Rolnictwo i jego rola w żywieniu ludzkości świata

Rolnictwo – jeden z działów gospodarki, którego głównym zadaniem jest dostarczenie płodów rolnych. Rolnictwo uzyskuje produkty roślinne i zwierzęce dzięki uprawie roli i roślin oraz chowu i hodowli zwierząt.
Rolnictwo można podzielić na rolnictwo ekstensywne (zwane drobnotowarowym lub tradycyjnym) i rolnictwo intensywne (znane też jako wysokotowarowe lub uprzemysłowione) w zależności od jego cech: wysokości nakładów, ilości plonów, a także średniej powierzchni gospodarstw rolnych i powierzchni obszaru rolniczego kraju), np. Francja ma rolnictwo intensywne, gdyż cechują je:
-wysokie nakłady, tj.: duży stopień mechanizacji (1 ciągnik na 14 ha użytków rolnych), nawożenie, inwestycje irygacyjne (nawadnianie), technologia oraz specjalizacje;
-duże zbiory z jednego hektara (plony) – w szczególności w tym podziale uwzględnia się zboża;
-średnia powierzchnia gospodarstw rolnych wynosi 42 ha (w krajach rozwijających się, o rolnictwie ekstensywnym najczęściej spotyka się gospodarstwa małe);
54,5% kraju zajmuje obszar wykorzystywany rolniczo.

Z rolnictwem ekstensywnym jest odwrotnie. Rolnictwo ekstensywne występuje tam, gdzie wykorzystuje się jeszcze tradycyjne formy uprawy, a państwo jest słabo rozwinięte (np. kraje Afryki). Są jednak wyjątki, np. Egipt – przez kontrolowane wylewy Nilu (dzięki tamie w Asuanie) plony uzyskuje od 2 do 4 razy w roku, więc są one dosyć wysokie, lecz samo rolnictwo ma charakter ekstensywny. W strefie klimatów umiarkowanych w klimacie ciepłym i w strefie klimatów podzwrotnikowych o typie śródziemnomorskim rolnictwo jest bardziej intensywne wtedy, jeśli na terenie kraju występują uprawy pszenicy, ziemniaków i buraków cukrowych przynoszących znaczące plony. Rolnictwo intensywne występuje w szczególności w krajach wysoko rozwiniętych, lecz które nie mają zbyt dużej powierzchni (np. Stany Zjednoczone charakteryzują się rolnictwem ekstensywnym ze względu na dużą powierzchnię obszaru rolniczego i wysoką średnią powierzchnię gospodarstw rolnych pomimo wysokich nakładów choćby na nawożenie i nawadnianie), będą to więc wysoko rozwinięte kraje zachodniej Europy (np. Holandia, Włochy i wspomniana wcześniej Francja).

Rolnictwo należy do sektorów gospodarki o największym wpływie na środowisko naturalne i zdrowie w tym także możliwość działania szkodliwego. Unia Europejska podejmuje skoordynowane działania na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu rolnictwa poprzez integrację polityki rolnej i wiejskiej z polityką ekologiczną.

Polityka rolna – oznacza zespół środków, regulacji i działań, które podejmuje państwo, aby wpływać na rozmiar produkcji rolnej i jej opłacalność. We współczesnych gospodarkach rynkowych jej celem jest koncentracja i specjalizacja rolnictwa oraz przyspieszanie postępu technologicznego i agrotechnicznego, który zapewniać ma efektywność tego działu gospodarki, a także przeciwdziałanie wyludnianiu wsi.

Ogólny zarys problemu odżywiania ludzkości świata
Gdyby zebrać wszystkich głodnych na świecie w jedno miejsce, okazałoby się że powstał nowy kontynent, a liczebność mieszkańców przerosła by w sumie liczbę ludności Am. Północnej i Europy Zach. W jednym z ostatnich sprawozdań ONZ stwierdza, że liczba głodujących sięga 830 milionów ludzi. Przyczyn jest wiele. Są to klęski wywołane przez żywioły, walki wojenne, a przede wszystkim jest to rosnące wraz ze stopniem globalizacji powszechne ubóstwo, którego piętnem jest narastające niedożywienie. Aż 791 milionów wśród w/w liczby głodujących to ludzie zamieszkujący kraje rozwijające się. Około ¼ tej liczby (200 milionów) stanowią dzieci, które ni osiągnęły jeszcze wieku pięciu lat. Każda minuta przynosi śmierć 76 osób, w tym 57 dzieci. Nasuwa się następujący wniosek, że wojny, rewolucje i morderstwa przez ostatnie 150 lat nie przyniosły takiego żniwa i nie były przyczyną śmierci tylu istnień ludzkich, ile zebrał głód przez minione pięć lat. Każdy rok, to śmierć od 35 do 40 mln ludzi, czego powodem jest głód i niedożywienie.

