Pomorze w polityce Piastów

Pomorze w polityce Piastów

Pomorze w polityce władców Polski było zawsze bardzo ważne, dlatego Polacy bardzo o nie walczyli. Już Mieszko I i Bolesław Chrobry dostrzegli wartość Pomorza i rozpoczęli realizowanie polityki morskiej przez włączenie w skład nowo powstałego państwa Polskiego całego Pomorza, od ujścia Odry aż po ujście Wisły. I już w X wieku pojawiły się problemy związane z przyłączeniem Pomorza do Polski.
W 972 roku margrabia Niemiecki Hodon próbował usunąć Mieszka I z Pomorza. W tym celu poprowadził zbrojną wyprawę przeciwko władcy polskiemu, która zakończyła się jego klęską pod Cedynią. Wmieszał się w ten konflikt także cesarz Niemiecki Otton I. W 979 roku wyruszyła kolejna wyprawa margrabiów niemieckich na Pomorze, która także zakończyła się ich klęską. Umocniła ona natomiast panowanie Piastów na Pomorzu, co zostało utrwalone poprzez wzniesienie silnego grodu w Gdańsku, twierdzy portowej, która kontrolowała żeglugę na Wiśle. Jej znaczenie wzrosło po przybyciu tam biskupa Wojciecha. Jego misję chrystianizacyjną wspierał Bolesław Chrobry. W Kołobrzegu papież Sylwester II ustanowił jedno z trzech biskupstw, jednak nie przetrwało ono długo, gdyż silna reakcja pogańska zniszczyła młody kościół. Było to skutkiem osłabienia władzy piastowskiej w okresie panowania Mieszka II.
Działania kolejnego władcy, Kazimierza Odnowiciela, przywróciły panowanie polskie nad Pomorzem. Natomiast Bolesław Śmiały zabiegał o bezpieczną i sprawną żeglugę na Wiśle aż do Morza Bałtyckiego. Potem nastąpiło osłabienie więzów Pomorza z Polską. Dopiero Władysław Herman rozpoczął w latach 1090-1091 ponowne próby umocnienia władzy Piastów nad Bałtykiem. Zdobyto Nakło w 1090 roku, a następnie ruszono ku morzu. W zajętych grodach osadzano polskich kasztelanów, a na całej granicy z Pomorzem toczyły się walki. Z powodu trudności w zajęciu Pomorza Władysław Herman zdecydował się na spalenie grodów na Pomorzu Gdańskim, w tym i grodu gdańskiego.
Kolejny król Polski, Bolesław Krzywousty rozpoczął długotrwałą wojnę z Pomorzanami. Opanował Pomorze Gdańskie, około roku 1120 wcielając je do Królestwa Polskiego. Południową część Pomorza wcielił natomiast do Wielkopolski i Kujaw. Władzę w samym Gdańsku jak i innych grodach powierzono namiestnikom władcy polskiego, którzy później nadali sobie tytuły "książąt Pomorza". Pomorze zachodnie nie zostało wcielone do Polski. Krzywousty zmusił tamtejszego księcia Świętopełka do uznania swojego zwierzchnictwa. Ugoda nie trwała jednak długo. Została zerwana, co zakończyło się bitwą pod Szczecinem, zajęciem go i śmiercią samego Świętopełka. Jego następca uznał się za lennika króla Polskiego. Zgodził się także przyjąć chrześcijaństwo, gdyż na Pomorzu ciągle trwało pogaństwo. W swym testamencie Krzywousty przydzielił Pomorze do granicy senioralnej i objął je we władanie jego najstarszy syn, Władysław.
W tym czasie dla Pomorza rozpoczął się bardzo niebezpieczny okres. Niebezpieczeństwo, oprócz Niemiec, pojawiło się także ze strony Danii. Bolesław, książę szczeciński, złożył hołd Fryderykowi Barbarossie i uznał się jego lennikiem. Zerwano także polityczny związek Pomorza Zachodniego z Polską, a Pomorze popadło w bezpośrednią zależność od korony niemieckiej. Ponadto Książe Bolesław Rogatka, zabijaka i awanturnik, sprzedał margrabiemu brandenburskiemu w 1250 roku ziemię lubuską. Brandenburczycy więc przekroczyli Odrę, a nad dolną