Kraków - w różnych epokach.

„Tu wszystko jest Polską, każdy kamień i okruch każdy”- Stanisław Wyspiański


KRAKÓW
Moje miasto w średniowieczu.

Miasto na pograniczu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Kotliny Sandomierskiej, Bramy Krakowskiej i Niziny Nadwiślanej, nad Wisłą.
Ślady osadnictwa na tym terenie sprzed 6000 lat; 7-9 wiek – gród Wawelu i podgrodzie zamieszkane przez Wiślan; ok. 990r. w składzie państwa polskiego; od 1000 roku siedziba biskupstwa.
Od czasów Kazimierza Odnowiciela stolica Polski ok. 1040r.; w okresie podziału dzielnicowego Polski stolica dzielnicy senioralnej.
Od 14 do 18 wieku miejsce koronacji królów Polski. 1364- Założenie Akademii Krakowskiej; 14 i 15 wiek- okres intensywnego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i naukowego.
Ważny ośrodek handlu ze Śląskiem, z Morawami, Rusią, Czechami i Węgrami.

Około 1040 roku Kazimierz Odnowiciel przeniósł stolicę Polski ze zniszczonego Gniezna do Krakowa.
Powstała z fundacji jego dziada, Bolesława Chrobrego,
katedra wawelska była centrum życia umysłowego i religijnego kraju.


Kaplica Zygmuntowska na Wawelu. Katedra na Wawelu.

Współczesne muzea.
Przechowywaniem dzieł sztuki i ich prezentacją zajmują się liczne muzea, z których najważniejsze to: Muzeum Narodowe, Zamek Królewski na Wawelu – Państwowe Zbiory Sztuki, Muzeum Historyczne, Muzeum Archeologiczne, Muzeum Etnograficzne, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Archidecjezjalne.
Współczesne życie artystyczne skupia się w wielu galeriach, takich jak: Krzysztofory, Biuro Wystaw Artystycznych, Pryzmat, Międzynarodowe Centrum Kultury, Starmach Gallery.

Początki osadnictwa.
Rozwój osadnictwa na terenie dzisiejszego Krakowa sięga epoki paleolitu i rozpoczął się ok. 50 tys. lat temu. Tak archeolodzy interpretują znaleziska narzędzi kamiennych oraz ślady obozowisk gromad ludzkich, ale trudno jednoznacznie określić, ile tys. lat temu powstała osada nazwana później Krakowem.
Pierwszy dokument pisany, gdzie trzykrotnie występuję nawa miejscowa Krakowa, to relacja kupca i podróżnika z arabskiej wówczas Hiszpanii, Ibahima ibn Jakuba, datowana na 965 rok.
Głównym punktem osadniczym było wzgórze wawelskie, z natury obronne, gdyż otaczały je rozlewiska Wisły. Na niższych wzniesieniach, między dopływami tej rzeki – Rudawą i Prądnikiem, istniały także dogodne warunki do stałego osadnictwa. Zbiegające się pod Wawelem szlaki handlowe umożliwiły wykształcenie się osady targowej o cechach osiedla miejskiego. Osada ta znajdowała się wówczas wraz terytorium tzw. Państwa Wiślan pod zwiechrznictwem książąt czeskich i dopiero w 990 roku została ostatecznie włączona do państwa Mieszka.
Rangę istniejącego tu osadnictwa podnosi fakt utworzenia w 1000 roku biskupstwa krakowskiego.

Gdy rządy w kraju objął Władysław Herman, stolicą państwa na krótko stał się Płock, jednakże Kraków nie utracił pozycji centrum życia umysłowego. Tu na początku 12 wieku zaczął spisywać swą kronikę Gall Anonim, a księgozbiór biblioteki katedralnej liczył wówczas 53 woluminy, czyli księgi, z których każda zawierała po kilka dzieł.
Na wzgórzu wawelskim wzniesiono drugą katedrę, ukończoną za panowania Bolesława Krzywoustego. Władca ten, choć podzielił swe państwo pomiędzy synów, zachował stołeczny charakter Krakowa, czyniąc miasto siedzibą księcia-seniora. Późniejsi władcy dzielnicowi, chcąc zjednoczyć państwo, zawsze zabiegali o opanowanie tronu krakowskiego.

