Zagadnienia na finanse międzynarodowe

1.Proszę przedstawić rachunek dochodu narodowego w warunkach gospodarki otwartej
Produkt krajowy, będąc pieniężnym odpowiednikiem strumienia finalnych dóbr i usług, obejmuje następujące płatności:
-wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych (C), -rządowe zakupy dóbr i usług (G),
-krajowe inwestycje prywatne (I), -eksport netto (NX) = eksport (X) - import (Z).
W warunkach gospodarki otwartej, która dokonuje transakcji z innymi krajami, należy uwzględnić eksport i import w rachunku PKB oraz dochodu narodowego. Eksportem (X) nazywamy dobra, które zostały wytworzone w kraju, a następnie sprzedane za granicę. Import (Z) to dobra, które produkowane są za granicą i tam są kupowane na użytek gospodarki krajowej. Import jest odpływem pieniądza z ruchu okrężnego, natomiast eksport powoduje dopływ pieniądza do obiegu. w związku z tym formułę obliczania PKB w cenach czynników produkcji należy zmodyfikować, dodając eksport (X) i odejmując import (Z). Podobny wynik otrzymamy także wówczas, gdy do sumy C + I + G dodamy wartość eksportu netto NX, tj. różnicę między eksportem a importem. Tak więc PKB w cenach czynników wytwórczych w warunkach gospodarki otwartej można wyrazić następująco:
Y = C + I + G + X - Z -Te = C + I + G + NX - Te (3)
W warunkach gospod. otwartej obywatele danego kraju mogą otrzymywać dochody z tytułu usług czynników produkcji świadczonych w innych krajach (procenty, dywidendy, zyski, renty itp.). Przepływ netto dochodów z własności do danego kraju jest to nadwyżka napływu dochodów z własności z tytułu usług czynników produkcji świadczonych za granicą nad odpływem dochodów z własności powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców usług czynników produkcji w kraju. Uwzględniając przepływ netto dochodów z własności za granicą, wprowadzamy kategorię produktu narodowego brutto PNB (Gross National Product - GNP). PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą (w praktyce procenty i zyski otrzymane przez obywateli lub rząd danego kraju od zagranicy wliczane są do eksportu usług, natomiast procenty i zyski płacone obywatelom lub rządom innych krajów wliczane są do importu usług).
C konsumpcja, I inwestycje, G wydatki rządowe, NX eksport netto, Z import, Te podatki pośrednie, Td podatki bezpośrednie
2. Przedstawić trzy możliwe metody pomiaru dochodu narodowego.
Wyodrębnić można trzy metody wyznaczania DN:
- pomiar wielkości produkcji,
- pomiar wielkości dochodów (suma dochodów podmiotów);
- pomiar wielkości wydatków (suma wydatków na dobra z danego okresu przede wszystkim 1 rok, wydatki konsumpcyjne, inwestycyjne);
Metoda opierająca się na pomiarze wielkości produkcji polega na oszacowaniu wartości wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług finalnych w gospodarce, czyli produktów nabywanych przez ostatecznych użytkowników. Za pomocą tej metody nie można wziąć pod uwagę wartości dóbr pośrednich, czyli dóbr częściowo wytworzonych, stanowiących w procesie produkcji nakład do stworzenia innych dóbr. Przez to unika się niebezpieczeństwa podwójnego ujmowania tych samych wielkości produkcji (raz jako dobro pośrednie, drugi raz jako element dobra finalnego). W praktyce wielkość PKB przy wykorzystaniu tej metody uzyskuje się poprzez obliczenie wartości dodanej produkcji w gospodarce. Wartość tą oblicza się poprzez odjęcie od wartości wyprodukowanych w danym przedsiębiorstwie dóbr finalnych sumy nakładów czynników wytwórczych, które zużyte zostały przy produkcji tych dóbr. Globalna wielkość wartości dodanej brutto w gospodarce w danym roku stanowi wielkość PKB.
