Typy wulkanów

Wulkan – miejsce na powierzchni Ziemi, w którym zachodzą lub zachodziły erupcje.

Wulkany występują jako pojedyncze wzniesienia lub tworzą górskie kompleksy wulkaniczne.

Każdy wulkan ma kanał, który dopływają z wnętrza Ziemi na powierzchnię produkty erupcji (lawa, materiały piroklastyczne, gazy wulkaniczne).

Lejkowato rozszerzony wylot wulkanu nosi nazwę krateru wulkanicznego.

Kształt i rozmiary wulkanu zależą od ilości i jakości wyrzucanych z głębi Ziemi materiałów, a także od sposobu ich wydobywania się.

Wyróżniamy następujące typy wulkanów:
1. Wulkany eksplozywne – wyrzucają one gwałtownie gazy i sypkie materiały
2. Wulkany wylewne – wydobywa się z nich lawa bez eksplozji
3. Wulkany tarczowe – tworzą one łagodne góry o nachylonych stokach
4. Wulkany mieszane – np. Wezuwiusz
5. Wulkany wygasłe – np. Kilimandżaro, Aconcaqua
6. Wulkany drzemiące – czasami wznawiają swoją aktywność nawet po kilkuset latach

Wulkanizm – polega na wydobywaniu się z głębi skorupy ziemskiej poprzez szczeliny lub otwór centralny ciekłej lawy, materiałów piroklastycznych i gazów.
W gazach najwięcej miejsca zajmuje para wodna, która stanowi 60 – 90 % ich masy, następnie dwutlenek węgla, azot, dwutlenek siarki i – znacznie rzadziej – wodór, tlenek węgla, siarka, chlor oraz chlorki metali.

Podczas wybuchów wulkanów na powierzchni ziemi tworzą się rozmaite formy ukształtowania, jest to głównie zależne od rodzaju lawy, która się wydobywa, tzn.: lepkości, kwaśności, ruchliwości, temperatury i ciśnienia gazów.

Rozróżniamy następujące typy lawy:
- Lawy kwaśne – mają dużą lepkość, przez co tworzą krótkie potoki bądź krzepną w kopułowych formach
- Lawy zasadowe – np. bazaltowe mają niską lepkość, są ruchliwe, przez co mogą się rozlewać tworząc pokrywy lawowe

Wyróżniamy następujące typy działalności wulkanicznej:
- Islandzki – wylew bardzo płynnej lawy ze szczeliny
- Hawajski – efuzywny
- Strombolijski – eufuzywno – eksplozywny
- Wulkanijny – eksplozywno – efuzywny
- Wezuwiański – eksplozywno – efuzywny
- Pliniański – eksplozywny

Współcześnie na kuli ziemskiej jest około 1 300 czynnych wulkanów.

Najsłynniejsze wybuchy wulkanów na świecie:
- Wezuwiusz 79 r.
- Etna 1169 r.
- Tambora 1815 r.
- Coseguina 1835 r.
- Krakatau 1883 r.
- Bandaisan 1888 r.
- Mt Pelee 1902 r.
- Katmai 1912 r.
- Kilauea 1924 r.
- St Helens 1980 r.
- El Chichon 1982 r.
- Pinatubo 1991 r.

W zasięgu eksplozji wulkanicznej dochodzi m.in. do niszczenia ludzkich osiedli, gleby, lasów itp., ale żyzność gleb wulkanicznych sprawia, że człowiek pomimo zagrożenia żyje u podnóży wulkanów, prowadząc intensywną uprawę.

Na obszarach rozłamów ryftowych w Afryce występują także wulkany bazaltowe.

Wiele z tych law zawiera bardzo dużo alkaliów, sodu i potasu.

Ponad 80 czynnych wulkanów występuje dookoła Pacyfiku, tworząc tzw. Ognisty pierścień, który ciągnie się wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji i zachodnich wybrzeży Ameryki Północnej i Południowej.

Wulkany te występują w strefach subdukcji i towarzyszą poszczególnym fazom orogenezy.

W przeważającej części są to potężne stożki wulkanów andezytowych, które tworzą wyraźne łańcuchy.