Średnia dorosłość - wiek średni przypada na lata 35, 40-55, 60.
Wiek średni przypada na lata 35, 40 - 55, 60.Na wiek średni można spojrzeć pesymistycznie i optymistycznie. Z punktu widzenia optymistycznego może to być wiek szczytowych możliwości, największych sukcesów i osiągnięć, okresem powodzenia ekonomicznego i stabilizacji, okresem rosnącego autorytetu i wpływów w dziedzinie zawodowej i społecznej, na ogół dobrego zdrowia i satysfakcji z życia, autonomii i poczucia bezpieczeństwa, twórczej inicjatywy i skuteczności w radzeniu sobie z rozmaitymi trudami i przeciwnościami.
Patrząc pesymistycznie jest to okres maksymalnego nasilenia stresu związanego z pracą zawodową i sytuacją rodzinną, czas trudnych przemian wewnętrznych, konfrontacji z problemem starości i skończoności życia, jest to czas gdy człowiek będąc jeszcze w pełni sił spostrzega już pierwsze oznaki starzenia się mniejszej energii, czy gasnącej urody.
Środkowy okres dorosłości 30 do 55 objęty i mężczyźni są najbardziej produktywni i wnoszą największy wkład w życie społeczne. Na ten okres życia przypada:
1. Osiągnięcie pełnej odpowiedzialności społecznej i cywilnej.
2. Uzyskanie odpowiedniego ekonomicznego standardu życia.
3. Pomoc nastoletnim dzieciom w stawaniu się odpowiedzialnymi osobami dorosłymi
4. Nauczenie się typowego dla osoby dorosłej sposobu spędzania wolnego czas.
5. Budowanie więzi małżeńskiej.
6.Akceptacja zmian fizjologicznych typowych dla wieku średniego
ZMIANY FIZYCZNE I FIZJOLOGICZNE
Przez dość długi czas przebiegają niezauważalne, aby w konsekwencji objawić się zaburzeniami funkcji czuciowych (wzrok, słuch i smak) np.
- pogorszeniem wzroku, obniżeniem się jego ostrości, zmniejszeniem tolerancji na słabe oświetlenie, pojawienie się dalekowzroczności, konieczność noszenia okularów.
- Następuje systematyczne obniżanie się wydolności słuchowej. Następuje spadek zdolności słyszenia dźwięków o wysokiej częstotliwości.
- około 50 roku życia zaczyna obniżać się wrażliwość smakowa.
Inne zaburzenia dotyczą funkcji psychomotorycznych:
W trzeciej dekadzie życia następuje 10% spadek siły mięśni oraz koordynacji ruchowej, który w następnych latach pogłębia się jeszcze bardziej. Należałoby w tym czasie dbać o kulturę fizyczną aby utrzymać sprawność fizyczną na odpowiednim poziomie. Ludzie w wieku średnim kompensują deficyty sprawnościowe odwołując się do większego doświadczenia oraz stosując efektywniejsze strategie działania.
OGÓLNY STAN ZDROWIA
Stan zdrowia w wieku średnim jest przeciętnie zadowalający ale obserwuje się niekorzystne zmiany fizyczne takie jak: spadek pompowanej przez serce krwi, obniżona sprawność nerek, zmniejszone wydzielanie hormonów i enzymów trawiących słabsza przepona, w przypadku mężczyzn przerost prostaty i spadek aktywności seksualnej. Typowymi chorobami tego wieku są:
- Choroby układu krążenia, układu oddechowego, układu trawiennego, choroby psychiczne, artretyzm i reumatyzm, zaburzenia słuchu i wzroku (Choroby te dotyczą zarówno kobiet jak i mężczyzn)
- Wyniki badań wskazują istotny związek chorób z płcią.
Kobiety ze względu na swoją fizjologię łatwiej i szybciej dostrzegają u siebie symptomy choroby częściej korzystając z usług służby zdrowia. Kobiety pracujące są mniej zaabsorbowane problemami własnego zdrowia, rzadziej korzystają pomocy lekarzy.
Każda kobieta około 50 roku życia przechodzi przekwitanie. Proces ten jest związany z zaprzestaniem funkcji prokreacyjnych. Okres poprzedzający przekwitanie (menopauzę) od mniej więcej 2 do 5 lat, w którym organizm kobiety podlega rozmaitym zmianom fizjologiczno- biologicznym, określa się mianem klimakterium. Do typowych objawów klimakterium należą m.in.niespodziewane fale gorąca przebiegające ciało, dysfunkcje układu moczowego, zmniejszone wydzielanie śluzu w pochwie utrudniające współżycie płciowe. Na skutek zmniejszonej produkcji żeńskiego hormonu płciowego - estrogenu, wzrasta prawdopodobieństwo pojawienia się osteoporozy (choroby układu kostnego), która sprawia, że kości staja się cieńsze i słabsze, bardziej narażone na złamania i innego rodzaju urazy. Mężczyźni zaś w drugiej połowie wieku średniego wykazują zmniejszona aktywność seksualna, wzrasta też prawdopodobieństwo pojawienia się impotencji.