Rolnictwo w różnych rejonach świata
Regiony rolnicze na świecie, ze względu na strefy klimatyczne, nie są równomiernie rozmieszczone. Największymi regionami rolniczymi są kraje Europy Zachodniej i Północnej. Największymi regionami intensywnego rolnictwa są Dania, Holandia, Francja, Niemcy, Wielka Brytania czy Szwecja. Związane jest to z wysokim stopniem mechanizacji rolnictwa, nawożeniem i używaniem środków ochrony roślin. Wszystkie te zabiegi sprzyjają wysokim plonom roślin uprawnych i wydajnemu chodowi zwierząt. W tych krajach notuje się najwyższe plony przypadające na ha ziemi, np. pszenicy ponad 70 dt/ha. Jeśli chodzi o uprawiane rośliny, to są to typowe rośliny dla strefy umiarkowanej klimatu. Można tu wymienić pszenicę, kukurydzę czy buraki cukrowe. Często prowadzi się wręcz przemysłowy chów bydła, drobiu i trzody chlewnej.
W basenie morza Śródziemnego, a więc w takich krajach jak Włochy, Grecja, Portugalia, Hiszpania, Turcja, Izrael, Egipt, Tunezja, Maroko czy Algieria panują inne warunki klimatyczne. Rolnictwo jest bardziej rozdrobnione. Typowymi roślinami uprawianymi w tym rejonie są owoce cytrusowe, winorośl, pszenica, kukurydza, bawełna i tytoń. Występuje też ekstensywny chów bydła, owiec, kóz i drobiu.
W regionie Europy Środkowej i Wschodniej, czyli w takich państwach jak Rosja, Ukraina, Białoruś, Rumunia, Bułgaria, Węgry, Czechy, Słowacja i Polska warunki klimatyczne są zbliżone do tych panujących w krajach Europy Zachodniej. Jednak inne stosunki społeczno - ekonomiczne wpływają na odmienną strukturę rolnictwa. W tych krajach (wyjątkiem jest Polska) większość gospodarstw rolnych to gospodarstwa państwowe czy spółdzielcze. Następuje dopiero powolna prywatyzacja. Najczęściej gospodarstwa indywidualne podlegają dopiero modernizacji. Co do roślinności, to jest ona typowa dla strefy umiarkowanej. Wśród uprawianych roślin można wymienić pszenicę, żyto, ziemniaki czy buraki cukrowe. Hodowane jest głównie bydło i trzoda chlewna.
Zupełnie inaczej wygląda rolnictwo w krajach Azji Środkowej, czyli w takich państwach, jak Kazachstan, Uzbekistan, Turkmenistan, Tadżykistan, Kirgistan. Suchy klimat wymusza stosowanie ciągłego, sztucznego nawodnienia. Duża liczba gospodarstw państwowych i spółdzielczych jest spuścizną po byłej socjalistycznej gospodarce. Prowadzona jest ekstensywna uprawa pszenicy (niewielkie plony, około 10 dt/ha). Na obszarach nawadnianych prowadzone są hodowle bawełny. Często spotyka się także uprawy herbaty. W górskich rejonach popularnością cieszy się chów owiec.
W krajach Azji Wschodniej i Południowo - Wschodniej klimat jest zdecydowanie bardziej korzystny. Są to też regiony charakteryzujące się większą gęstością zaludnienia, co pociąga za sobą duże zapotrzebowanie na pożywienie. Państwa tego rejonu to między innymi Chiny, Korea, Japonia, Tajlandia, Malezja, Indonezja, Filipiny, Wietnam. Najwięcej spotyka się drobnych gospodarstw prywatnych. Jedynie w Chinach dominują gospodarstwa spółdzielcze, charakteryzujące się jednak niską towarowością. W krajach słabiej rozwiniętych gospodarczo niższa jest też mechanizacja rolnictwa, a więcej wykorzystuje się ręcznej siły roboczej. Z powodu rozpowszechnienia upraw ryżu duże tereny są sztucznie nawadniane. Możliwy do uprawy jest właściwie każdy rodzaj roślin, począwszy od tych występujących w strefie umiarkowanej po rośliny charakterystyczne w strefie zwrotnikowej. Najczęściej są to pszenica, kukurydza, herbata, bawełna i tytoń. W Chinach popularny jest także chów trzody chlewnej. Hoduje się też czasami owce czy drób.