Insygnia i symbole.
W czasie panowania na dworze krakowskim Kazimierza Sprawiedliwego(1177-1194) jego dworzanin, późniejszy biskup krakowski, Wincenty zwany Kadłubkiem (1160-1223), spisując po łacinie historie Polski, przyczynił się znacznie do uwydatnienia rangi miasta w historii naszego kraju. On też wprowadził do legendy historycznej dzielnego Kraka i smoka wawelskiego.
W 13 wieku kulturalna i ideotwórcza rola Krakowa nadal wzrastała, miasto zyskało miano
Urbs sedes regnia –w skarbcu katedralnym spoczywały, bowiem insygnia władzy: złota królewska korona i włócznia św. Maurycego.
W ówczesnej relacji arabskiego geografa al.-Idrisiego można przeczytać, że Kraków jest „miastem wielkim i pięknym, o wielu domach i mieszkańcach, targach, winnicach i ogrodach”.
Z końcem 13 stulecia w Krakowie było już kilkadziesiąt kościołów, a miasto należało do znaczniejszych w Europie.
W połowie 13 wieku Kraków liczył 2 tys. mieszkańców, był nie tylko siedzibą książęcą i biskupią, ale także miejscem lokacji licznych zakonów. W 1241 roku miasto spustoszyli Tatarzy, wedle późniejszej, 15 wiecznej relacji Jana Długosza, ocalał wówczas Wawel i kościół św. Andrzeja.
W 1253 roku kościół usankcjonował kult biskupa Stanisława, ogłaszają go świętym.
Katedra wawelska, gdzie spoczęło ciało świętego, stała się miejscem wielkich uroczystości pokanonizacyjnych. Przybyli na nie liczne książęta polscy, że tak jak pośmiertnie zrosło się poćwiartowane ciało świętego męczennika, zjednoczy się też podzielona na dzielnice Polska.
Na wzgórzu wawelskim mieści się kompleks budowli o ogromnym znaczeniu historycznym. Do najważniejszych należą przedromańska rotunda NMP i gotycka katedra z wyposażeniem renesansowym, barokowym i klasycystycznym.


Kościół św. Andrzeja Wawel – arkadowy dziedziniec

Zamek królewski na Wawelu.

Królewski gród.
Przełom 13 i 14 wieku to czas gwałtownych zmagań o zjednoczenie państwa, zakończonych ostatecznie sukcesem księcia kujawskiego Władysława Łokietka. Opanował on Małopolskę już w 1306 roku. Wraz z koronacją Władysława Łokietka na króla 20 stycznia 1320 r. katedra wawelska stała się miejscem koronacji królów polskich. Miasto zyskało w ten sposób stołeczny charakter, który zachowało aż do połowy
18 wieku.
Od śmierci Łokietka w roku 1333 Kraków stał się także królewską nekropolią. Wzniesiona za jego panowania gotycka katedra wawelska zyskała z czasem wielkie znaczenie symboliczne dla polskiej tradycji i kultury. Już za Łokietka katedra pełniła inną ważną funkcję- miejsca składania trofeów. Król ten, bowiem jako pierwszy- po bitwie pod Płowcami w 1331 r. – złożył tam zdobyczne chorągwie krzyżackie.
W okresie panowania Kazimierza Wielkiego 1333-1370 Kraków umocnił swój stołeczny charakter. W 1358 r. król nadał mu tzw. wielki przywilej, który zapewniał miastu monopolistyczną pozycję w handlu międzynarodowym. W mieście rozpoczęto wznoszenie kilku znaczących budowli- przede wszystkim Kościoła Mariackiego i Sukiennic.
Kazimierzowi Wielkiemu stołeczny Kraków zawdzięcza powołanie uniwersytetu w roku 1364, drugiego po praskim w Europie Środkowej.

„Średniowiecze to epoka długa, bogata kulturowo i tajemnicza dla nas, ludzi współczesnych. To nie okres ciemnoty i zacofania.
Człowiek tych czasów żył inaczej, inaczej myślał, tzn., że jego światopogląd czerpał z innych źródeł.
Co nie znaczy że z gorszych, lecz fascynujących i zadziwiających współczesnych.”
T.Ławiecki

Kościół Mariacki na Rynku Głównym
Rynek Główny i Sukiennice
Sukiennice


Rozkwit metropolii.
Z chwilą objęcia tronu przez Władysława Jagiełłę Kraków stał się stolicą i ośrodkiem władzy ogromnego państwa, obejmującego nie tylko ziemie polskie, ale także olbrzymie obszary Litwy i Rusi. Wielką zasługą królowej Jadwigi było wsparcie finansowe Akademii Królewskiej, które dopomogło wielce odnowieniu, w 1400 r. i dalszemu rozwojowi uczelni.
Głównie w Krakowie powstało monumentalne, 12- tomowe dzieło Jana Długosza –
„Dzieje Polski”, autor mógł tu, bowiem korzystać z zasobów archiwów i bibliotek klasztornych.

