O lekturze - streszczenie "Zemsta"

Aleksander Fredro – „Zemsta”
Aleksander Maksymilian Fredro napisał "Zemstę" w 1834 roku. Sam pomysł napisania tego utworu powstał już w roku 1829.

Tematyka utworu:
Prawdziwa historia dotycząca zamku w Odrzykoniu. Zamek ten w połowie należał do żony Fredry. Ponad to pisał o nim także Goszczyński w swoim utworze pt. "Król zamczyska".
Fredro odnalazł dokumenty w których mowa była o 30 letnim sporze jaki miał miejsce w wieku XVII. Spór ten toczył się pomiędzy jego dwoma właścicielami. Byli to Jan Skotnicki i Piotr Firlej. Pierwszy z nich był znanym powszechnie pieniaczem a drugi zawadiaką. Spór ten zakończyło małżeństwo ich dzieci młodego Piotra Firleja z Zofia Skotnicką.
Historia ta stała się kanwą dramatu "Zemsta'. "Zemsta' jest to utwór dramatyczny, który oparty jest na przeciwstawieniu sobie dwóch bardzo kontrastowych postaci. Postacie te to Cześnik Raptusiewicz i Rejent Milczek. Ich spór i toczy się jak sami to określają o majątek . Tak naprawdę jest to zwykła szlachecka awantura, która często przeradzała się w długotrwałe konflikty włączając w to samobójczą próbę jednej ze stron. Próba ta miała przyczynić się , że niedoszły samobójca wygra ten długi i bezsensowny konflikt.

Następujące poboczne watki w utworze:
- plany ślubne Cześnika
- uczucie jakie łączy Wacława i Klarę
- życie i historia Papkina

Charakterystyka i streszczenie całego utworu:
I. Wstęp - jest tu zarys tematyki i głównych problemów utworu, poznajemy poszczególnych bohaterów. To wszystko zawiera się mniej więcej w 4 pierwszych scenach Aktu I:
a. Cześnik i Podstolina plany zawarcia małżeństwa.
b. Prowadzony konflikt i wrogie nastawienie do siebie współwłaścicieli zamku.

II. Początek akcji przypada na Akt I scena 5:
a. reakcje Częśnika w kwestii muru.

III. Rozwinięcie akcji Akt I od sceny 7:
a. Bójka przy murze granicznym
b. Papikn bierze jako zakładnika Wacława. Wacław nie sprzeciwia się temu.
c. Cześnik jest zadowolony z faktu że się zaręczył.
d. Pomysł pojedynku pomiędzy Cześnikiem a Rejentem.
e. Wybór Papkina na sekundanta Cześnika.
f. Rejent rozmyśla i analizuje przygotowania do procesu z Cześnikem.
g. Milczek swoim podstępnym planem krzyżuje plany matrymonialne Cześnika, Klary i Wacława.
h. Rejent przyjmuje wezwanie na pojedynek. Papkin przekazuje list.
i. Cześnik planuje zemstę. W tym celu chce przygotować zajazd na dom Rejenta. Pisze list. W końcu porywa Wacława by zmusić go do ślubu z Klarą.

IV. Akcja osiąga punkt kulminacyjny. Przypada to na Akt II scenę 9:
a) Spotkanie dwóch przeciwników.

V. Finał i rozwiązanie akcji. Akt III sceny 11,12, 13:
a. Sprzeciw Wacława i Klary.
b. Koniec kłótni i rozejm pomiędzy sąsiadami.

Aktów w sztuce jest 3. Każdy z nich zakończony jest jakimś ważnym wydarzeniem. Ponadto podział na poszczególne sceny warunkowany jest pojawiającymi się postaciami.