Jeśli chodzi o kraje Azji Południowej, takie jak Indie, Bangladesz, Pakistan, charakteryzuje je niewydajne i bardzo rozdrobnione rolnictwo. Niski stopień mechanizacji nie sprzyja rozwojowi rolnictwa. Popularnym rozwiązaniem jest dzierżawa gospodarstw rolnych. Najczęściej uprawia się pszenicę, ryż, herbatę, czy bawełnę. W Indiach rozpowszechniona jest hodowla "świętych krów", które jednak nie spełniają swojej roli w rolnictwie i całej gospodarce.
Co do państw Azji Południowo - Zachodniej i Afryki Północnej, to charakteryzuje je klimat zwrotnikowy, suchy. Jednak na rolnictwo w tym rejonie wpływa nie tylko klimat, ale także wszechobecna religia - islam. Państwa należące do tego rejonu to na przykład Iran, Irak, Arabia Saudyjska czy kraje strefy Sahelu. Tereny rolnicze są sztucznie nawadniane za pomocą rzek i oaz pustynnych, przy czym przeważa rozdrobnione rolnictwo tradycyjne. Uprawiane rośliny to najczęściej palmy daktylowe, jęczmień, warzywa i owoce. Poza tym szeroko rozpowszechnione jest pasterstwo koczownicze, które jest powiązane z poszukiwaniem paszy. Prowadzony jest także chów bydła, w szczególności w strefie Sahelu, jednak jest on bardzo mało wydajny. Hoduje się także kozy, owce, wielbłądy i owce.
W krajach Czarnej Afryki, czyli w rejonach na południe od strefy Sahelu, panuje zacofane rolnictwo. Ziemia jest tam dobrem wspólnym. Prymitywna technika i niskie nakłady pracy powodują, że rolnictwo jest bardzo mało wydajne i niskotowarowe. Jedynym wyjątkiem jest RPA (Republika Południowej Afryki), gdzie spotyka się intensywne rolnictwo. Na obszarze Czarnej Afryki spotyka się duże plantacja roślin przemysłowych i używek, które są przeznaczone na eksport. Pochodzą one jeszcze z czasów kolonialnych. Uprawia się głównie proso, sorgo, maniok, orzeszki ziemne, palmę oleistą, palmę kokosową, kakao, kawę.
Współczesne rolnictwo Stanów Zjednoczonych i Kanady jest zdecydowanie ekstensywne, wysokotowarowe. Olbrzymie powierzchnie farm zapewniają żywność dla całych państw. Uprawia się głównie kukurydzę, pszenicę, sorgo, soję, bawełnę, tytoń. Wysoko rozwinięty został także chów bydła, trzody chlewnej i drobiu.
Podobny charakter ma rolnictwo Australii i Nowej Zelandii. Głównie rośliny uprawne, to pszenica, kukurydza, trzcina cukrowa czy bawełna. Hoduje się także owce w celu uzyskania wełny, a na bardziej wilgotnych pastwiskach także bydło.
Inny typ rolnictwa występuje w państwach Ameryki Łacińskiej. Występują obok siebie drobne gospodarstwa chłopskie, produkujące żywność na własne potrzeby oraz olbrzymie ekstensywne rolnictwo obszarnicze w postaci hacjend. W hacjendach przeważają monokultury roślin przemysłowych oraz używek. Są one przeznaczone w większości na eksport. Popularna i szeroko stosowana jest dzierżawa gospodarstw. Uprawia się głównie kawę, trzcinę cukrową, bawełnę, soję czy banany. Jeśli zaś chodzi o hodowlę, to dominuje bydło, trzoda chlewna i konie.