Czasy świetności.
U schyłku średniowiecza stołeczny Kraków był u szczytu świetności. Po pokoju wieczystym z Krzyżakami w 1466 r. nastały czasy spokoju i pomyślnego rozwoju gospodarczego.Za panowania Kazimierza Jagiellończyka 1447-1492 miasto liczyło blisko 10 tysięcy mieszkańców miało wiele pięknych budowli, zwłaszcza kościołów, które słynęły z malowideł ściennych, kosztownych tryptyków i bezcennych naczyń liturgicznych.
Najwybitniejszymi dziełami rzemiosła artystycznego tych czasów pozostają- ołtarz mariacki
Wita Stwosza, dzieło życia artysty-powstałe w latach 1477-1489, złoty relikwiarz na czaszkę świętego Stanisława 1504 r. dzieło złotnika Marcina Marcińca i ornat haftowany, ofiarowany katedrze na początku 16 stulecia przez wojewodę krakowskiego Piotra Kmitę.
,,Złoty wiek’’ państwa polskiego, a tym samym i jego stolicy, przypada na czas panowania Zygmunta Starego 1506-1548 i jego syna, Zygmunta Augusta[1548-1572].

Ołtarz Wita Stwosza w Kościele Mariackim.

Państwo polskie zamieszkiwało wówczas około 10 tys. mieszkańców, z czego w Krakowie, wraz z przedmieściami i otaczającymi miasteczkami, mieszkało, około 20 tysięcy. Ostatni Jagiellonowie przyczynili się walnie do nadania wspaniałości swej siedzibie. Zamek wawelski został rozbudowany i przyozdobiony w stylu renesansowym. Renesansowy Kraków był wielkim ośrodkiem politycznym, kulturalnym i gospodarczym.
Tu w 1525 r. podpisano traktat regulujący stosunki pomiędzy zakonem krzyżackim a Królestwem Polskim, a na Rynku odbyła się ceremonia hołdu lennego. Na Wawel często podążały przez miasto wielobarwne orszaki poselskie, ulice miasta były też widownią uroczystych wjazdów królewskich i biskupich.
W roku 1518 mieszkańcy stolicy podziwiali orszak ślubny włoskiej księżniczki Bony Sforzy. Także z okazji koronacji 10-letniego Zygmunta Augusta w 1530 r. w mieście odbyły się liczne uroczystości. Król Zygmunt August był wybitnym znawcą i koneserem sztuki. To on zlecił zakupienie w Brukseli blisko 360 arrasów, które w roku 1571 zapisał w darze Rzeczypospolitej.
Spadek znaczeni
Po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta w dziejach Polski rozpoczął się okres panowania królów elekcyjnych. Już drugi król elekcyjny, Stefan Batory (1576-1586), rzadko przebywał
w Krakowie, tradycje jagiellońskiej świetności miasta podtrzymywała jedynie małżonka króla, Anna Jagiellonka, ,,ostatnia z rodu’’.
Punkt ciężkości życia politycznego i kulturalnego zaczynał się przesuwać na północ. Powoli rosła rola Warszawy, po roku 1569 miejsca obrad sejmów. Jeszcze w roku 1587 do Krakowa przybył uroczyście kolejny monarcha –Zygmunt 3 Waza (1587-1632), wytrawny znawca i mecenas sztuki. Zamieszkawszy na Wawelu podjął dzieło przebudowy w roku 1595, wprowadzając liczne elementy zdobień i architektury barokowej. Jednakże w 1606 r. król opuścił miasto i nigdy już doń nie powrócił.
Funkcje stołeczne przejęła Warszawa, choć Kraków pozostał jeszcze formalnie stolicą państwa
i pełnił tę rolę do schyłku Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Wieki 15 i 16 to okres największego rozwoju miasta –czasy panowania Jagiellonów.
Osiedlają się w Krakowie liczni kupcy, rzemieślnicy, architekci i uczeni.
Najsłynniejsi przybysze, którzy wpisali się w dzieje Krakowa, to:
W. Stwosz, F. Kalimach, J. Delicjusz, Bonerowie (J. Boner i S. Boner), B. Berrecci.
Sztuka.
Sztuka Krakowa zajmuje od wieków czołową pozycję wśród polskich zjawisk artystycznych, reprezentowany w tym mieście zarówno przez zachowane architektonicznie zespoły zabytkowe i obiekty o dużej wartości, jak stosunkowo bogate zbiory muzealne i kościelne, wśród których znajdują się wybitne dzieła sztuki o dużym znaczeniu dla kultury europejskiej (Ołtarz W. Stwosza, kolekcja arrasów wawelskich, obrazy L. Da Vinci i Rembrandta.)
Leonardo da Vinci:
Dama z gronostajem,
Olej na drewnie
(1485-1490, Kraków, Muzeum Czartoryskich).

