Toksykomania nadmierne, okresowe lub systematyczne przyjmowanie substancji działających szkodliwie na organizm człowieka. Ogólne określenie na zjawisko świadomego narażania własnego organizmu na szkodliwe działanie różnych substancji: narkotyków, leków, rozpuszczalników, używek i innych potencjalnie szkodliwych substancji. Toksykomania może prowadzić do rozwoju nałogu i uzależnienia od zażywanych środków.
Typ morfinowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz zwiększeniem tolerancji jak, jak również wyraźnymi objawami abstynencji
Typ barbituranowo-alkoholowy - o wyraźnej zależności psychicznej o różnym nasileniu oraz o mniejszej zależności fizycznej. Niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów abstynencji, kwalifikują ten zespół do nałogów
Typ kokainowy - charakteryzujący się silną zależnością psychiczną, nieco słabszą fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji oraz objawami abstynencji
Typ cannabis (alkaloidy konopi) - występuje umiarkowana lub silna zależność psychiczna, brak zależności fizycznej, brak objawów abstynencji, niewielkie zwiększenie tolerancji
Typ amfetaminowy - wyraża się zależnością psychiczną i brakiem zależności fizycznej. Wyraźne zwiększenie tolerancji
Typ khat (katyna, pochodna efedryny) - przeważa zależność psychiczna, brak lub słaba zależność fizyczna przy braku zwiększenia tolerancji
Typ substancji halucynogennych - słabo wyrażona zależność psychiczna, przy braku zależności fizycznej i braku zwiększenia tolerancji
Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna) - słabo wyrażona zależność psychiczna, silne objawy toksyczne
Czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia uzależnień:
Cechy osobowości: niedojrzałość społeczna oraz emocjonalna, niewielka odporność na sytuacje stresowe, lęk przed światem, obawa przed problemami, poczucie bezradności wobec narastających problemów,
Czynniki środowiskowe: środowisko nie determinuje wystąpienia uzależnień, mogą się one pojawić u każdego człowieka, bardzo często uzależnienia występują u tzw. dzieci z dobrych domów.
Nacisk grupowy - niejednokrotnie jest próbą manifestowania przez ludzi młodych dorosłości lub odpowiedzią na panujące trendy,
Fałszywe opinie - bardzo często osoby rozprowadzające środki odurzające przekonują swoich klientów o tym, że narkotyki wywierają wiele pozytywnych skutków na organizm i bagatelizują ich toksyczne działania,
Ciekawość.
Środki odurzające można podzielić na 3 podstawowe rodzaje:
1. Substancje działające opóźniająco na ośrodkowy układ nerwowy - opium, morfina, heroina, babituranyleki uspakajające i hipnotyczne.
2. Substancje działające pobudzająco na ośrodkowy układ nerwowy - kokaina, crack, khat, amfetamina, substancje i leki psychotropowe.
3. Substancje wywołujące zaburzenia w ośrodkowym układzie nerwowym - konopie indyjskie (marihuana, haszysz), LSD, środki wziewne.
Nałóg
W przeciwieństwie do zależności lekowej jest stanem powodującym przymus zażywania danego środka, wywołującego uzależnienie psychiczne i fizyczne. Występuje wyraźna tendencja do stałego zwiększania dawki. Ujawnia się również w nałogu szkodliwy wpływ środka uzależniającego na osobowość jednostki i jej otoczenie.
Głównym mechanizmem powstania nałogu jest wewnątrzustrojowa interakcja środka uzależniającego, doprowadzająca do stanów psychicznych i fizycznych warunkujących zażywanie związku lub leku w:
a) oczekiwaniu na działanie psychofarmakologiczne (przyjemne),
b) celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań w wyniku braku środka lub leku.
Przyzwyczajenie (nawyk)
Jest stanem powodującym pragnienie, ale nie przymus, zażywania danego środka. Charakteryzuje się ograniczoną tendencją do zwiększania przyjmowanej dawki, ograniczoną zależnością psychiczna, bez zależności fizycznej oraz brakiem objawów abstynencji. Szkodliwy wpływ przyzwyczajenia rozciąga się tylko na jednostkę i nie daje następstw społecznych.
Uzależnienie lekowe
Uzależnienie lekowe jest stanem psychicznym, a nieraz także fizycznym, spowodowanym zażywaniem leku, wywołującym potrzebę stałego przyjmowania jednego lub wielu leków. W zjawisku zależności lekowej może wystąpić przyzwyczajenie, które prowadzi do tolerancji leku, tj. zwiększania dawki w celu uzyskania oczekiwanego działania farmakologicznego.
Przyczynami ostrego zatrucia są głównie leki (środki nasenne, uspokajające, psychotropowe), środki chemiczne, grzyby i alkohole. Zatrucie może mieć charakter przypadkowy lub wynikać z próby samobójczej. Przebieg ostrego zatrucia jest różny w zależności od ilości spożytej substancji trującej oraz jej rodzaju.
Ostre zatrucia najczęściej dotyczą osób z problemami psychicznymi, uzależnionych od alkoholu i narkotyków oraz dzieci, u których mamy do czynienia z zatruciami przypadkowymi.
Do możliwych powikłań zaliczamy uszkodzenie ważnych dla życia narządów oraz wstrząs.