Sposoby rozwiązywania problemu głodu na świecie
Od około 40 lat trwają działania na świecie mające na celu rozwiązanie problemu głodu w krajach rozwijających się. Jednak były to zawsze działania doraźne polegające na imporcie żywności na obszary głodu. Nasuwa się tu myśl, że jeżeli kraj którego mieszkańcy cierpią głód i nie mają środków na zaspokojenie swoich podstawowych potrzeb, nie będzie potrafił wygospodarować środków finansowych na kupno pożywienia poza swoimi granicami.
Taka doraźna pomoc z krajów bogatych, może odnieść negatywny skutek w krajach głodujących. Eksperci ds. gospodarki wysuwają tezę, że pomoc ta będzie czynnikiem stopującym produkcję rolniczą i rozwój rolnictwa w krajach głodujących. Wśród rządzących i mieszkańców tych krajów, wyrobiła się świadomość, że w razie kolejnej klęski przyjdzie pomoc zagraniczna. Z tego względu tak potrzebna reforma rolnictwa i całej gospodarki jest ciągle spychana na dalszy plan, chociaż tak naprawdę problemy żywnościowe w krajach objętych głodem rozwiązać może jedynie możliwość wprowadzenia nowych technologii w rolnictwie a także podniesienie kwalifikacji wśród rolników.
Produkcję żywności można zwiększyć w Afryce poprzez powiększanie obszarów rolniczych zagospodarowując pustynne nieużytki, osuszając bagna i budując zabezpieczenia przeciwpowodziowe. Jednak na polu tych rozważań znowu pojawia się przeszkoda trudna do pokonania, którą są wysokie koszty realizacji tych planów. Poza tym, że działania te są niezwykle kosztowne, mogą spowodować niekorzystne zmiany w naturalnym środowisku przyrodniczym.
Wycinka tropikalnego lasu deszczowego w celu powiększenia obszarów rolniczych, może doprowadzić do ekologicznej katastrofy, ponieważ zdobyty kawałek ziemi nie wykazuje się zbytnią żyznością, zawarte w niej substancje pokarmowe i tak są wymywane przez opady intensywne opady deszczu.
Inny sposób na rozwiązanie problemu żywnościowego na świecie, to maksymalizacja wydajności na polach istniejących. Na przykład w Japonii wprowadzono naukowe metody upraw, poprzez sztuczne procesy nawadniania, nawożenia oraz zastosowania nowoczesnych narzędzi i maszyn rolniczych. Plony ryżu uległy znacznemu wzrostowi, i dzisiaj na 1 hektarze rodzi się około 6 ton tego ziarna, podczas gdy w innych krajach azjatyckich na tym samym obszarze zbiera się trzykrotnie mniejsze zbiory. Najbardziej obiecującym osiągnięciem rolniczym jest uzyskanie nowych odmian roślin rolniczych. Najlepiej udały się modyfikacje genetyczne gatunków pszenicy i ryżu.
Podsumowanie
Problem głodu może być zażegnany wówczas, gdy jednocześnie będzie zaspokojona potrzeba ekonomicznego bezpieczeństwa w całym społeczeństwie światowym, jak również zostanie osiągnięte bezpieczeństwo socjalne, oraz produkcja żywności ekologicznej o minimum chemizacji, która dostarczy wystarczającą liczbę kalorii. Aby mogła być stworzona sytuacja owego bezpieczeństwa, musi dojść do spełnienia warunków powszechnego dostępu do żywności. Oznacza to, że gospodarka kraju musi być na takim poziomie, aby chociaż w najmniejszym stopniu zaspokoić wewnętrzne potrzeby żywnościowe i ekonomiczne tak, aby również najbiedniejsi mieli możliwość nabycia żywności. Do tego niezbędna jest finansowa pomoc państwa.

Bibliografia:
1.Encyklopedia PWN
2.Encyklopedia internetowa Wikipedia
3.Artykuł,,Rolnictwo dawniej, a dzisiaj” Gazeta Wyborcza
4.Poradnik ,,Zdrowie”

GRZESIU TG SORBONA4TC,SEM4