PRACA ZAWODOWA W WIEKU ŚREDNIM
Pozycja zawodowa w wieku średnim jest zazwyczaj optymalna wyraża się w osiągniętym statusie materialnym, w sytuacji finansowej, w zakresie sprawowanej władzy, autorytecie i satysfakcji z wykonywanej pracy. Na ten wiek przypadają największe osiągnięcia zawodowe. Częstymi przyczynami baku satysfakcji z pracy a tym samym źródłem stresu są niska płaca, brak awansu, zbytnie przeciążenie pracą, brak istotnego wpływu na charakter wykonywanej pracy, małe urozmaicenie wykonywanych w pracy działań, oraz syndrom wypalenia zawodowego. Cechuje go wyczerpanie emocjonalne oraz poczucie utraty możliwości wykonywania zawodu w sposób efektywny i zaangażowany. Badania C. Maslach pokazują, że największy stres dotyka ludzi wykonujących zawody: nauczyciela, wychowawcy, lekarzy, pielęgniarek, pracowników społecznych, służb więziennych, psychologów i prawników. Badania pokazały, że długotrwały stres powoduje zmęczenie, bezsenność, bóle głowy, brzucha, nadużywanie alkoholu.
UTRATA PRACY
Jednym z najważniejszych czynników wywołujących stres w wieku średnim jest utrata pracy, powoduje ona zaburzenia zachowania, problemy zdrowotne, dysfunkcję w rodzinie bezrobotnego, utratę środków do życia, ponadto powoduje zaniżenie samooceny i niskie poczucie własnej wartości bezrobotnego.zbadano, ze ludzi, ktorzy stracili prace a posiadają dodatkowe źródło utrzymania lepiej radzą sobie ze stresem. Dobrze działa wsparcie ze strony rodziny i przyjaciół. W radzeniu sobie z bezrobociem równie ważna jest indywidualna interpretacja tej sytuacji. Niektórzy ludzie w bezrobociu dopatrują się zmiany zainteresowań, wzbogacenia swego życia o nowe treści, zdobycia nowych doświadczeń.
ZMIANA PRACY
Skutkiem pogorszenia się kondycji psychicznej i fizycznej ludzi wieku średniego jest konieczność zmiany pracy. Jeśli sytuacja ta dotyczy pracowników i robotników niewykwalifikowanych zostają oni często zwalniani przez pracodawców. Natomiast jeśli zmiana dotyczy osób z wykształceniem ma on charakter pozytywny.
RODZINA
W wieku średnim ulega zmianie aktywność w społecznych rolach rodzinnych jakie rodzice podejmują wobec dorastających dzieci a także w stosunkach z własnymi starzejącymi się rodzicami. Wielu rodziców w wieku średnim nie przewartościowuje koncepcji własnych roli wobec dorastających dzieci co najczęściej staje się podstawowym źródłem kryzysu. Rodzice wchodząc w kryzys wieku średniego powinni zaakceptować zwiększoną potrzebę autonomii, eksplorowania świata i niezależności dorastających dzieci. Jest to budowanie stosunków z dorastającymi dziećmi na nowych zasadach. Innym czynnikiem kryzysu wieku średniego jest faza "opuszczonego gniazda". Odejście dzieci z domu powoduje uczucie pustki i smutku i trudność w pogodzeniu się z tą nieuniknioną sytuacją.
KRYZYS WIEKU ŚREDNIEGO
Kryzys wieku średniego dotyczy również problemu opieki nad starzejącymi się rodzicami. Czasami też dochodzi do kolizji miedzy interesami i potrzebami wymagających opieki rodziców oraz współmałżonka i będących na progu dorosłości dzieci.
KRYZYSUJACY - grupa 36 osób charakteryzuje się wysokimi wynikami w skali Nasilenia Kryzysu Polowy Życia i obniżonymi wynikami w skali Dojrzałości Psychologicznej. W skład tej grupy weszli mężczyźni "kryzysujacy", posiadaja oni podniesione nasilenie symptomów kryzysu oraz obniżona akceptacje faktu skończoności życia, natomiast stopień psychologicznej dojrzałości jest w tej grupie przeciętny. Jest to 25% badanej próbki.
