Rynek i jego rodzaje.

Rynek i jego rodzaje

Rynek – jest jedną z podstawowych kategorii w ekonomi, stanowi on ogół transakcji kupna i sprzedaży towarów i usług. Dla jego istnienia niezbędne jest występowanie, co najmniej dwóch podmiotów wymiany tj. wytwórcy-sprzedawcy i konsumenta nabywcy w wyniku ich wzajemnego oddziaływania, określone zostają ceny oraz ilość nabywanych i sprzedawanych dóbr, także warunki ich wymiany ( rodzaj, ilość, cena, forma zapłaty warunki transportu, gwarancji itd.). Sprzedający oferując swoje dobra tworzą podaż. Nabywcy zaś chcąc je kupić reprezentują popyt na te dobra. W wyniku negocjacji między sprzedającymi a kupującymi kształtują się ceny. Przedmiotami obrotu rynkowego są nie tylko dobra materialne i usługi, lecz również wartości intelektualne i artystyczne, jak informacja, patenty, dzieła sztuki, czyli wszystko to, co znajduje nabywcę.

Rynki dzielimy ze względu na:
a) Zakres działania:
-lokalny– jest przykładem najwyższego stopnia koncentracji przestrzennej sprzedawców i nabywców. Cechą rynku lokalnego (miasta lub wsi) jest koncentryczna budowa – na mniejsze rynki lokalne jednych branż nakładają się nieco większe rynki lokalne innych branż, powodując powstanie określonych zależności między rynkami mniejszymi. Wykazuje on tendencję do przekształcania się w rynki regionalne.
-regionalny– (większe miasto, województwo, region kraju). To kompleks przyrodniczo-produkcyjny o wykształconych funkcjach i profilu społeczno-ekonomicznym. Zasięg rynku regionalnego zależy od lokalizacji i struktury sieci handlowej, struktury i stanu sieci komunikacyjnej, kultury i zwyczajów, warunków naturalnych i przyrodniczych. W Polsce są to rynki wojewódzkie. Znajomość liczby i struktury konsumentów zaopatrujących się na danym rynku regionalnym jest podstawą poznania popytu i zaproponowania właściwej oferty towarowej i usługowej (a więc podaży towarów i usług
-krajowy na terytorium kraju. O jego rozmiarach decyduje ogół stosunków między kupującymi a sprzedającymi funkcjonujących na terenie danego kraju. Globalny popyt, podaż przy określonym poziomie cen wyrażony jest w walucie danego kraju.
-zagraniczny– otoczenie handlowe danego kraju, które obejmuje kraje wchodzące w powiązania eksportowo – importowe z tym krajem. Jest kombinacją rynków eksportowych i importowych.
-międzynarodowy – obejmujący grupę krajów, jak np. Unia Europejska
-światowy – zunifikowany obszar obejmujący trwałe stosunki wymiany pomiędzy producentami dóbr standardowych, a ich masowymi odbiorcami. Cechą charakterystyczną tego rynku są duże wymagania co do jakości i cen, które mają odpowiadać ogólnym tendencjom światowym. Przedmiotem obrotu są głównie surowce i materiały o nieznacznych różnicach technologicznych i łatwo jest ustalić standardy jakościowe oraz ceny światowe.

b) Przedmiot wymiany:
-rynek towarów - przedmiotem transakcji są dobra materialne, czyli artykuły spożywcze, przemysłowe, surowce. Przykładem takiego rynku jest rynek zbożowy, mięsny, meblarski, paliw.
-rynek usług - przedmiotem transakcji są wykonywane usługi. Przykładem jest rynek ubezpieczeń, usług budowlanych oraz transportowych.
- rynek kapitałowy - np. papierów wartościowych, środków pieniężnych
- rynek pracy - z jednej strony mamy poszukujących pracy, a z drugiej strony przedsiębiorców tworzących miejsca pracy i poszukujących siły roboczej.
- rynek dóbr i usług konsumpcyjnych – na który składają się m.in. rynek artykułów żywnościowych, gospodarstwa domowego, usług lekarskich,
- rynek czynników wytwórczych – ziemi, kapitału i pracy.
- rynki branżowe- na których odbywają się transakcje kupna sprzedaży dóbr i usług określonej branży gospodarki np. rynek cukru, mięsa nieruchomości, usług bankowych

c) Wielkość obrotu:
- hurtowy – na którym nabywane są duże ilości towarów i usług,
- detaliczny – o nieznacznej wielkości obrotów.

d) Sytuację rynkową
- rynek zrównoważony to taki rynek na którym wielkość popytu równa jest wielkości podaży, a ceny są względnie stabilne
- rynek niezrównoważony – cechuje się przewagą sprzedawcy – wtedy kiedy wielkość popytu jest większa do wielkości podaży, a ceny wzrastają, lub rynku nabywcy – gdy wielkość popytu jest mniejsza niż wielkość podaży a ceny spadają.
-sprzedawcy– występuje, gdy utrzymuje się trwała przewaga popytu nad podażą, w uprzywilejowanej sytuacji znajduje się sprzedawca – może dyktować warunki na rynku
-nabywcy– trwała przewaga podaży nad popytem, w uprzywilejowanej sytuacji jest kupujący (sytuacja „ciśnienia” na rynku).

e) Legalność
Z punktu widzenia legalności można wyróżnić: rynki legalne i rynki nielegalne. Przykładem rynku nielegalnego może być świadczenie usług przez osoby nieprowadzące oficjalnie działalności gospodarczej, obrót towarami prawnie zabronionymi np. narkotykami.

f) Ilość podmiotów.
- wolnokonkurencyjny - to taki rynek na którym występuje bardzo duża liczba kupujących i sprzedających, a żaden z nich indywidualnie nie ma wpływu na poziom cen,
- oligopolistyczny- występuje wówczas, gdy na rynku występuje kilku sprzedających, którzy wspólnie mogą kształtować ceny , tzw. ,,zmowa cenowa” i wielu kupujących, którzy funkcja na rynku sprowadza się do roli cenobiorców,
- monopolistyczny – rynek monopolistyczny charakteryzuje się występowaniem po stronie podaży tylko jednego sprzedającego, ma on dominującą role na rynku i samodzielnie może dyktować cenę – jest cenodawcą, kupujący zaś są cenobiorcami

Przedstawiony powyżej, teoretyczny podział rynków w praktyce jest o wiele bardziej skomplikowany i często poszczególne rynki zachodzą na siebie.