Program edukacji wielokulturowej Żydów na przykładzie liceum.

W 1936 r. wielki polski lekarz i pedagog społęczny Janusz Korczak pisał w swoim eseju Czym jesteś i kim jesteś?:
Podczas gdy w starej Europie dzieli się ludzi na chrześcijan, Żydów,
Niemców, na szlachciców, magnatów i mieszczan, na klasy i warstwy: podczas gdy stara Europa kultywuje tradycje i dzieli swych mieszkańców na błękitną krew i czerwoną krew, nowa demokratyczna Ameryka przyjęła wszystkich wszystkich otwartymi ramionami ; otworzyła swe podwoje dla łamiących prawo i poszukiwaczy przygód, dla uchodźców i wygnańców, dla wszystkich bez różnicy , nawet dla marginesu społecznego .

Ponad 1700-letnia obecność Żydów w Europie sprawiła, że stali się nieodłącznym elementem europejskiego krajobrazu. Przez wiele stuleci pozbawieni własnego państwa ,żyjąc w rozproszeniu , dzięki wspólnej religii, tradycji i obyczajom zachowali jednak poczucie tożsamości, Ograniczani w prawach i wypędzani z jednych krajów , szukali schronienia w innych, bardziej dla nich przyjaznych. Od XZIX w. Obok skupisk ortodoksyjnych pojawiły się środowiska dążące do asymilacji w miejscu zamieszkania lub odwrotnie – do odrodzenia więzi i stworzenia własnego państwa.

W Polsce przed 1989 rokiem pojęcia wielokulturowości i międzykulturowości były pojęciami nieobecnymi. Dopiero po upadku komunizmu zaczęto odbudowywać mit II Rzeczpospolitej – wielonarodowego państwa, w którym mieszkali obok siebie przedstawicie różnych nacji i religii. Dziś w Polsce żyje ok. 800 tysięcy przedstawicieli innych narodowości: Ukraińcy, Niemcy, Białorusini, Litwini, Łemkowie, Ormianie, Czesi, Słowacy, Cyganie, Żydzi, Tatarzy i in. Duża ich cześć to tzw. „miejscowi” zamieszkujący w Polsce od wielu pokoleń. Otwarcie Polski związane z wejściem do Unii Europejskiej wiąże się z możliwością napływu imigrantów. Ale nawet w tych częściach świata, gdzie nie ma zwiększonej imigracji, istnieją konflikty mające źródło w braku zrozumienia dla różnych grup i rożnych stylów życia w obrębie jednego społeczeństwa. Stąd płynie pilna potrzeba edukacji młodych ludzi. Przygotowanie młodzieży do życia w wielokulturowym i wielowymiarowym społeczeństwie jest jednym z ważniejszych zadań szkoły.

Edukacja międzykulturowa to więcej niż uczenie o innych kulturach, folklorze, języku, religii i kuchni. To więcej niż szkolna wiedza, kim są nasi sąsiedzi. Jest to przede wszystkim warsztat obejmujący kształtowanie postaw i umiejętności kontaktu z innymi. Ktoś powie: nas ten problem nie dotyczy, nie mamy w klasie dzieci imigrantów. Jednak kształcenie w sobie kompetencji kulturowych niezbędne jest nie tylko w kontaktach z przedstawicielami innych kultur, ale również z osobami z naszego kręgu kulturowego, którzy żyją, myślą inaczej niż my. Edukację międzykulturową warto rozpocząć od własnego podwórka. W takim samym stopniu jak kontaktów z imigrantami dotyczy ona stosunku do osób niepełnosprawnych, osób żyjących na marginesie społecznym czy dotkniętych biedą. Każdy jest innym. Każdy jest twórcą kultury. Edukacja międzykulturowa w przeciwieństwie do tradycyjnego uczenia „z zewnątrz”, czy tez z góry”, pozwala uczyć „do środka”, czyli od innych i z innymi.

Warto wspomnieć ,ze w 1991 roku w Polsce rozpoczęła działalność Fundacja Ronalda S. Laudera, której celem jest m.in. działalność edukacyjna na rzecz społeczności żydowskiej. Do niej należy ułatwienie powrotu do judaizmu tym, którzy do tej pory takiej możliwości byli pozbawieni. Cel ten Fundacja realizuje poprzez obozy edukacyjno-religijne.
Fundacja Ronalda S. Laudera prowadzi kilka ośrodków kulturalnych w Polsce : w Warszawie, Krakowie, Łodzi i Gdańsku, które skupiają ludzi chcących poznać kulturę i religię żydowską. Z czasem pojawiła się propozycja uruchomienia żydowskiego przedszkola oraz szkół podstawowych i gimnazjum. Obecnie w Polsce istnieją dwie szkoły żydowskie finansowane przez Fundację - we Wrocławiu i Warszawie. W Krakowie otwarto pierwszą we współczesnej Polsce szkołę religijną Jesziwa Pardes Lauder.