Grupa tych mężczyzn przeżywających intensywniej osiągnięcie półmetka życia charakteryzuje się:
- odczuwaniem silnej presji czasu, co świadczy o koncentracji na bieżących sprawach i zadaniach
- obecność silnych konfliktów i problemów dotyczących uporządkowania systemu osobistych wartości oraz ich realizacji w życiu.
- stosowanie emocjonalnie zorientowanej strategii radzenia sobie ze stresem, w tym skłonność do biernego oczekiwania i unikania stresowej konfrontacji oraz do niezadowolenia z siebie i autoagresji, zamiast mobilizacji do działania i opanowania emocji w sytuacji stresowej
- tendencja do formułowania obrazu siebie i obniżone przystosowanie osobiste
- zależność emocjonalna od otoczenia, potrzeba aprobaty i wsparcia ze strony innych ludzi
Ten zespół cech i właściwości typowych dla kryzysujacych mężczyzn łączy się zarówno z predyspozycjami do ostrzejszego przechodzenia rozwojowych kryzysów, jak i z samym funkcjonowaniem psychologicznym w okresie przełomu.
WIECZNI CHŁOPCY - 24 badanych.w skali Nasilenia Kryzysu Życia i Akceptacji Losu oraz Śmierci wyniki zbliżone do przeciętnych natomiast w skali Dojrzałości Psychologicznej jest niski. Stanowią oni 17% próbki, nie angażują się w działania zmierzające do wypracowania postawy kreatywnej a równocześnie zaprzeczają objawom kryzysu. Usiłują kontynuować styl życia wczesnego wieku dorosłego stad nazwa wieczni chłopcy.
Wieczni chłopcy posiadają skłonność do improwizowania własnego życia, słabo planują przyszłość, mała tendencja do wyznaczenia sobie dalekosiężnych celów, mała zdolność do ich wytrwalej realizacji, brak integracji postaw wartościujących, trudności w wyborze i realizacji wartości. Rzadkie stosowanie problemowo zorientowanej strategii radzenia sobie ze stresem, brak tendencji do mobilizacji czy opanowania sytuacji stresowej, brak skłonności do refleksji nad jej osobistym znaczeniem. Obniżona skłonność do działań zmierzających w kierunku redukowania przykrych emocji (niedocenianie problemów lub przecenianie własnych możliwości)
Samopis w kategoriach bardziej negatywnych niż pozytywnych.Tendencja do podejmowania działań przywódczych, potrzeba znaczenia i aprobaty ze strony innych ludzi.
Przywiązywanie malej wagi do norm, konwencji, zasad, jeśli stanowią one ograniczenie dla pomysłowości i aktywności, są zmienni i nie zawsze można na nich polegać. Niska sumienność, mała zdolność do wytrwalej realizacji zadań wymagających wysiłku lub samoograniczenia.
To młodzieńczy sposób funkcjonowania, skuteczny w konkretnych sytuacjach, ale nie sprzyja stabilizacji życiowej i realizacji dążeń wymagających planowania i długotrwałego wysiłku.
Wprowadzenie w problematykę badań
Zaczęto badać strategie i sposoby radzenia sobie ze stresem i traktować je w kategoriach cech otrzymawszy od badanych osób uogolnioną ocenę tego jak postępują w sytuacji stresowej. Postawiono pytanie: z jakimi właściwościami psychologicznego funkcjonowania łączy się występowanie i nasilenie kryzysu połowy życia? Hipoteza pierwsza: wystąpienie i nasilenie kryzysu połowy życia koreluje pozytywnie z orientacją temporalną skoncentrowaną na przeszłości lub teraźniejszości a negatywnie - z orientacją temporalną skoncentrowaną na przyszłości. Orientacja temporalna ku przeszłości i teraźniejszości skłania do "opłakiwania" młodości i robienia bilansu lub wiąże się z tendencją do zaangażowania w aktualne zadania, co z kolei nie sprzyja wprowadzeniu w życiu zmian i przygotowaniu się do wieku średniego.Natomiast orientacja ku przyszłości oznacza planowanie, formułowanie dążeń oraz wychodzenie na przeciw nowym wyzwaniom stad pomaga we wprowadzeniu stopniowych zmian w życiu. Hipoteza 2: wystąpienie i nasilenie kryzysu w okresie polowy życia łączy się z trudnościami w hierarchizacji systemu wartości i integracji postaw wartościujących przy znaczącym udziale orientacji wartościującej typu "mieć". wyjaśnienie: ma tu znaczenie rodzaj akceptowanych wartości, orientacja typu "byc" czyli ukierunkowanie ku wartością duchowym, społecznym, estetycznym, interpersonalnym, współgra z procesem pogłębiania refleksyjności i jest mniej ryzykowna. Orientacja typu "mieć" czyli ukierunkowanie ku wartościom materialnym, prestiżowym, utrudnia konfrontacje z problemem skończoności życia gdyż jest wiele do stracenia i dlatego sprzyja kryzysowym formom przełomu. Hipoteza trzecia: wystąpienie i nasilenie kryzysu polowy życia koreluje pozytywnie ze stosowaniem emocjonalnie zorientowanych strategii radzenia sobie ze stresem a negatywnie ze stosowaniem strategi zorientowanych problemowo. Stosowanie strategi zorientowanych emocjonalnie w okresie nasilenia stresu odsuwa problemy a w konsekwencji zaostrza je i zwiększa ryzyko kryzysu. Stosowanie zaś strategi zorientowanych problemowo pozwala świadomie radzić sobie z problemami zanim osiągną poziom krytyczny. Hipoteza czwarta: przechodzenie okresu przełomu polowy życia w formie kryzysu łączy się z predyspozycjami osobowościowymi: tendencją do introwersji (skłonność do zamykania się w sobie, wyłącznego interesowania się własnymi myślami i uczuciami, lubowania się w nich, z czym łączy się często rozluźnienie kontaktu z otoczeniem).