Pomiar wielkości dochodów jako metoda wyznaczania wartości PKB polega na zsumowaniu dochodów wszystkich właścicieli czynników wytwórczych. Dochody te obejmują płatności za pracę, ziemię i kapitał, a w szczególności:
l)wynagrodzenia za pracę,
2)dochody właścicieli kapitału (np. z tytułu dzierżawy ziemi),
3)dochody z oprocentowania kapitału netto,
4)dochody jednostek gospodarujących.
Wielkość PKB wyznacza się poprzez zsumowanie dochodów czynników wytwórczych z uwzględnieniem zysków przedsiębiorstw.
Pomiaru wielkości wydatków polega na zsumowaniu wielkości wszystkich wydatków ponoszonych przez gospodarstwa domowe, sferę przedsiębiorstw oraz instytucje państwowe i terytorialne na obszarze danego kraju w określonym czasie Całkowite wydatki narodowe na dobra finalne, tożsame z popytem krajowym dzielone są w rachunkowości społecznej na 4 kategorie:
1)wydatki konsumpcyjne osób fizycznych (C),
2)wydatki inwestycyjne (I),
3)wydatki rządowe (G),
4)eksport netto (eksport minus import).
3.Wyjaśnić różnicę pomiędzy wartością PKB i wielkością PNB
PRODUKT KRAJOWY BRUTTO (PKB) - jest miarą produkcji wytworzonej w ciągu rolni przez czynniki
wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.
PRODUKT NARODOWY BRUTTO (PNB) - jest miernikiem całkowitych dochodów osiągniętych przez
obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju), świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB
związany jest z gospodarką otwartą i do modelu gospodarki wprowadza się handel zagraniczny.
Różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą
Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami
wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. Jeżeli odpływ dochodów z tytułu usług czynników produkcji
będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych
czynników produkcji za granicą wówczas PKB jest większy od PNB i odwrotnie. W przypadku, gdy przypływ
dochodów równa się odpływowi lub gdy dany kraj w ogóle nie wypłaca i nie otrzymuje dochodów z własności
zagranicznej, wówczas PKB = PNB.
PNB jest wielkością mało precyzyjną natomiast PKB daje się skuteczne mierzyć.
4. Wyjaśnić czym jest bilans płatniczy państwa i jaka jego wartość jest pożądana w długim okresie i dlaczego ?
Bilans płatniczy (BP) danego kraju jest zestawieniem w ujęciu księgowym wszystkich transakcji gospodarczych dokonanych między rezydentami krajowymi a zagranicą w danym okresie, zazwyczaj w ciągu 1 roku. Pozwala on na ocenę sytuacji płatniczej kraju w kontaktach z otoczeniem zewnętrznym.
Bilans płatniczy jest to usystematyzowane zestawienie wartości wszystkich transakcji ekonomicznych dokonanych w danym okresie między krajowymi i zagranicznymi podmiotami gospodarczymi. Zależności od czasu, jaki obejmują, mogą być roczne, półroczne lub kwartalne bilanse płatnicze. Mogą również dotyczyć pewnego wyznaczonego obszaru. Bilans płatniczy informuje o relacjach gospodarki krajowej z zagranicą, służy do oceny sytuacji gospodarczej oraz do określania polityki ekonomicznej. Wyraża bezpośrednio strukturę oraz . poziom obrotów płatniczych z zagranicą Ukazuje rodzaj powiązań kraju z gospodarką światową oraz sjx>pień otwarcia gospodarki.
W długim okresie pożądana wartość bilansu płatniczego powinna być bliska 0. Dodatni bilans płatniczy w długim okresie jest niepożądany ponieważ:
*następuje aprecjacja pieniądza;
*towary są mniej atrakcyjne;
*wywołuje negatywny wpływ na napływ rezerw do danego kraju;
5. Opisać z jakich części składa się rachunek bilansu płatniczego oraz jakich rodzajów transakcji one dotyczą.
BP dzieli się na 3 podstawowe części:
A)bilans obrotów bieżących- (rachunek bieżący BP) to zestawienie płatności danego kraju wiążących się z międzynarodową wymianą towarów i usług, z dochodami z kapitału i transferami jednostronnymi. Transakcje księgowane w tej części BP nie powodują powstawania przyszłych zobowiązań finansowych.