Charakterystyka postaci:
Postacie pierwszoplanowe:
- Cześnik Maciej Raptusiewicz: Funkcja Cześnika w naszym kraju do końca wieku XVIII polegała na tym że usługiwał on królowi w czasie biesiad a także zajmował się jego piwnicą królewską. Urząd ten powoli odchodzi w zapomnienie i pełni go tylko nasz tytułowy bohater. Jest to jednak funkcja wysoko klasyfikująca się w statystyce najbardziej znanych funkcji i zawodów z tamtych czasów. Zajmuje ponad to wysokie 9 miejsce.
Jeśli chodzi natomiast o samego Cześnika to prywatnie jest on bratem starosty- "qua opiekun i qua krewny" . Do jego obowiązków należy opieka nad Klarą. Dysponuje i zarządza ogromnym majątkiem. Na który składa się "za wsią zamek stary". Zajmując się cechami charakteru Częśnika to śmiało możemy stwierdzić że doskonale pasuje do niego dobrane przez Fredrę nazwisko. Bowiem Raptusiewicz pochodzi od słowa raptus. Słowo to w języku potocznym oznacza osobę bardzo porywczą.
Raptusiewicza łatwo zatem zdenerwować. Najbardziej denerwuje go wieczne i nieustanne naprawianie muru granicznego w zamku. Doprowadza go to niemal do szału bowiem chce zabić nawet swojego przeciwnika, czyli Rejenta. Jednak ostatecznie kończy się jedynie na odebraniu swoich rzeczy od malarzy. Zatem można o nim powiedzieć że nie jest osobą złą ale raczej bardzo porywczą. Jest także typowym przedstawicielemszlachty. Z rozżaleniem wspomina konfederację barską o której mówi "Pani Barska" ,wspomina także walki pod "pod Słonimem, Podhajcami, Berdyczewem, Łomazami". Bardzo dobrze charakteryzują go słowa Pakina Jego żywość: "...nieomylne jego ciosy" ,a także wypowiedzi Podstoliny i Dyndalskiego: "...kto bądź.../ Z jaśnie panem w szranki stanie, / Tego wcześnie coś w nos łechce." Zrezygnował z pojedynku z Rejentem mówiąc "Nie wódź mnie na pokuszenie, / Ojców moich wielki Boże! / Wszak, gdy wstąpił w progi moje, / Włos mu z głowy spaść nie może". Dlatego też wyciąga rękę do ugody i zakończenia sporu.: "Mocium panie, z nami zgoda".

- Rejent Milczek - zajmuje ta postać 23 pozycje w tej samej hierarchii urzędników. Jest on również szlachcicem, który spisuje i przygotowuje akty notarialne. Jest z natury osobą układną, bardzo skrytą ale i knującego potajemnie. Jest przebiegły i obłudny chce zmusić syna Wacława do ślubu z Podstoliną. Ciekawym faktem jest to , że Rejent mimo iż był starszym skąpcem potrafił poświęcić swój majątek by pokonać Cześnika.

- Wacław i starościanka Klara, są oni parą zakochanych i klasycznych kochanków , którzy borykają się z problemem niemożności bycia razem. Wacław jako młodzieniec był w Warszawie, gdzie wdał się w romans z mężatką. Następnie poznaje Klarę i już proponuje jej coś więcej o czym nie daje mu zapomnieć ciągle mu to wypominając Klara: "Czemuż twoja miłość inna / Coraz nową postać bierze?"
Jednak nie zważając na przeciwności zaciekle walczy o jej względy i miłość. Klara jest natomiast młodą i naiwną dziewczyną. Myśli realnie i trzyma się obowiązków. Kocha Wacława ale bez zgody rodziny nie chce brać ślubu. " Gdzie mnie zechcesz, znajdziesz wszędzie / Zawsze twoją - prócz w niesławie".

- Podstolina Anna Czerpiesińska, sama przedstawia się Wacławowi: "Nie wiedziałeś, że Podstoli ? Czerpiesiński, mąż mój trzeci, / Niech nad duszą Bóg mu świeci, / Zaślubiwszy mnie na wiosnę, / Już w jesieni leżał w grobie?" Atrakcyjna i powabna gorączkowo jednak szuka kolejnego męża, "By nie zostać całkiem w nędzy. / Ów majątek zapisany - Na czas tylko był mi dany, / A w istotnym wiecznym darze ? Dziś (w dniu ślubu) przypada szczęsnej Klarze". Pani Anna umie bowiem kochać, ale i doskonale liczy, dlatego też nie przejmuje się zbytnio zdradą Wacława. Wie, że byt jej zabezpieczy odszkodowanie: "Ale przez to dziś nie tracę - U Rejenta sto tysięcy..."

- Józef Papkin jest to bohater najbardziej śmieszny i groteskowy w całym utworze. Jest doskonałym mistrzem w tworzeniu i pozorowaniu różnych sytuacji. Jego imię Papkin oznacza w języku potocznym po prostu zwykłego pieniacza, także zubożałego szlachcica. Żyje on z łaski temu komu służy. Funkcja w utworze jaką przypisał jej Aleksander Fredro to błaznowanie i odzwierciedlenie karykatury człowieka.
Jedyne w życiu co przeczytał to romanse. One też ukazują mu jak żyć i jak postrzegać świat . Przepił i przehulał majątek, żyje z łaski możnych na tzw. "łaskawym chlebie" W zamian za to świadczy drobne prace domowe. Utrzymuj się także bardzo często z gry w karty.

