Wielka emigracja i programy niepodległościowe oraz ugrupowania społeczne

Podobnie jak w przypadku poprzednio dodawanej pracy, nie pamiętam czy jestem autorką pracy, w jakimś stopniu na pewno. Jest to zlepek informacji, może komuś się przyda. Praca znaleziona na komputerze, także nie ręczę na swoje prawa do niej.

Wielka Emigracja i programy niepodległościowe oraz polskie ugrupowania społeczne, powstałe po powstaniu listopadowym 1830–1831
Po powstaniu listopadowym miał miejsce jeden z największych emigracyjnych ruchów polityczno-patriotycznych tamtych lat, nazwany Wielką Emigracją. Nie był on zjawiskiem celowo zaplanowanym, a mimo to odegrał ogromną rolę w życiu umysłowym i politycznym Polaków. Zrodził się on w krótkim czasie, bo w niespełna rok po klęsce listopadowej. Emigrantami byli na początku cywile: urzędnicy, artyści, dziennikarze, pisarze, inteligencja i politycy, a dopiero w późniejszym czasie oficerowie i żołnierze oraz inni uchodźcy, przede wszystkim z rosyjskiego zaboru. J. Bem to jeden z pierwszych twórców Wielkiej Emigracji, który pomógł tysiącom internowanych wojskowych przedostać się do Francji. Reszta Polaków udała się do Belgii, Wielkiej Brytanii, Szwajcarii, Saksonii i Stanów Zjednoczonych oraz Algierii. Do 1847 roku emigrantami było mniej więcej 11 tys. Polaków. Emigranci ci musieli zapoznać się z sytuacją gospodarczą, polityczną, społeczną i kulturową państw, do których przybyli. Początkowo zwiedzali zabytki, składając cześć i hołdy poległym patriotom Polski - np. na grobie Tadeusza Kościuszki, co oczywiście budziło patriotyczne nastroje wśród Polaków. Emigranci zostali powitani ciepło przez Francję i inne państwa, do których przybyli, ale z czasem sytuacja uległa zmianie, na niekorzyść Polaków, co wynikało z tego, iż Francuzi nie mieli żadnych zamierzeń politycznych wobec narodu polskiego, zaś w Europie wzrastało napięcie, nie wykluczające rozpoczęcia wojny. Chciano więc wykorzystać Polaków do rozgrywek politycznych miedzy Petersburgiem a Paryżem, który był głównym ośrodkiem emigracyjnym. Naród polski liczył zaś na pozwolenie utworzenia Legionów Polskich, które by miały w niedalekiej przyszłości podjąć działania wojenne, zmierzające do odzyskania państwa Polskiego. Tym bardziej myśleli o niepodległości, gdyż było im bardzo ciężko pod względem finansowym (mimo zasiłków, jakie otrzymywali) i pod wieloma innymi względami również. Najgorzej przedstawiała się sytuacja na prowincjach Francji, bieda i wewnętrzne rozbicie były skutkiem tracenia nadziei. Niektórzy liczyli na rewolucję, inni na powstanie na polskich ziemiach, jeszcze inni na wojnę europejską, czy upadek caratu. Coraz więcej ludzi traciło wiarę i szukało pracy oraz swego miejsca na obczyźnie. Powstawały jednak takie zrzeszenia, ugrupowania, obozy polityczne, czy instytucje, które miały za cel odzyskać niepodległość Polski. A były to:


Komitet Narodowy Polski, powstały w Paryżu dnia 5 grudniu 1831 roku pod przywództwem Joachima Lelewela. Komitet tworzyli głównie rewolucjoniści szlacheccy, którzy głosił republikańskie idee, tym samym otrzymując pomoc materialną od francuskich republikanów. Celem Komitetu Narodowego Polskiego była walka o niepodległość narodu, równouprawnienie obywateli, zniesienie pańszczyzny, wprowadzenie republiki, uwłaszczenie włościan. Ogromny nacisk kładziono na kontakty z europejskimi ugrupowaniami demokratycznymi. Jednak KNP nie miał szans na utrzymanie się ze względu na spory o przywództwo. Rozpadł się na różne grupy i tak na przykład w marcu 1832 roku zostało założone Towarzystwo Demokratyczne Polskie z grupy Krępowieckiego. Poza tym, komitet Narodowy Polski zamknięty został przez francuską policję w grudniu 1832, gdyż za przykładem Joachima Lelewela, komitet miał plany wziąć udział w powszechnej rewolucji karbonarskiej, która miała odbyć się w roku 1833 w Europie. Lelewel musiał więc opuścić Francję.
Jedno z najważniejszych (a także najliczniejszych pod względem ilości uczestników) ugrupowań politycznych Wielkiej Emigracji to: Towarzystwo Demokratyczne Polskie z Tadeuszem Krępowieckim, Ludwikiem Mierosławskim i Stanisłwem Worcellem na czele. Program ideowy tego stronnictwa został dokładnie określony w 1836 roku. Towarzystwo podzielone było sekcje zgrupowane w rożnych miejscowościach, z tymże najważniejsza była sekcja utworzona w marcu 1832 roku paryska, ponieważ sprawowała rządy nad innymi sekcjami, najprawdopodobniej dlatego, że TDP utworzone zostało właśnie w Paryżu w marcu 1832 roku. Natomiast datę 4 grudnia 1836 r. wiąże się z wydaniem dokumentu programowego Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, w którym stwierdza się nazwę zrzeszenia jako Manifestu Wielkiego. Manifest ten szczególną rolę przypisywał sile narodu polskiego, doceniając też wagę międzynarodowych sił w odzyskaniu niepodległości. Przyszła Polska według TDP miała być demokratyczna i republikańska, natomiast rząd narodowy nowo powstałego państwa polskiego miał znieść wszelkie przywileje stanowe oraz ogłosić właścicielami ziemskimi, tych, którzy tę ziemię uprawiali. W roku 1862 towarzystwo zostało rozwiązane, zaś jego miejsce zajęła nowo powstała grupa działaczy politycznych.
Z czasem powstały Gromady Ludu Polskiego (Grudziąż i Humań). Grupa ta zrzeszała londyńskich przedstawicieli byłego Towarzystwa Demokratycznego Polskiego (T. Krępowiecki, S. Worcell), którzy założyli Gromadę Ludu Polskiego Grudziąż w roku 1835, stając się organizacją o profilu demokratyczno-rewolucyjnym. To ugrupowanie miało na celu doprowadzić do likwidacji własności ziemskiej w wyniku powstania ludowego przeciw feudałom oraz zaborcom, kreując bezklasowe społeczeństwa ( ostro krytykując szlachtę). W ich programie zawarte były m.in. hasła o powszechnej oświacie, a także o opiece nad niezdolnymi podjąć pracę. Krótko mówiąc, głosili oni idee socjalizmu utopijnego.
Na emigracji po powstaniu listopadowym działał również konserwatywno-liberalny Hotel Lambert, skupiający najbogatsze kręgi społeczeństwa, głównie arystokrację. Obozem tym kierował Adam Czartoryski, a następnie Władysław Czartoryski, jego syn. Ta kontrowersyjna nazwa ugrupowania pochodzi od pałacu na Wyspie św. Ludwika, rezydencji Księcia. Hotel Lambert dążył do odbudowy Polski, lecz w przeciwieństwie do koncepcji Gromady Ludu Polskiego szlachta miałaby tu odgrywać rolę decydującą, zaś sprawa chłopów w ogóle ich nie obchodziła. Zwolennicy tego obozu widzieli w Adamie Czartoryskim przyszłego króla Polski. Program ich opierał się na Konstytucji 3 Maja i skupiał się na działalności oświatowej, kulturalnej oraz naukowej. Liczyli oni też na poparcie ze strony Europy Zachodniej.
Tych organizacji, czy ugrupowań było oczywiście znacznie więcej, nie sposób jednak omówić wszystkie z nich, tym bardziej wymienić nazwiska tych wszystkich działaczy politycznych. Niewątpliwie nazwisko, które warto by jeszcze raz wymienić i zapamiętać to Joachim Lelewel (22.III.1786- 29.V.1861), wielki historyk, członek Rządu Narodowego, prezes Towarzystwa Patriotycznego, założyciel Tygodnika Wileńskiego, a przede wszystkim wielki patriota. Leleweliści, kierujący Wielką Emigracją w latach 30-tych przyczynili się w bardzo dużym stopniu do życia umysłowego i artystycznego Polaków na obczyźnie. I tak np. w Paryżu w 1838 roku została utworzona Biblioteka Polska przez Towarzystwo Historyczno-Literackie. Na emigracji powstały też wspaniałe dzieła Adama Mickiewicza (który debiutował na łamach czasopisma założonego przez Lelewela), Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego, Cypriana Kamila Norwida, Fryderyka Chopina i innych polskich artystów epoki Romantyzmu. Twórczość ta pełna była cierpienia, rozgoryczenia, żalu nad utraconą ojczyzną, budziła gniew wobec zaborcy, przez co wywarła wpływ na obronę wartości moralnych i etycznych narodu polskiego. To właśnie Romantycy upowszechniali mesjanizm, tj. cierpienie, które miałoby oswobodzi ludzkość. Kształtowanie świadomości patriotycznej Polaków to także zasługa Wielkiej Emigracji, tak samo, jak rozwój sztuki, kultury i nauki. Ze względu na to, iż emigrantami byli zarówno młodzi inteligenci, mieszczanie, szlachta, jak i chłopi, to programy polityczne również były zróżnicowane i skierowane do różnych klas społecznych.


