Rozkwit sztuki w Krakowie uwarunkowany był uprzywilejowaną pozycją grodu, a następnie miasta jako ośrodka handlowego, siedziby księcia seniora i wreszcie stolicy rozległego państwa.
Życie doczesne w średniowieczu było jak gdyby bramą do prawdziwego żywota wiecznego. Słynne hasło:
”Memento mori” przypominał o kruchości bytowania tu, na Ziemi. Główny cel- zostać zbawionym po śmierci. Zatem, żeby przygotować się do wieczności, człowiek średniowieczny wszystkie dziedziny poświęcał Bogu.




Najstarsze zabytki architektury przedromańskiej, to rotunda NMP na Wawelu i kościół
św. Salwatora (10 wiek), fragmenty katedry Bolesława Chrobrego. Wczesnym przykładem plastyki rzeźbiarskiej jest figura wołka (w zbiorach wawelskich).
Sztuka romańska: styl romański reprezentują kościół św. Andrzeja (1086 rok), fragmenty 2 katedry ( konsekrowanej w 1422) z kryptą św. Leonarda i Wieżą Srebrnych Dzwonów,
a także fragmenty kościoła św. Wojciecha ( przed 1100).

Klasztor Norbertanek (13, 17 18 wiek) Kościół św. Andrzeja (koniec 11 wieku)

Gotyk: architekturę gotycką zapoczątkowano w 2 ćwierćwieczu 13 wieku ceglanymi kościołami Franciszkanów, Cystersów w Mogile, Dominikanów, a także z Bramą Floriańską z fragmentami murów obronnych. Duże znaczenie dla architektury miasta miał 14 wiek- na Rynku powstały gotyckie gmachy publiczne: Sukiennice, Ratusz, budynek Wagi Miejskiej, rozbudowano też fortyfikacje. W 1320 na Wawelu rozpoczęto budowę nowej katedry, król Władysław Łokietek powiększył zamek, a król Kazimierz Wielki wzniósł okazała rezydencje gotycką z potężną wieżą w narożniku północno- zachodnim.

Sukiennice na Rynku Głównym Katedra na Wawelu

Powstała grupa kościołów ceglanych o wspólnych cechach konstrukcyjnych i stylistycznych (trójnawowe bazyliki z wielobocznym prezbiterium, realizowane w systemie filarowo- szkarpowym).:Mariacki, Bożego Ciała, Św. Katarzyny, Dominikanów. Nastąpił rozwój rzeźby, która stała się niezależną od architektury, powstał typ nagrobka królewskiego z baldachimem, rzeźbę drewnianą najlepiej reprezentuje krucyfiks Jadwigi w katedrze, a najcenniejszym zespołem malarstwa jest 120 kwater witrażowych w kościele Mariackim.