Postacie drugoplanowe:
Dyndalski

Postacie epizodyczne: -- mularze Michał Kafar i Maciej Miętus , pachołcy i hajducy

Czas i miejsce akcji:
Akcja toczy się w wiekach. XVIII i XIX. Na wsi na terenach Rzeczpospolitej, Panuje tutaj jako taki spokój. Jest to małaprowincja gzie nic się nie dzieje słychać tylko odbicia tego co się wydarzyło na świecie.

Analiza komizmu zawartego w dramacie:
Jeśli chodzi o humor tej sztuki to podobny jest on do "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza.
Dlatego ,że w obu utworach potrzebny jest on do oceny ludzi, obyczajów. Ocena ale z humorem np. Cześnika powoduje że mamy do niego łagodny stosunek. Łatwiej odbiera widz czy czytelnik postać .

Rodzaje i przykłady komizmu:
- sytuacyjny: akt . IV, scen .10
Cześnik przygotowuje wesele, czytelnik jednak wie o zdradzie i planach e ślub z młodszym zalotnikiem
- słowny np. akt I scena 2
"Mógłby otruć, zabić skrycie,/ A mnie jeszcze miłe życie, Więc dlategom wybrał ciebie"
lub Akt 2 scena3: "Co wyrabiasz, o mój Boże! / Trzeba by mi być w rozpaczy, /Żebym tylko czasu miała"

Charakterystyka i analiza języka i wersyfikacji sztuki pt. "Zemsta" Aleksandra Fredry:
Aleksander Fredro jest pisarzem doskonale i przepięknie operującym wierszem. Używa w "Zemście" metrum trocheja ośmiozgłoskowego czyli jest to wiersz o następującej budowie: wiersz sylabotoniczny, składa się z 4 trochejów, czyli stopo dwu sylabowych , gdzie średniówka jest umieszczona na czwartej sylabie a stopa dwusylabowa jest na pierwszej. Takie metrum pozwala mu na najwierniejsze i najpełniejsze oddanie języka jego swobody potoczności. Taki rodzaj wiersza charakterystyczny był dla poezji i utworów ludowych i pieśni najbardziej znany z twórczości wielkiego romantyka Mickiewicz i jego "Dziadów".

Swoistym novum było wprowadzenie prze Fredrę pantomimy. Czyli zamiast opisów informujących np. o strojach bohaterów mamy uwagi od reżysera: .
"Papkin ze skrzywioną twarzą i kiwając głową (odchodzi) w drzwi środkowe".( koniec Aktu II)

Komediopisarzowi zależy także na oddaniu naturalnego sposobu mówienia swoich postaci dlatego mamy w zależności od bohatera różną długość:
Np.: (Cześnik) "Cóż, u czarta!" (4 głoski) "Tać jest ... duże" (4 głoski)

Cechy języka: Giętkość, zwinność swoboda, zróżnicowanie stylistyczne.

Każda postać z "Zemsty" mówi w swoim bardzo charakterystycznym stylu;
- Styl Rejenta - cechuje go przesada typowa dla baroku, zapożyczenia z łaciny, podobieństwa do przemów jakie wygłaszała szlachta: "Sekatury - gorzkie znoje / W nieustannej alternacie / Składam kornie ciebie gwoli / Przy Najwyższym Majestacie; / Bo ja tylko, moje dziecię, / Do fortunnej twojej doli / Aspiruję jeszcze w świecie" (akt III, sc.2)
- Styl Cześnika i Dyndalskiego - mówimy o nim raczej w kategorii języka codziennego ale tego który używany był dawniej , z licznymi wtrąceniami typu " mocium panie", odczuwa się tu także pewną nieporadność językowa przez którą nie do końca te postacie umieją wyrazić
- Styl Papkina - natomiast ten bohater mówi językiem dworsko-klasycystycznym, również nie stroniącym od przesady, najbardziej widać go jak przemawia lub traktuje i zwraca się do dam.
Podstolina, Klara, Wacław.- to postacie, które mówią językiem współczesnym dla Fredry.