syna. Tartuffe zarzeka się, że w sercu wybaczył Damisowi rzucane na niego oszczerstwa, ale po tym, co zaszło, nie wyobraża sobie nadal mieszkać z nim pod jednym dachem. Kleant pyta Tartuffe'a,
Kleant pyta Tartuffe'a, jakim prawem przyjmuje z rąk Orgona hojny zapis – rękę córki i majątek. Tartuffe tłumaczy, że robi to z troski, aby dobra te nie poszły w złe ręce.


Scena 2
Osoby: Elmira, Marianna, Kleant, Doryna

Doryna zwraca się do Kleanta z prośbą o ratowanie Marianny przed małżeństwem, które szykuje jej ojciec.


Scena 3
Osoby: Elmira, Marianna, Kleant, Doryna, Orgon

Marianna klęcząc błaga ojca, aby - jeśli nie pozwala jej złączyć się z ukochanym - pozwolił chociaż nie poślubiać znienawidzonej osoby. Mówi ojcu, żeby oddał Tartuffowi cały majątek, jednak nie wydawał jej za niego. Marianna woli iść do klasztoru, niż poślubiać Tartuffe'a. Orgon każe córce wstać i walczyć ze swoją niechęcią, która będzie dla niej okazją do umartwiania się i uświęcania duszy. Emira i reszta zebranych osób słuchają słów Orgona z niedowierzaniem. Elmira dziwi się, że mąż jest tak zaślepiony, że ufa bardziej obcemu człowiekowi niż jej. Postanawia sprowokować Tartuffe'a do wyznań w taki sposób, aby Orgon z ukrycia mógł sam usłyszeć, jaki naprawdę jest Świętoszek.


Scena 4
Osoby: Elmira, Orgon

Elmira każe Orgonowi ukryć się pod stołem i stamtąd przysłuchiwać się jej rozmowie z Tartuffem. Tłumaczy także mężowi, że postara się tak prowadzić rozmowę, aby Tartuffe jak najbardziej się odsłonił. Orgon ma przerwać schadzkę jak tylko usłyszy wystarczająco wiele, by przekonać się o faktycznych zamiarach Tartuffe'a.


Scena 5
Osoby: Tartuffe, Almira Orgon pod stołem

Elmira stara się przekonać Tartuffe'a, że odwzajemnia jego uczucia. Ten jednak nie daje się łatwo przekonać i żąda od niej mocniejszego dowodu niż tylko słowa. Demaskuje przy tym swą rzekomą pobożność, mówiąc iż „wcale nie grzeszy ten, kto grzeszy w sekrecie”. Rozwiewa obawy kobiety przed karą boską i zobowiązuje się całą winę za ich postępki wziąć na siebie. Elmira tak kieruje rozmową, że Świętoszek ośmiesza Orgona mówiąc wprost,Elmira tak kieruje rozmową, że Świętoszek ośmiesza Orgona mówiąc wprost, że tak go do siebie przywiązał, iż wszystko, cokolwiek zrobi, ujdzie mu bezkarnie.

Tartuffe żąda od Elmiry dowodu miłości oraz wyśmiewa się z naiwnego Orgona.


Scena 6
Osoby: Orgon, Elmira

Kiedy Tartuffe wychodzi, aby sprawdzić, czy nikt nie przeszkodzi jego spotkaniu z Elmirą, Orgon rozmawia z żoną. Jest oburzony zasłyszaną rozmową i twierdzi, że jest już przekonany co do prawdziwego oblicza Świętoszka.


Scena 7
Osoby: Tartuffe, Elmira, Orgon

Kiedy Tartuffe podchodzi z otwartymi ramionami do Elmiry, ta odsuwa się i Taruffe staje twarzą w twarz z Orgonem. Oburzony Orgon każe się Świętoszkowi wynosić ze swojego domu, na co Taruffe odpowiada, że dom jest jego własnością i to Orgon ma go natychmiast opuścić.


Scena 8
Osoby: Elmira, Orgon

Orgon wyznaje Elmirze, że przekazał dom panu Tartuffe'owi.


Akt V
Scena 1
Osoby: Kleant, Orgon

Orgon martwi się zniknięciem szkatułki, w której przechowywał ważne dokumenty przyjaciela, i których zobowiązał się strzec. Wyznaje szwagrowi, że dał je na przechowanie Świętoszkowi. Żali się, że już teraz wie, iż pod maską pobożności kryją się zwykli oszuści. Kleant odwodzi szwagra od wyciągania tak radykalnych wniosków mówiąc, że „lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale”.


Scena 2
Osoby: Orgon, Kleant, Damis

Wybuchowy Damis grozi, że obetnie uszy Świętoszkowi. Hamuje go wuj mówiąc, że przemocą niczego nie osiągnie.


Scena 3
Osoby: Pani Pernelle, Orgon, Elmira, Kleant, Marianna, Damis, Doryna

Pani Pernelle nie chce wierzyć w słowa syna, tak jak kiedyś on nie chciał uwierzyć w to, co mówiła o panu Tartuffie jego rodzina. Kleant kładzie kres sprzeczkom matki z synem mówiąc, że należy pomyśleć, jak wybrnąć z całej sytuacji. Zjawia się Pan Zgoda.


Scena 4
Osoby: Orgon, Pani Pernelle, Elmira,Marianna, Kleant, Damis, Doryna, Pan Zgoda

Pan Zgoda zjawia się w imieniu Pana Tartuffe'a i chce rozmawiać z Orgonem. Okazuje się, że z woli Świętoszka, który stał się prawowitym właścicielem domu, Orgon wraz z rodziną mają go opuścić najpóźniej do następnego ranka.


Scena 5
Osoby: Orgon, Pani Pernelle, Elmira, Marianna, Kleant, Damis, Doryna

Dopiero po wizycie Pana Zgody Pani Pernelle daje wiarę w prawdziwe oblicze Świętoszka. Rodzina zastanawia się, jak rozwiązać ciężką dla nich sytuację. Elmira radzi rozgłosić podłość Świętoszka.


Scena 6
Osoby: Walery, Orgon, Pani Pernelle, Elmira, Marianna, Kleant, Damis, Doryna

Walery ostrzega Orgona, że Tartuffe oskarżył go przed księciem o kolaborowanie ze zdrajcą stanu. Radzi Orgonowi ucieczkę i wręcza mu pieniądze na podróż w bezpieczne miejsce. Pozostali domownicy obiecują czuwać nad sytuacją w domu Orgona.


Scena 7
Osoby: Tartuffe, Orgon, Oficer gwardii, Pani Pernelle, Elmira, Kleant, Marianna, Walery, Damis, Doryna

Tartuffe przybywa do domu Orgona w towarzystwie oficera gwardii. Jest pewien, że jego plan się powiódł. Szeroko rozpowiada o przywiązaniu, jakie żywi dla księcia oraz o umiłowaniu prawdy, która to kazała mu donieść na Orgona. Niespodziewanie sprawa przybiera zupełnie inny obrót. Oficer aresztuje Tartuffe'a. Okazuje się, że książę przejrzał niecne zamiary Tartuffe'a i cofnął darowiznę przekazaną mu przez Orgona.


Scena 8
Osoby: Pani Pernelle, Orgon, Elmira, Marianna, Kleant, Walery, Damis, Doryna

Kleant radzi Orgonowi zostawić los Tartuffe'a w rękach sprawiedliwości i mieć nadzieję na jego nawrócenie na drogę cnoty. Orgon przyznaje mu rację i zamierza podziękować księciu oraz Waleremu, który pomimo nieprzychylności Orgona pozostał mu wierny.