a) Bilans handlowy: płatności z tytułu eksportu i importu dóbr materialnych. Jeśli wpływy eksportowe przewyższają wydatki importowe, wtedy dodatnie saldo handlu zagranicznego (nadwyżka handlowa). W przeciwnym przypadku - deficyt handlowy.
b) Bilans wymiany usług: płatności z tytułu eksportu i importu usług (transportowych, turystycznych, finansowych itp.).
c) Bilans procentów i dywidend (dochodów z kapitału i pracy): płatności z tytułu dywidend od zagranicznych inwestycji bezpośrednich i portfelowych, odsetki do udzielonych i otrzymanych kredytów oraz wynagrodzenia zagraniczne pracowników.
d) Bilans bieżących transferów jednostronnych: nieodpłatne, jednostronne przepływy towarów, usług i środków finansowych (transfery rządowe-pomoc żywnościowa i medyczna, bezpłatne dostawy uzbrojenia; darowizny prywatne, np. dla rodziny)
B)bilans obrotów kapitałowych i finansowych - (rachunek kapitałowy i finansowy BP) to zestawienie -
dokonywanych przez podmioty sektora prywatnego i bank centralny - transakcji zakupu i sprzedaży szeroko pojętych aktywów. Transakcje księgowane w tej części BP pociągają za sobą powstawanie przyszłych zobowiązań finansowych.
Rachunek kapitałowy obejmuje bezzwrotne transfery kapitałowe na finansowanie środków trwałych, umorzenia długu zagranicznego, nabywanie i zbywanie aktywów nie finansowych i nieprodukcyjnych.
Rachunek finansowy to zestawienie aktywów i pasywów dotyczących inwestycji zagranicznych (bezpośrednich i portfelowych), kredytów udzielonych i otrzymanych oraz innych należności i zobowiązań finansowych
C) bilans obrotów wyrównawczych. (=pozycje finansujące): zmiany stanu oficjalnych rezerw walutowych danego kraju w walutach wymienialnych, w SDR-ach i w złocie, a także kredyty z MFW oraz transakcje finansowania wyjątkowego (tzw. Exceptional financing), obejmujące zmiany stanu zaległych płatności i restrukturyzację długu
6 .Podąć definicję kursu walutowego oraz parytetu siły nabywczej (PPP) i wyjaśnić, jaka zachodzi pomiędzy nimi zależność
Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie. Miejscem transakcji, na którym przedmiotem są waluty krajowe jest rynek walutowy; sprzedaje się jedną walutę w zamian za inną. Parytet siły nabywczej pozwala na rozwiązanie problemu dokonywania porównań międzynarodowych PKB. Polega na dokonaniu przeliczenia kursu waluty według siły nabywczej. Kurs waluty może się różnić od parytetu. Mają na to wpływ takie elementy jak:
- różne ceny towarów i usług w porównywanych krajach,
- różny stopień pomocy publicznej i jej zakres.