Kościół Mariacki Kościół św. Krzyża

15 wiek
Stanowi on szczytową fazę rozwoju sztuki późnego średniowiecza, charakteryzuje go m.in.: zagęszczenie budowy miejskiej i dalszy rozwój fortyfikacji w drugim, zewnętrznym pierścieniem murów od (1404), a także barbakanem. Powstała dzielnica uniwersytecka z Collegium Maius.
W detalu architektonicznym pojawił się typ portalu o wykroju uskokowym, zwany portalem długoszowskim. Kościoły otrzymały wspaniałe wyposażenie z szafiastymi nastawami ołtarzy, złożonymi z partii rzeźbionych i malowanych o konstrukcji poliptyku z ruchomymi skrzydłami. W rzeźbi, prawie wyłącznie religijnej, na miejsce idealizacji postaci, realizowana w tzw. stylu miękkim, a następnie w stylu pięknym o cechach gotyku międzynarodowego
(Madonna z Kużlowej, Pietr z kościoła Św. Barbary z ok. 1410).
W połowie stulecia pojawia się styl łamany. Największe znaczenie dla rzeźby ma 20-letnia działalność W. Stwosza.
Najważniejsze zabytki Krakowa.
Zespół zabudowy zamku królewskiego na Wawelu. Gotycki zamek z czasów
Kazimierza Wielkiego uległ pożarowi w 1500 roku, obecną renesansową postać nadali mu sprowadzeni przez króla Zygmunta Starego mistrzowie: Franciszek Włoch, Benedykt Sandomierzanin, Bartłomiej Berecci oraz Mikołaj Castiglione. Od 11 wieku do początku 17 wieku zamek stanowił siedzibę króla Polski.
W fundamentach dawnej kuchni znajdują się pozostałości preromańskiej rotundy św. Feliksa i Adaukta z 10 wieku. W zamku mieści się obecnie bardzo cenna ekspozycja Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu.
Katedra na Wawelu w obecnym kształcie jest trzecią z kolei budowlą na tym samym miejscu.
Resztki każdej z nich zachowały się do dziś; z początku 11 wieku –romańskie fragmenty z przełomu 11i 12 wieku-romańska krypta św. Leonarda.
Kościół gotycki z lat 1320- 1364, kaplice były dobudowane później, w różnych okresach. W katedrze znajduję się wielka ilość znakomitych dzieł sztuki w różnych stylach i pochodzących z różnych okresów, m.in. nagrobki i epitafia królewskie, biskupie itd., groby (sarkofagi królów polskich), wiele obrazów, rzeźb, stiuków, które wyszły z ręki znakomitych artystów polskich i włoskich (m.in. Wita Stwosza, Jana Michałowicza z Urzędowa, Tomasza Dolabelli, Kaspra Bażanki, Franciszka Florentczyka, Santi Gucciego, Bartłomieja Berecciego), renesansowa kaplica Zygmuntowska, stanowiącą mauzoleum św. Stanisława Szczepanowskiego ze srebrną trumną, na wieży zawieszony jest największy w Polsce dzwon „Zygmunt” o wadze 8000kg, wykonany w 1520 roku.

Najstarsze fortyfikacje na Wawelu pochodzą z 14 i 15 wieku (zachowały się też relikty romańskie z 11 wieku), do których dobudowane zostały domy duchownych, obsługujących katedrę i inne. Fortyfikacje uzupełnione zostały w 17 wieku przez drugi pierścień murów. Pozostałości: wieże- Złodziejska (14-15 wiek), Senatorska ( 15wiek) i Sandomierska (około 1462r.). w latach 1790-1794 Austriacy zbudowali fortyfikacje układzie gwiaździstym, które później były jeszcze rozbudowywane.

Zespół fortyfikacji Bramy Floriańskiej. Pierwsze mury obronne Krakowa wzniesione zostały w drugiej połowie 13 wieku, niedługo po lokacji miasta. Fortyfikowanie Krakowa trwało prawie przez dwa stulecia i zakończone zostało pod koniec 15 wieku mury popadły w ruinę i rozebrane zostały na początku 19 wieku. Uratował się tylko ich fragment (zespół Bramy Floriańskiej). Mury były podwójne, wzmocnione fosą oraz 47 basztami.
Pozostały baszty: Kuśnierzy z Bramą Floriańską, Pasamoników, Stolarska i Ciesielska.
Baszta Kuśnierzy powstała w latach 1300-1307, w połowie 17 wieku otrzymała barokowy hełm, a w 1889r. została częściowo przebudowana. W kierunku ul. Szpitalnej znajduje się Baszta Pasamoników (rzemieślników, wyrabiających pasy, taśmy) z 15 wieku o ciekawym układzie z cegieł zendrówek. Po przeciwnej stronie Bramy Floriańskiej wznosi się Baszta Stolarska, również z 15w. – obydwie są ścięte od strony wewnętrznej. Do Baszty Stolarskiej przylega budynek dawnego Arsenału Miejskiego, zbudowany w latach 1565-1566, przebudowany w 19 wieku. Poza Arsenałem znajduję się Baszta Ciesielska 16 wiek o kształcie sześcioboku.