W Polsce z ok. 3,5 miliona polskich Żydów wojnę przeżyło ok. 300 tys. Po II wojnie światowej w Polsce największym skupiskiem Zydow byl Dolny Slask gdzie zamieszkiwało około 70 tys osób, w Łodzi 30 000 osób, w Szczecinie 28 324 osoby, na Górnym Śląsku 20 000 osób i w Krakowie 13 000 osób ,do końca stycznia 1946 roku wyemigrowało (przeważnie do USA) ok 25 000 Żydów. Pomimo
tego faktu Polska pozostawała wciąż największym skupiskiem żydowskim w Europie, które w latach 1947-1949 ustabilizowało się na poziomie około 100 000 osób. Byli to przeważnie repatrianci z ZSSR, inteligencja, która tam przetrwała czas Zagłady. Najtrudniejszym problemem życiowym w czasach powojennych było odbudowanie życia religijnego Żydów w Polsce. Eksterminacyjna polityka Niemiec powodowała niemożliwym powrót do tradycyjnego kształtu. Na przełomie lat 1945 do 1947 liczba religijnych gmin wzrosła z 39 do 80.Gminy te największy nacisk kładły na rozbudowę szkolnictwa. W 1945 roku istniało wiele szkół żydowskich w Lublinie, Krakowie, Białymstoku, Łodzi, Bytomiu, Wałbrzychu, zaś jesziwy działały w Krakowie, Szczecinie, Wrocławiu i Łodzi.
Nad życiem edukacyjnym i społeczno-kulturalnym opiekę sprawował powołany w 1944 roku Centralny Komitet Żydów w Polsce (CKŻP).
W okresie PRL-u w kilku falach emigracyjnych wyjechała większość polskich Żydów.
Liczba Żydów mieszkająca na terenie Polski wraz z upływem lat zmieniała się w zależności od autodefinicji, czyli samookreślenia się w sensie odrębności etnicznej i kulturowej.
Dane pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego nie odzwierciedlają rzeczywistej liczby ludności żydowskiej w Polsce gdyż posiada jedynie liczbę członków stowarzyszeń narodowych i etnicznych w Polsce.

Podczas przeprowadzonego w 2002 r. Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań przynależność do mniejszości narodowej Żydów zadeklarowało 1 055 obywateli polskich, w tym: w województwie mazowieckim - 397, dolnośląskim - 204, śląskim - 92, łódzkim - 65, małopolskim - 50. Żydzi mieszkają w rozproszeniu, przede wszystkim w dużych miastach.
Mniejszość żydowska nie ma swoich przedstawicieli w Parlamencie. Mniejszość ta nie wystawiała również swoich kandydatów w wyborach samorządowych przeprowadzonych w 2006 r.
W roku szkolnym 2005/2006 języka hebrajskiego uczyło się w 2 placówkach oświatowych (w Warszawie i Wrocławiu) 66 uczniów należących do tej mniejszości. Język jidysz (tradycyjny język Żydów polskich) nauczany jest na kursach organizowanych przez organizacje żydowskie.
Żydzi to wyznawcy religii mojżeszowej. Istotne znaczenie w życiu mniejszości żydowskiej odgrywa działalność Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej.

Główne organizacje:
* Towarzystwo Społeczno - Kulturalne Żydów w Polsce,
* Stowarzyszenie Żydowski Instytut Historyczny,
* Stowarzyszenie Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej,
* Fundacja „Shalom”,
* Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Najważniejsze tytuły prasowe:
* „Dos Jidisze Wort - Słowo Żydowskie” - dwutygodnik,
* „Midrasz” – miesięcznik.

Największe imprezy kulturalne:
* Festiwal Kultury Żydowskiej „Warszawa Singera”,
* Dni Książki Żydowskiej w Warszawie,
* Obchody Rocznicy Powstania w Getcie Warszawskim,
* Spotkania z Kulturą Żydowską Simha we Wrocławiu,
* Koncert Hawdałowe organizowane we Wrocławiu.