Wielka Emigracja, mająca miejsce po klęsce powstania listopadowego, nie była planowana, zrodziła się nagle i to już w niecały rok po powstaniu. Początkowo emigrowali głównie cywile: politycy, dziennikarze i urzędnicy, później dopiero wojskowi. Jednym z pierwszych organizatorów emigracji był Józef Bem. To on doprowadził do przerzucenia tysięcy internowanych oficerów i żołnierzy powstańczych do Francji. Polacy, przemierzając odległe kraje, starali się zapoznać z ich kulturą, historią, sztuką, gospodarką. Zwiedzano zabytki, składano hołdy poległym Polakom - m.in. na grobie Kościuszki. To pobudzało nastroje patriotyczne wśród wychodźców. Niestety, początkowa sympatia krajów przyjmujących emigrantów stopniowo zanikała. Szczególnie ozięble witano emigrantów we Francji, gdy docierali na miejsce swego przeznaczenia. Wynikało to z faktu, że Francuzi nie chcieli prowadzić aktywnej polityki wobec Polski, a napięcie, jakie panowało w Europie nie wykluczało możliwości wojny. Polska emigracja stała się zatem rezerwą wojskową i atutem w rozgrywkach dyplomatycznych między Paryżem a Petersburgiem. Było to z wiadomych względów niekorzystne dla Polaków.
Polacy z kolei liczyli na zgodę na utworzenie legionów, które w przyszłości miały by podjąć działania zmierzające do odzyskanie niepodległości. Do roku 1847 przez emigrację przeszło ok. 11 tysięcy Polaków. Niestety, pomimo otrzymywanego zasiłku, z powodu wielkiej ilości emigrantów, wychodźcy znaleźli się w bardzo trudnych warunkach materialnych. Najgorzej przebiegało życie emigrantów na prowincji. Panował tam niedostatek. Emigranci przeżywali wtedy bardzo trudny okres i byli rozbici wewnętrznie. Jedni liczyli na nowe powstanie na ziemiach polskich, drudzy na rewolucję i wojnę europejską, a jeszcze inni chcieli czekać na upadek caratu. Wielu traciło nadzieje i podejmowało prace na obczyźnie. Powstawały jednak ośrodki i obozy polityczne na emigracji, a główne to:


1. Komitet Narodowy Polski. K N P powstał w 1831 roku z inicjatywy Krępowieckiego, Czyńskiego, Pułaskiego. Obóz ten miał stać się naczelną władzą emigracji z Joahimem Lelewelem na czele. Większość Komitetu tworzyli szlacheccy rewolucjoniści. Komitet głosił program narodowy i republikański. Jako cel przyjął walkę o niepodległość, która miała być prowadzona w oparciu o patriotyczną część szlachty. Duży nacisk położono na kontakty z ruchami demokratycznymi w Europie. Spory o pryncypia doprowadziły do rozłamu w Komitecie. W marcu 1832 roku Grupa Krępowieckiego wystąpiła z niego i założyła Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Lelewel, który głosił związek sprawy polskiej z ideą wyzwolenia innych ludów Europy, dążył do zacieśnienia związku z Najwyższym Namiotem Powszechnym karbonariuszy. Komitet chciał wziąć udział w planowanej na 1833 rok powszechnej rewolucji karbonarskiej w Europie. W odpowiedzi na to, rząd francuski rozwiązał Komitet Narodowy Polski i nakazał Lelewelowi opuszczenie Francji.


2. Towarzystwo Demokratyczne Polskie. Stopniowo, w miarę stabilizowania się TDP, krystalizowała się jego ideologia. Ostatecznie program Towarzystwa został sprecyzowany w 1836 roku, kiedy przywódcą został Wiktor Heltman. Towarzystwo dzieliło się na sekcje grupujące członków zamieszkałych w tej samej miejscowości. Sekcja paryska rządziła całym Towarzystwem. W 1836 roku został wydany dokument programowy. W odróżnieniu od aktu założenia TDP nazywa się go Manifestem Wielkim. Kładł on nacisk na własne siły narodu polskiego w walce o niepodległość, doceniał rolę międzynarodowych sił postępu. Zakładał on, że przyszła Polska będzie republikańska i demokratyczna, rząd narodowy przyszłego państwa w pierwszym dniu jego powstania zniesie wszystkie przywileje stanowe, poddaństwo i pańszczyznę bez żadnego wynagrodzenia szlachty. Chłopów zaś ogłosi właścicielami ziemi, którą dotychczas uprawiali.


3. Gromady Ludu Polskiego. Najbardziej radykalny, lewicowy nurt emigracji polskiej stanowiła grupa szeregowych żołnierzy, przeważnie chłopów, którzy odmówili przyjęcia carskiej amnestii i przybyli do Anglii. Tu przyłączyli się do nich przebywający w Londynie działacze TDP (Krępowiecki, Czyński, Worcell). W 1835 roku założyli oni Gromadę Ludu Polskiego Grudziąż. GLP stały się wyodrębnionymi organizacjami o charakterze
rewolucyjno - demokratycznym. Ich manifest odrzucał hasło uwłaszczenia chłopów wysuwane przez TDP. Gromady żądały likwidacji całej własności ziemskiej na drodze ludowego powstania przeciw rodzimym feudałom i zaborcom oraz budowy społeczeństwa bezklasowego. W programie zawarto hasła powszechnej oświaty oraz opieki nad niezdolnymi do pracy. Manifest ostro krytykował szlachtę i jej rolę w powstaniu listopadowym oraz ustrój kapitalistyczny i demokrację burżuazyjną.


4. Hotel Lambert. Mianem Obozu Lambert określa się drugie wielkie ugrupowanie emigracyjne obok obozu demokratycznego. Skupione wokół prezesa Rządu Narodowego Adama Czartoryskiego, nazwane też było obozem konserwatywnym. Tworzyła go arystokracja, szlachta wkraczająca na drogę rozwoju kapitalistycznego, Kaliszanie. Obóz ten dążył do odbudowy niepodległej Polski, lecz z uwzględnieniem realiów, w których szlachta odgrywać będzie dalej decydującą rolę. Sprawę chłopską traktowano marginalnie, uważając wszakże, że wymaga ona zmian. Początkowo godzono się na stopniowe oczynszowanie, później na uwłaszczenie. Obóz ten łączył swe nadzieje na niepodległość z zabiegami dyplomatycznymi u rządów zachodniej Europy. Zwolennicy Hotelu Lambert głosili hasła monarchii konstytucyjnej i widzieli w osobie Czartoryskiego przyszłego króla Adama I. Obóz ten roztaczał opiekę nad szkolnictwem polskim, działalnością kulturalna i naukową środowisk polskich.

