Człowiek jako istota społeczna

Człowiek jest istotą społeczną

1. Psychologiczne koncepcje człowieka:
a) koncepcja behawiorystyczna – zachowanie człowieka jest sterowane przez środowisko, w którym istnieją różne bodźce stanowiące nagrody i kary; manipulowanie nimi modyfikujące zachowanie; działanie człowieka jest działaniem sprawnym, powoduje zmianę środowiska
b) koncepcja psychoanalityczna – siły napędowe zachowania (popędy, potrzeby) tkwią w człowieku, czego on jest świadom i stymulują one to, do czego człowiek dąży i czego unika; wychowanie – uspołecznianie decyduje o kształtowaniu popędów
c) koncepcja poznawcza – środowisko jest ważnym determinantem zachowania człowieka; człowiek odbiera informacje ze środowiska, przetwarza je, regulują one ludzkie czynności; są źródłem wiedzy o otaczającym świecie; człowiek nie jest biernym obserwatorem, lecz badaczem
d) koncepcja humanistyczna – człowiek jest pewną całością, dążącą do samorealizacji i rozwoju; aktualne doświadczenia kształtują działanie i przeżycia; w warunkach naturalnych jednostka i świat społeczny tworzą jednolity system

2. Osobowość – to zbiór cech (tożsamość, mentalność, uznawanie wartości, potrzeby, postawy, temperament, inteligencja, zdolności), które wyznaczają zachowanie człowieka

3. Tożsamość
a) osobista – to wizja własnej osoby, jaką człowiek ma; właściwości wyglądu, psychiki, zachowania przede wszystkim z punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności u innych ludzi
b) społeczna – świadomość cech wspólnych z innymi osobami, należącymi do grupy, w której jednostka żyje; poczucie przynależności do grupy i dostrzeganie odrębności innych grup

4. Mentalność – system zasad, opartych na założeniach normatywnych, którymi człowiek kieruje się przy przetwarzaniu informacji o życiu społecznym
a) indywidualistyczna – człowiek jest odrębną, autonomiczną jednostką, której poczucie wartości zależy od sukcesów życiowych, i której działania realizują ustalony przez siebie cel i program, która ponosi odpowiedzialność za swoje czyny; stosunki społeczne mają charakter kontraktu; każdy człowiek ma prawo do tego, co sam potrafi zdobyć
b) kolektywistyczna – jednostka jest częścią społeczeństwa, jej poczucie wartości zależy od oceny innych; świat społeczny to układ stosunków między grupami, więź społeczna to identyfikacja z grupą, aktywność jednostek zależy od grupy; zbiorowość ustala prawa jednostki, zasada współodpowiedzialności

5. Wartości – cecha lub zespół cech właściwych danej osobie lub rzeczy, decydujących o jej zaletach
a) dionizyjskie – konsumpcja, komfort, wygoda, przyjemność, rozrywki
b) heraklesowe – dominacja nas innymi ludźmi, władza, sława
c) prometejskie – działania altruistyczne i pro-społeczne, walka z cierpieniem, złem, okrucieństwem
d) apolińskie – twórczość, poznawanie świata, rozwój nauki i sztuki
e) sokratyczne – poznawanie i rozumienie samego siebie, samodoskonalenie, samokształcenie

6. Potrzeby – brak czegoś, co wprowadza organizm w niepożądany stan, który staje się motywacją do działania w kierunku odpowiedniej zmiany tego stanu, czyli zaspokojenia potrzeby
a) biologiczne – pożywienia, oddychania, łaknienia, unikania bólu, ruchu, odbierania bodźców wzrokowych, słuchowych, dotykowych
b) psychiczne – bezpieczeństwa, miłości, uznania, afiliacji, osiągnięć, piękna, aprobaty społecznej, poznawania, pomagania innym

7. Postawa człowieka wobec pewnego przedmiotu to ogół względnie trwałych przekonań o naturze i właściwościach tego przedmiotu, dyspozycji do określonego zachowania wobec tego przedmiotu

8. Stereotyp – rodzaj postawy wobec rzeczywistości społecznej, w której element poznawczy jest specyficznie zdeformowany; wiedza o przedmiocie postawy jest nabywana niezależnie od osobistych doświadczeń jednostki

9. Temperament – zespół względnie stałych cech psychicznych charakteryzujących dynamikę emocjonalnego życia człowieka, procesów poznawczych i zachowania się; cechy to m.in. siła reakcji na bodźce, impulsywność

10. Inteligencja – swoisty zespół zdolności umysłowych umożliwiających jednostce sprawne korzystanie z nabytej wiedzy oraz skuteczne zachowanie się w nowych warunkach i wobec nowych wydarzeń

11. Zdolność – własności istot żywych przejawiające się w skutecznym wykonaniu określonych czynności

12. Modele osobowości:
a) autorytatywna – postrzeganie ludzi jako silnych i dominujących lub słabych i podporządkowujących się; uległość wobec autorytetów, ślepe posłuszeństwo, silna potrzeba ładu i porządku, niechęć do krytycyzmu, kierowanie się przesądami, stereotypami, uprzedzeniami; wrogość i agresywność wobec starszych
b) demokratyczna – postrzeganie ludzi jako wzajemnie równych, kieruje własnym losem i odpowiada za własne czyny, niezależność w sądach i zachowaniu; akceptacja i zrozumienie dla innych, tolerancja, empatia, życzliwość, akceptacja rzeczywistości