PROGRAM EDUKACJI WIELOKULTUROWEJ ŻYDÓW
Przykładem placówki ,która organizuje program edukacyjny przy uwzględnieniu możliwości kształcenia się mniejszości żydowskiej jest Wielokulturowe Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia.
Towarzystwo Przyjaciół I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego w 2006 roku powołało nową szkołę - Wielokulturowe Liceum Humanistyczne im. Jacka Kuronia.. W procesie nauczania szkoła ta wykorzystuje szesnastoletnie doświadczenie "Bednarskiej", tworząc nowoczesną, przyjazną uczniom szkołę. Patron placówki - Jacek Kuroń - zawsze podkreślał, że w edukacji najważniejsze jest nauczyć, jak żyć twórczo i wspólnie z innymi stawiać czoła wyzwaniom swojego czasu. W szkole tej kładzie się nacisk na poznanie wielu kultur, koncentruje się na współczesności, współpracuje organizacjami lokalnymi organizacjami społecznymi.
Liceum mieści się w zabytkowym, stuletnim budynku dawnej mykwy, przy ulicy
Kłopotowskiego, na Pradze, w Warszawie. Jest szkołą nowoczesną, humanistyczną, z rozbudowanym blokiem zajęć z zakresu współczesnej historii, literatury, sztuki i filozofii. Przedmioty niehumanistyczne nauczane są w systemie blokowym, w czasie "tygodni przyrodniczych". Istotną częścią programu szkoły są spotkania i zajęcia ze specjalistami z różnych dziedzin - zarówno z wybitnymi humanistami, jak i z ekspertami w dziedzinie nauk
ścisłych i przyrodniczych. Szczególny nacisk kładzie się na naukę języków - każdy z uczęszczających na zajęcia uczniów poznaje trzy języki obce - angielski, drugi język nowożytny (francuski, niemiecki lub hiszpański) oraz trzeci język, do wyboru: łacinę, hebrajski lub arabski.
Szkoła organizuje edukację w ten sposób aby absolwenci byli dobrze przygotowani do zmierzenia się z wyzwaniami współczesnego, zglobalizowanego świata. W szkole uczniowie uczą się, jak prowadzić dialog z ludźmi różniącymi się od nas tradycją, przekonaniami, postawami społecznymi i sposobem życia.
Integralną częścią programu jest nauka przedmiotu "Historia i kultura Żydów polskich". Historia polskich Żydów, z całym jej bogactwem i złożonością, jest nie tylko fascynującym tematem samym w sobie oraz bardzo ważnym, integralnym składnikiem historii państwa polskiego, lecz także istotnym punktem wyjścia do refleksji nad doświadczeniem wielokulturowości w przeszłości i współczesności Rzeczpospolitej. W bloku poświęconym współczesności uczniowie poznają mechanizmy tworzenia i współistnienia różnych tożsamości. Na seminariach rozmawiają literackich dziełach literackich i filozoficznych oraz o propozycjach myśli społecznej XX i XXI wieku.
Jednym samodzielnego założeń szkoły jest uczenie uczniów samodzielnego myślenia, dokonywania samodzielnych wyborów i brania za nie odpowiedzialności. W szkole wspólnie
planują i realizują projekty edukacyjne i społeczne, uczą się współpracy, radzenia sobie z sytuacjami konfliktowymi, twórczego rozwiązywania pojawiających się problemów. Bazując na doświadczeniu wyniesionym z "Bednarskiej", twórcy szkoły pragną uczynić ją partnerską i opiekuńczą. Bezpieczną, bez przemocy, bez instytucjonalnego nacisku i arbitralnych zakazów czy nakazów. Szkołę, która buduje postawę otwartości i ciekawości świata, kształci ludzi przygotowanych do tego, aby uczyć się i doskonalić przez całe życie.
Uczniom stawia się bardziej filozoficzne pytania, dotyczące chociażby tego, czy bliższa jest im postmodernistyczna, czy też oświeceniowa tradycja podejścia do wielokulturowości. Czy bliższy jest model brytyjski, czy francuski. Mimo związków z Gminą Wyznaniową Żydowską szkoła jest absolutnie świecka. Uczą się w niej ateiści, żydzi, muzułmanie i chrześcijanie wielu wyznań, prowadzący ze sobą - czasami gorący - dialog.
Jednym z przedmiotów obowiązkowych jak już wspominałam jest kultura i historia Żydów. Celem tego przedmiotu jest ucieczka od narracji, w której polskich Żydów pokazuje się przez pryzmat Holokaustu. W szkole wskazuje się różne nurty tradycji żydowskiej, i ten religijny, i ten świecki. Podczas obchodów rocznicy powstania w getcie uczniowie Liceum śpiewali w jidysz hymn Bundu.
Idei zbliżenia między kulturami służy także obowiązkowe seminarium wielokulturowe, polegające na pogłębionej analizie pojęcia wielokulturowości i odnoszące się do tematów bieżących.
Oprócz seminarium wielokulturowego uczniowie uczestniczą także w seminariach literackich, audiowizualnych i dotyczących świata współczesnego. Wszystkie one opierają się na lekturze i dyskusji. Przykładowo podczas seminarium audiowizualnego uczniowie oglądają film, aby po tygodniu po zapoznaniu się z odpowiednim tekstem filozoficznym mogli dyskutować nad jego interpretacją. Wielką wagę przywiązuje się również do seminarium o świecie współczesnym.
W Wielokulturowym Liceum Humanistycznym naucza się języka poolskiego, języka angielskiego, francuskiego, hiszpańskiego, niemieckiego, historii, wos’u matematyki, fizyki i astronomii, chemii, biologii, geografii.
Wielokulturowe Liceum Humanistyczne jest szkołą demokratyczną: nauczyciele i nauczycielki, rodzice, uczniowie i uczennice wspólnie podejmują decyzje dotyczące szkolonej społeczności.