Przy małym zrównoważeniu emocjonalnym; tendencja do obniżonej samooceny oraz frustracją potrzeb związanych z realizacaj celów życiowych i z kontaktami interpersonalnymi. Weryfikacja powyższych hipotez miała prowadzić do odpowiedzi na pytanie: od jakich właściwości w zakresie psychologicznego funkcjonowania zależy wystąpienie i nasilenie kryzysu połowy życia. Do badań autor (Oleś) zastosował kwestionariusz Kryzysu Połowy Życia ( KKPŻ). Kwestionariusz składa się z 76 twierdzeń z pięcioma możliwościami odpowiedzi: od (zdecydowanie prawdziwe) do (zdecydowanie nieprawdziwe).
Wyodrębniono 3 skale: pierwsza: SKALA NASILENIA KRYZYSU POŁOWY ŻYCIA mierzy ona zmiany fizyczne i psychologiczne, przegląd życia, przewartościowania, poczucie dezintegracji, potrzebę zmian i trudność określenia planów na druga polowe życia. Występuje 7 potykał:
a) problem wieku,
b) zmiany fizyczne,
c) negatywna samoocena,
d) dezintegracja,
e) poczucie niespełnienia,
f) poczucie zmiany,
g) brak wizji przyszłości.
2 skala: SKALA DOJRZAŁOŚCI PSYCHOLOGICZNEJ mierzy komponenty postawy kreatywnej, w tym zaangażowanie w realizację wartościowych celów i dążeń, troskę o właściwe wykorzystanie czasu, motywację do przekazywania innym nabytej mądrości i doświadczenia.
Skala 3: SKALA AKCEPTACJI LOSU I ŚMIERCI: mierzy stopień, do jakiego osoba podejmuje refleksje nad przemijaniem i skończonością życia i gotowa jest zaakceptować te fakty czyli przyjmuje filozoficzną postawę względem życia i śmierci.
SKALA ORIENTACJI TEMPORALNEJ - metoda służy do diagnozy postaw względem czasu i orientacji temporalnej: ku przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. Składa se z 82 twierdzę zgrupowanych w sześciu skalach.
KWESTIONARIUSZ KRYZYSU W WARTOSCIOWANIU - bada stan zaburzeń w procesie wartościowania charakteryzujący się napięciem, niepokojem i dezintegracja psychiczna, które towarzysza takim objawom jak trudności uporządkowania indywidualnego systemu wartości w hierarchie, znacząco przewartościowania.
SKALE OCENY WARTOSCI - skale te obejmują różne sfery życia i badają jakie wartości życiowe mają dla badanych największe znaczenie, za pomocą tej skali ocenia się stopień akceptacji wartości, którym badani przypisują największe znaczenie w okresie polowy życia oraz ocenę poczucia ich realizacji, mierzonego za pośrednictwem stopnia osiągniętej satysfakcji.
SPOSOBY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM - Strategia Zorientowana Problemowo radzenie sobie za pomocą mobilizacji do działania, poszukiwania rozwiązań i samokontroli, czyli opanowania emocji.Strategia Zorientowana Emocjonalnie badanie redukowania przykrych emocji, obejmuje poszukiwanie informacji i wsparcia, rezygnacje i bierność, samo obwinianie, tendencje do unikania i ucieczki od trudnej sytuacji, bagatelizowanie jej i kompensowanie sobie przykrości.
TEST PRZYMIOTNIKOWY- bada przystosowanie osobiste i interpersonalne.Mamy do dyspozycji 300 przymiotników którymi badany określa siebie.