Od strony Plant wznosi się ciekawy budynek Barbakanu, zwanego Rondlem, który został zbudowany w latach 1498-99 w celu obrony przedpola Bramy Floriańskiej; pierwotnie był z nią połączony tzw. Szyją. Stanowi unikat w skali Polski; w Europie zachowały się jeszcze trzy podobne Barbakany, ale żaden z nich w tak dobrym stanie, jak w Krakowie. Jest to okrągła basteja z cegły, posiada mury o grubości 3m, 130 strzelnic i 7 wieżyczek obserwacyjnych. Wokół zostały zrekonstruowane fragmenty dawnej fosy.



Wieża Ratuszowa w Rynku Głównym. Jest to budowla gotycka sprzed 1383r., częściowo przebudowana w połowie 15 i 16/17w. Otaczający ją dawniej ratusz zburzono na początku 19 wieku. Pod wieżą i przyległą częścią powierzchni Rynku znajdują się rozległe piwnice. Sukiennice (Rynek Główny). Pierwsze kramy sukienne postawiono tu na początku drugiej połowy 13w. zaraz po lokacji Krakowa. Drugie gotyckie Sukiennice, wybudował Kazimierz Wielki w 14 wieku. Po pożarze w 1555 roku przystąpiono do ich odbudowy w stylu renesansowym. Wobec grożącego Sukiennicom zniszczenia, architekt Tomasz Pryliński w latach 1875-1879 dokonał gruntownej przebudowy budynku, umiejętnie nawiązując do dawnej architektury i przydając jej nowych walorów. W Sukiennicach mieści się galeria polskiego malarstwa Muzeum Narodowego.


Kościół farny Najświętszej Marii Panny ( Mariacki). Jest to bazylika, stanowiąca klasyczny przykład architektury gotyckiej w Polsce. Prezbiterium pochodzi z połowy, nawa z końca 14 wieku, kaplice z 15 W podziemiach zachowały się resztki poprzedniego, romańskiego kościoła z 1226 roku. Wewnątrz kościoła znajduje się bogate i cenne wyposażenie gotyckie, renesansowe i barokowe, w tym niezwykle cenny drewniany ołtarz Wita Stwosza z drugiej połowy 15 wieku. Obecna polichromia projektowana była przez Jana Matejkę. Z wyższej wieży kościoła, ozdobionej pięknym hełmem z koroną, co godzinę w dzień i w nocy rozlega się hejnał.



Zespół klasztorny augustianów.
Kościół św. Katarzyny jest jednym z najpiękniejszych kościołów gotyckich w Polsce (monumentalna trzynawowa bazylika). Prezbiterium pochodzi z lat 1364-1378, korpus z 14/15 wieku, sklepienie z 1505 roku od strony południowej przylega gotycka kruchta z pierwszej połowy 15 wieku. Wewnątrz kościoła i klasztoru znajduje się wiele cennych dzieł sztuki oraz szczegółów architektonicznych: gotycki portale, rzeźby, malowidła, krużganki, kaplice.


Gmach Collegium Maius Uniwersytetu Jagiellońskiego powstał w połączeniu kilku budynków, zakupionych w fundacji królowej Jadwigi. Od 1400 roku przez wieki stanowił siedzibę Akademii Krakowskiej, od 19 wieku do 1939 roku mieścił bibliotekę Jagiellońską, która następnie została przeniesiona. Obecnie w Collegium Maius znajduje się Muzeum Historii U.J. Budynek był kilkakrotnie przebudowywany w latach 1949-1964 przywrócono mu pierwotny wygląd. Piękne, gotyckie krużganki i sklepienia, malowidła.

Peryferie Krakowa:

Tyniec.
W 11 wieku został tutaj założony klasztor Benedyktynów, stanowiący równocześnie siedzibę opactwa. Do 15 wieku znajdował się również niewielki zameczek królewski. Na skalistym wzgórzu, wznoszącym się wysoko tuż nad Wisłą, górują -będące częściowo w ruinie – budynki opactwa i Kościoła. W budynku klasztornym widoczne są liczne relikty budowli romańskich z 11, 12 i 13 wieku, na których nawarstwiły się budynki w stylu gotyckim i barokowym.


Z wizytą na królewskim wzgórzu w Krakowie.

