Średniowieczna muzyka

ŚREDNIOWIECZA MUZYKA. W okresie ok. 300–ok. 1430 dokonał się jeden z największych przełomów w dziejach muzyki: panującą → monodię; wyparła rozwijająca się od ok. IX w. muzyka wielogłosowa. Rozpowszechniające się w Europie chrześcijaństwo wyznaczyło niespotykaną dotąd, doniosłą rolę muzyce rel. (w węższym znaczeniu — muzyce kośc. i liturgicznej). Podstawą muzyki liturgicznej Kościoła rzymskokatol. był → chorał gregoriański, wykonywany wyłącznie przez chóry męskie (złożone z zakonników lub kleryków) i solo przez kantora lub celebransa (kobiety nie wykonywały chorału). Praktykowano śpiew antyfonalny (na przemian śpiewały 2 chóry) i responsorialny (kantor śpiewał na przemian z chórem). W ramach chorału powstawały różne gatunki: psalmy, hymny, sekwencje, tropy, antyfony, responsoria, lamentacje itp.; były one związane z 2 podstawowymi nabożeństwami: mszą i godzinami kanonicznymi (officium). Do liturgii należały też wykonywane w kościołach, w pewnych okresach roku kośc., dramaty liturgiczne, z których później wykształciły się, popularne w średniowieczu, oparte na dialogowanych śpiewach, → misteria. Śpiewaków kształcono w przykośc. i przyklasztornych szkołach; posługiwano się tzw. neumatyczną notacją chorału (neumy były znakami odzwierciedlającymi ruchy rąk kierownika chóru); w kościołach, zwł. katedralnych, utrzymywano chóry biorące udział w liturgii. Organy, jedyny instrument muz. aprobowany w średniowieczu przez Kościół, wprowadzano do świątyń od VII w. (np. 757 w kościele w Compiègne ustawiono organy podarowane królowi Franków Pepinowi Małemu przez ces. bizant. Konstantyna V). Bizancjum, skupiając m.in. w rękach swych cesarzy władzę państw. i zarazem kośc., zachowało w liturgii język gr. i chłonąc bardziej kulturę orientalną, rozwijało własną, różniącą się od zach., kulturę muzyczną. Po schizmie wsch. 1054 muzyka liturgiczna w krajach prawosł. rozwijała się odrębnym nurtem. Poza muzyką liturgiczną w zach. Europie kwitła jednogłosowa pieśń rel., początkowo z tekstami w języku łac., później coraz częściej — w językach nar., różniąca się charakterem od chorału, oparta na melodyce ludowej.