Warta założyli Nową Marchię przez co odcięli Pomorze Zachodnie od Polski. Brandenburczycy kierowali się ku Wiśle, gdzie umocnili się krzyżacy, sprowadzeni tam w 1226 roku przez Konrada Mazowieckiego. Natomiast w Gdańsku Mściwój II, nie mogąc sobie poradzić z bratem Warcisławem, uznał się lennikiem Brandenburgii i poprosił ją o pomoc. Margrabiowie siłą zajęli Gdańsk i Tczew. Wówczas Mściwój zwrócił się po pomoc do księcia wielkopolskiego, Bolesława Pobożnego. Ten ruszył zbrojnie na Pomorze, zdobył Gdańsk i pozbył się Niemców. Władzę przekazał swemu bratankowi Przemysławowi II, z którym w 1282 roku Mściwój II podpisał układ w Kępnie, na mocy którego przekazał mu Pomorze. Był to pakt o przeżycie, więc władzę na Pomorzu objął Przemysław dopiero po śmierci Mściwoja.
Następca po śmierci Przemysława II został Władysław Łokietek, książę kujawski. Jednak w latach 1300-1306 nie rządził on tylko król czeski Wacław II. W zamian za posiadłości i ziemię Wacław upoważnił mistrza Krzyżackiego, Helwiga von Goldbacha, do tymczasowego zajęcia Gdańska. Następca króla czeskiego, jego syn Wacław III przyrzekł Pomorze margrabiom brandenburskim w zamian za Miśnię. Układ ten godził w polskie interesy, więc kiedy Wacław zmarł powrócił z wygnania Władysław Łokietek i dążył do przejęcia ziem nad Bałtykiem. Niestety margrabiowie brandenburscy wiosną 1306 roku wkroczyli na pomorze i w 1308 roku zajęli je całe oprócz grodu w Gdańsku. Nie widząc innego wyjścia zwrócono se o pomoc do krzyżaków. Pod ich naciskiem Brandenburczycy ustąpili, a krzyżacy zajęli cały gród w Gdańsku, a w listopadzie 1308 roku puścili miasto z dymem i wycięli mieszkańców. Wkrótce zajęli całe Pomorze. Polska została odcięta od morza na 150 lat.
Następnie w Inowrocławiu rozpoczął się proces o zwrot Pomorza, który Polska wygrała, ale nie odzyskała Pomorza. Wojna z zakonem i bitwa pod Płowcami także nie przyniosła rezultatów. Natomiast król Kazimierz Wielki nie walczył o Pomorze, lecz starał się je odzyskać na drodze politycznej. W Wyszehradzie wydano wyrok, że Polsce krzyżacy powinni oddać tylko Kujawy i Dobrzyń, zatrzymując Pomorze jako wieczystą jałmużnę. Natomiast w 1339 roku, za sprawą papieża Benedykta XII, wydano wyrok nakazujący krzyżakom oddać Polsce całe Pomorze. Ponowne rozpatrzenie sprawy przyniosło Polsce tylko Kujawy i Dobrzyń. W końcu w 1343 roku w Kaliszu doszło do porozumienia. Ostatecznie Polsce przyznano Kujawy i ziemie dobrzyńską. Zakon powinien także wypłacić Polsce odszkodowanie i zatrzymać Pomorze jako jałmużnę. Kazimierz Wielki osiągnął wszystko co było możliwe w tamtych warunkach politycznych i militarnych. Dał możliwość swoim następcom na takie wzmocnienie państwa, aby można je było obronić przed sąsiadami i spróbować ponownie przyłączyć Pomorze.
Pomorze w polityce Piastów od początku było bardzo ważne. Było także łakomym kąskiem dla Niemiec i Danii, którzy wykorzystywali choćby najmniejsze osłabienie w państwie polskim, by najeżdżać na Pomorze i próbować je sobie podporządkować. Ziemia nad Bałtykiem była tracona, ale kolejni władcy Polski robili wszystko co mogli, by ją odzyskać, co często nie było łatwe, nawet gdy racja była po stronie polskiej, jak w przypadku sporu z krzyżakami, którzy bezprawnie zajęli Pomorze.

Bibliografia


1. SAMSONOWICZ Henryk. TAZBIR Janusz. ŁEBKOWSKI Tadeusz. NAŁĘCZ Tomasz. Polska. Losy państwa i narodu. Wyd. Iskry. 1987
2. www.historia.org.pl
3. www.historia.net.pl