Jest to dla każdego Polaka miejsce szczególne. Było siedzibą królów w czasach wielkiej świetności 1 Rzeczypospolitej, gdy stanowiła europejską potęgę.
Z daleka wygląda bardzo malowniczo- otoczony zakolem Wisły góruje nad starym Krakowem. Bieleją w słońcu mury katedry, złocą się hełmy wież, świeci nieprzemijającym blaskiem Zamek Królewski. Przekraczamy bramę i wchodzimy w świat historii.
Skarby katedry.
„Tu wszystko jest Polską, każdy kamień i okruch każdy”- pisał Stanisław Wyspiański o katedrze
św. Stanisława i św. Wacława. Koronowano w niej prawie wszystkich królów Polski. Także prawie wszyscy królowie (41 spośród 54) mają tu swoje grobowce. W katedrze składano trofea wojenne, a od 19 wieku chowano wieszczów i bohaterów narodowych: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackigo, Tadeusza Kościószkę, Józefa Piłsudzkiego. W 1993 roku do wawelskiej katedry zostały przeniesione prochy generała Władysława Sikorowskiego.
Gmach katedry okala dziewiętnaście kaplic. Szczególny klimat panuje w mauzoleum ostatnich Jagiellonów, czyli kaplicy Zygmuntowskiej. Jest uważana za jedno z najwspanialszych dzieł polskiego renesansu. Grobowiec Kazimierza Jagiellończyka i jego żony Elżbiety Rakuszanki, znajdujący się w kaplicy Świętokrzyskiej, stał się w latach 70-tych przyczyną sensacji.
Otworzono go, a wśród osób, które uczestniczyły w pracach konserwatorskich, zapanowała panika spowodowana serią śmierci z niewyjaśnionych przyczyn.
Rozeszła się pogłoska, że otwarcie grobu uruchomiło klątwę Jagiellonów. Całą sytuacje porównywano z tajemniczymi zgonami wśród odkrywców grobowca faraona Tutanchamona.
Jak się okazało, za śmierć konserwatorów grobowca Kazimierza Jagiellończyka odpowiadał złośliwy grzyb Aspregillus Flavus.
Bryłę katedry wieńczą trzy wieże. W jednej z nich, Zygmuntowskiej, znajduje się najsławniejszy polski dzwon Zygmunta. Waży 11 ton ma średnicę 2 metrów. Kiedyś przypisywano mu magiczne właściwości. Dźwiękiem rozbijał mury, a dotknięcie jego serca przynosiło szczęście w miłości. Dzwon bije prawie 500 lat podczas świąt kościelnych i uroczystości państwowych. I jak głosi przepowiednia dopóki bije będzie istniała Polska. Na wieży Zygmuntowskiej wiszą jeszcze cztery dzwony: Głownik, Półzygmunt, Kardynał, Urban.
W domu Piastów i Jagiellonów.
Przez budynek bramy wchodzimy na wspaniały, niedawno odremontowany, renesansowy dziedziniec zamku, otoczony krużgankami i arkadami. Na wprost znajduje się wejście do komnat królewskich, na prawo do skarbca zamkowego i zbrojowni.
Na pierwszym piętrze zamku są komnaty królewskich mieszkańców Wawelu, między innymi sypialnia Zygmunta Starego i pracownia Zygmunta Wazy, w której próbował wynaleźć kamień filozoficzny. Piętro drugie miało charakter reprezentacyjny- tu przyjmowano posłów, urządzano uczty. Ostatnim władcą mieszkającym na Wawelu był król Zygmunt Waza, który w 1609 roku wyruszył na wyprawę wojenną pod Smoleńsk.
Powrócił,… ale do Warszawy, gdzie przeniósł stolicę. Na Wawelu kolejni władcy Polski gościli tylko podczas koronacji i uroczystości pogrzebowych.
Apartament Ignacego Mościckiego.
W 1926 roku rząd polski podjął decyzję, że Wawel obok funkcji muzealnej będzie pełnił również rolę rezydencji Prezydenta 2 Rzeczpospolitej na czas pobytu w Krakowie. W części gotyckiej apartamentów królewskich urządzono dla prezydenta kilka pokoi- salon, gabinet, sypialnię, łazienkę i toaletę. Architekt i konserwator Wawelu Adolf Szyszko-Bohusz pod koniec lat 20 zaprojektował do sypialni meble do stylu art deco. Do wystroju łazienki użyto przepięknego marmuru. Pięć lat temu udostępniono zwiedzającym część apartamentu Mościckiego. Ciekawostką jest fakt, że prezydent korzystał z krakowskiej rezydencji tylko dwa razy.
W czasie drugiej wojny światowej Wawel był rezydencją generalnego gubernatora Hansa Franka, powieszonego po procesie norymberskim za zbrodnie wojenne. Frank rozgościł się właśnie w apartamencie Mościeckiego. Podczas okupacji Niemcy zmienili nazwę zamku wawelskiego na Krakauer Burg.
Część skarbów Wawelu Polacy zdołali wywieźć z kraju, np. arrasy i Szczerbiec dotarły aż do Kanady. Jednak ukryte na Wawelu katedralne gobeliny Niemcy odkryli już w 1939 roku. Kilka z nich ozdobiło komnaty Franka, ale pozostałe wywieziono do Wiednia do kolekcji Muzeum Przemysłu Artystycznego. Niemcy odkryli także przechowywane w skrytce Collegium Novium inny skarb wawelski- gotycki ornat Kmity, który w maju 1945r. amerykańscy oficerowie odnaleźli w domu Franka w Niemczech.
Blask królewskich kolekcji.
W najstarszym północno-wschodnim skrzydle zamku, jak przed wiekami cztery komnaty zajmuje skarbiec koronny sąsiadujący z ze zbrojownią. Pośród najcenniejszych pamiątek historycznych skarbca zobaczymy słynny Szczerbiec, od 1320roku miecz koronacyjny. W zbrojowni natomiast przykuwają uwagę ogromne, średniowieczne miecze, kopie krzyżackich chorągwi i zbroje husarskie. Kolekcję wawelskich arrasów, czyli tkanin-obrazów, stworzył król Zygmunt August. Obecnie składa się ona z 19 wielkich, monumentalnych arrasów ze scenami z Księgi Rodzaju, 44 krajobrazowo-zwierzęcych, a ponadto arrasów herbowych, monogramowych, nadrzwiowych, nad i podokiennych. Można przypuszczać, że pierwotnie było ich około 170, do dzisiaj zachowało się 138, z których 136 znajduje się na Wawelu. Powstały w Brukseli w latach 1550-1560 w renomowanych warsztatach tkackich.
Tkane są nićmi wełnianymi, jedwabnymi i srebrnymi i w niespotykanej ilości złotymi. Choć inne muzea europejskie posiadają liczniejsze kolekcje arrasów, to polki zbiór wyróżnia się jednolitym stylem, bogactwem motywów oraz, co najważniejsze, jego historia jest dokładnie udokumentowana. Arrasy wiszą w komnatach na drugim piętrze. Oglądać można tylko kilkanaście z nich. Reszta znajduje się w pracowniach konserwatorskich i magazynach, bowiem cenne tkaniny płowieją pod wpływem światła słonecznego, szkodzi im też dostęp powietrza.