Należy stwierdzić, iż wkład w odbudowę polskiej państwowości działaczy i polityków tych organizacji, takich jak Lelewel, Pułaski, Czartoryski, Mierosławski, był niedoceniony. Stolicą niezależnej Polski stał się Paryż. To tam poeci, pisarze, muzycy i inni twórcy znaleźli spokój pozwalający im tworzyć dzieła, które w rozbitym kraju i na emigracji pełniły bardzo ważną role: zagrzewały do walki, uczyły walczyć z zaborcą, koiły ból po klęskach powstańczych. Trzeba wspomnieć o tych, którzy pomagali swą wena twórcza - mam na myśli Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, a także Fryderyka Chopina. Ich udział w prace na rzecz odzyskania niepodległości był ogromny. Poprzez swoja twórczość przyczyniali się oni do upowszechnienia ideałów walki z przemocą, niepodległości, obrony podstawowych wartości moralnych, nawet kosztem życia i szczęścia osobistego. Romantycy upowszechniali też polski mesjanizm, swoistą mistykę narodu, powołanego poprzez cierpienie do oswobodzenia ludzkości. Wielka Emigracja odegrała wiec, jak widać, ogromną rolę w kształtowaniu się świadomości patriotycznej i politycznej Polaków, która w pewnym stopniu przetrwała aż po dzień dzisiejszy. Także dzięki Wielkiej Emigracji w tym trudnym okresie mogła rozwinąć się polska nauka, kultura, sztuka. Wielkiej Emigracji nie nadano tej nazwy ze względu na jej rozmiar (choć na pewno był wyjątkowy), lecz dlatego, że położyła ona podwaliny pod budowę niepodległego państwa polskiego. Zainicjowała działania konspiracyjne, walkę zbrojną w kraju oraz programy polityczne na przyszłość. Ogromne znaczenie miał również jej różnorodny skład społeczny (szlachta, inteligencja, mieszczaństwo, chłopi), który niewątpliwie pomógł utworzyć tak rozbudowane programy polityczne stowarzyszeń emigracyjnych. Wielka Emigracja reprezentowała cały naród, stanowiła jego rzeczywista elitę intelektualną i w dużej mierze zdecydowała o przetrwaniu Narodu Polskiego.


GROMADY LUDU POLSKIEGO - ST. WORCELL
PROGRAM POLITYCZNY: republika ludowa oparta na zasadach sosjalizmu utopijnego, władza sprawowana przez lud poprzez wybrane organa, bedace pod kontrola ludu. spoleczenstwo bezklasowe
PROGRAM SPOŁECZNY: likwidacja wlasnosci ziemskiej w drodze
rewolucji. ziemia wspolna wlasnoscia tych, co na niej pracuja oddana w czasowe uzytkowanie. wszystkie srodki produkcji i handlu calego spoleczenstwa.

TOWARZYSTWO DEMOKRATYCZNE POLSKIE- W. HELTMAN, L. MIWROSŁAWSKI
PROGRAM POLITYCZNY: ustroj demokratyczno -parlamentarny. zniesienie przywilejow stanowych. rownosc wszystkich obywateli wobec prawa. wszyscy ludzie sa bracmi.
PROGRAM SPOLECZNY: chlopi otrzymaja uzytkowana ziemie na wlasnosc bez wykupu i odszkodowanna rzecz szlachty. szlachta zachowa swoje folwarki.

KOMITET NARODOWY POLSKI- J. LELEWEL
PROGRAM POLITYCZNY: republika demokratyczno-parlamentarna. solidarnosc miedzystanowa.
PROGRAM SPOLECZNY: uwlaszczenie chlopow bez wykupu i rozlozone w czasie
HOTEL LAMBERT- KS. A. CZARTORYSKI
PROGRAM POLITYCZNY: Monarchia konstytucyjna. zachowanie istniejacych stosunkow spolecznych. szlachta odgrywa decydujaca role.
PROGRAM SPOLECZNY: stopniowe oczynszowanie chlopow. uwlaszczenie z wykupem