7 .Opisać trzy podstawowe rodzaje reżimów kursowych
-Kurs sztywny – ustalony przez organ państwa, nie podlega wahaniom, stosowane w krajach z brakiem wymienialności waluty narodowej, wzbudza zaufanie inwestorów, nie ma kosztów związanych ze zmianą, stosowany wewnątrz strefy walutowej, jego ochrona polega na zapobieganiu zmianą
-Kurs stały – władza monetarna BC utrzymuje wahania w pewnych granicach, ulega wahaniom wywołanym grą popytu i podaży, zakres wahań jest ściśle określony
-Kurs płynny – kształtowany jedynie poprzez popyt i podaż, władza monetarna kontroluje wahania lub pozostawia mu pełną swobodę
8.Wyjaśnić, na czym polega stosowanie strategii kotwicy kursowej jako sposobu walki z inflacją
Kotwica kursowa – sztywny kurs walutowy
•System waluty złotej
•Współcześnie, kontrola kursu walutowego przybiera formę powiązania waluty krajowej ze stabilną walutą międzynarodową (USD, EURO, JENA)
•Zastosowanie kotwicy kursowej jest efektywnym narzędziem obniżania inflacji
Korzyści kotwicy kursowej (w tym w unii walutowej)
*Nominalna kotwica kursowa zapewnia stałość kursu walutowego i stabilizuje ceny dóbr wymienialnych 40
*Następuje „zakotwiczenie” oczekiwań inflacyjnych w kraju na poziomie stopy inflacji w kraju waluty zaczepu
*Wyeliminowana zostaje możliwość dyskrecjonalnych decyzji władz monetarnych prowadzących do zaskoczenia inflacyjnego
*Kontrola kursu walutowego posiada zaletę w postaci prostoty, co czyni ją bardziej zrozumiałą i wiarygodną dla społeczeństwa
Wady kotwicy kursowej
•użyteczna na etapie programów stabilizacyjnych
•w warunkach otwartości na przepływy kapitałowe kontrola kursu walutowego sprawia, iż krajowe stopy procentowe muszą być akomodowane do poziomu stóp procentowych w kraju waluty zaczepu
•kraj traci możliwość wykorzystania polityki pieniężnej do reagowania na szoki pojawiające się w gospodarce
•jedynym narzędziem polityki gospodarczej pozwalającym na oddziaływanie na popyt globalny jest polityka fiskalna, co jednak wymaga jej zdrowego stanu
9 .Wymienić ekonomiczne czynniki oddziałujące na wysokość i zmiany kursu walutowego oraz przedstawić kierunek zachodzącej korelacji (podaż walut obcych na krajowym rynku, popyt na waluty obce, różnice stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku obcym i krajowym, stopień reglamentacji waluty, polityka walutowa, stan gospodarki kraju oraz jego partnerów gospodarczych)
*PKB info o wzroście, tempo o wzrostu PKB, info w jakim tempie wzrasta popyt wewnętrzny
*podaż pieniądza – ograniczona ilość pieniądza w krótkim okresie powoduje zwiekszenie siły nabywczej pieniądza a to powoduje aprecjację
W długim okresie (przy restrykcyjnej polityce pieniężnej) powoduje wzrost stóp % przez to rośnie konsumpcja finansowana kredytem, rosna koszty kredytów, popyt maleje, rośnie bezrobocie, następuje wyhamowanie tempa wzrostu PKB to powoduje deprecjacje waluty
*inflacja - wzrost inflacji powoduje spadek siły nabywczej pieniądza , spadek inflacji powoduje wzrost siły nabywczej pieniądza
*stopy % - w dł. Okresie waluta słabnie to rośnie stopa %
*deficyt budżetowy i dług publiczny – M- ->Obligacje, akcje-Aktywa Rzeczowe Kapitał Ludzki
Wzrost deficytu budżetowego/długu publicznego powoduje wzrost stopy % w dł okresie powoduje to spadek waluty (deprecjacja)
Spadek deficytu budżetowego następuje pod wpływem <--wzrostu tempa PKB
10. Wymienić polityczne czynniki oddziałujące na wysokość i zmiany kursu walutowego oraz przedstawić kierunek zachodzącej korelacji
-sytuacja międzynarodowa -napięcia polityczne w kraju i zagranicą

11. Wymienić psychologiczne czynniki oddziałujące na wysokość i zmiany kursu walutowego oraz przedstawić kierunek zachodzącej korelacji
Czynniki psychologiczne wpływające na kursy walut wymienialnych to głównie optymistyczne lub pesymistyczne przewidywania zmian koniunktury i rozwoju gospodarki w danym kraju przez międzynarodowe koła gospodarcze i finansowe. Optymistyczne przewidywania wpływają z reguły na umocnienie, a pesymistyczne na osłabienie kursu waluty.