Uniwersytet Jagielloński.
UJ, najstarszy uniwersytet polski, założony w 1364 roku przez Kazimierza Wielkiego na wzór akademii włoskich w Bolonii i Padwie. Odnowiony w 1400roku przez królową Jadwigę i króla Władysława Jagiełłę wg wzoru Uniwersytetu Paryskiego. Początkowo obejmował trzy wydziały: prawny, medyczny i sztuk wyzwolonych, po reformie Mateusza z Krakowa zyskał czwarty wydział – teologiczny. W 15 wieku i połowie 16 osiągnął znaczenie ogólnoeuropejskie, profesorowie brali udział w soborach, m.in. w Konstancji (1414-1418) i Bazylei (1431-1439). W Krakowie kształcili się cudzoziemcy m.in. z Niemiec, Węgier, Szwecji, Danii, w latach 1433-1510 liczba studentów zagranicznych stanowiła 44% ogółu studiujących. Corocznie przyjmowano około 300-500 scholarów. Do grona profesorskiego w tym czasie należeli m.in.
Grzegorz z Sanoka, Jan Długosz, Jan z Głogowa, św. Jan Kanty, Maciej z Miechowa, Mateusz z Krakowa, Piotr Włodkowic, Stanisław ze Skarbimierza, Wojciech z Brudzewa. Wychowankami Akademii Krakowskiej byli m.in. M.Kopernik, A. Frycz Modrzejewski, J. Kochanowski.