12. Wymienić 3 standardy wymienialnośći walut z uwzględnieniem pozycji rezydenta i nierezydenta
Wymienialność zewnętrzna
Wymienialność zewnętrzna (ang. external convertibility) to zapewnienie przez władze monetarne jednostkom nierezydującym w danym kraju swobody w płatnościach z racji dokonywania transakcji bieżących z rezydentami danego państwa. Wymiana ta nie podlega restrykcjom dewizowym w przeciwieństwie do płatności między państwem a zagranicą, transakcji jednostek rezydujących w danym kraju czy też operacji kapitałowych rezydentów i nierezydentów. Wymienialna waluta ma zastosowanie zewnętrzne i jest notowana na międzynarodowym rynku walutowym. Przykładem jej wprowadzenia może być decyzja z 28 grudnia 1958 dotycząca zaadaptowania tego standardu przez 14 krajów Europy Zachodniej.
Wymienialność według zaleceń Międzynarodowego Funduszu Walutowego (ang. International Monetary Fund convertibility standard) to standard obowiązujący kraje członkowskie na podstawie artykułu VIII statutu MFW. Tyczy się to braku restrykcji dewizowych w transakcjach zarówno jeśli chodzi o rezydentów, jak i nierezydentów, stosowania się do polityki jednolitego kursu walutowego, stronienia od porozumień walutowych dyskryminujących inne kraje, a także wykupu waluty innego kraju członkowskiego MFW pod wpływem władz monetarnych, jednak przy założeniu, że uczestniczy ona w transakcjach bieżących. W 1996 około 130 krajów zadecydowało o przestrzeganiu wymagań tego artykułu.
Wymienialność ta występuję w trzech różnych wariantach:
-jednostkom rezydującym w danym kraju nie zostaje narzucony obowiązek odsprzedania dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju, co sprowadza się do zezwolenia przez władze monetarne na posiadanie rachunków w zagranicznych bankach';
-istnieje obowiązek sprowadzania dewiz do kraju, ale nie jest obowiązkowa ich odsprzedaż;
-narzucony jest obowiązek zarówno sprowadzania jak i odsprzedaży dewiz.
Zgodnie z ustawą z 18 grudnia 1998: Prawo dewizowe, art. 5 pkt 1 z Dziennika Ustaw nr 160 w Polsce zarówno rezydenci w kraju i za granicą oraz nierezydenci mogą posiadać na własność wartości dewizowe. Są oni jednocześnie zobowiązani do natychmiastowego transferu z zagranicy tychże wartości, z pewnymi wyjątkami.
Wymienialność wewnętrzna
Stosunkowo znacząca modyfikacją było wdrożenie przez państwa postsocjalistyczne na przełomie lat 80' i 90' nowego standardu - wewnętrznej wymienialności walut. Dotyczyła ona przede wszystkim założeń, że nienaruszony jest swobodny dostęp do dewiz niezbędnych do płatności z racji większości lub całkowitej liczby transakcji bieżących; rezydenci mają obowiązek odsprzedania państwu wpływów z eksportu w walutach zagranicznych i nie wolno im posiadać rachunków dewizowych w kraju i poza jego granicami; nie należy stosować restrykcji dewizowych w większości, albo też czasem w żadnych z transakcji jednostek nierezydujących w danym kraju; istnieje zakaz używania waluty krajowej do fakturowania i płatności w handlu poza granicami danego kraju oraz stosowane poważne restrykcje dewizowe wobec transakcji kapitałowych zagranicą.
Wymienialność całkowita
Wymienialność całkowita (ang. total convertibilty) to założenie o niczym nieograniczonej zdolności do wypełniania międzynarodowych funkcji oraz niestosowaniu się do żadnych restrykcji dewizowych bez względu na podmiot wymiany czy przedmiot i rodzaj transakcji. Już 1 maja 1996 aż 44 kraje stosowały standard całkowitej wymienialności waluty. Różnica między wymienialnością całkowitą waluty a wymienialnością zgodną z zasadami MFW istnieje kilka różnic przejawiających się przede wszystkim w stopniu i zakresie reglamentacji obrotów kapitałowych.
13. Wyjaśnić, co to jest prawo jednej ceny (opl) oraz podjąć powody, dla których nie zawsze sprawdza się ono w praktyce
Prawo jednej ceny- teoria ekonomiczna zakładająca istnienie jednakowej ceny produktu na całym świecie w przypadku braku ograniczeń handlowych i kosztów transportu.
Przeszkody w działaniu Prawa jednej cen
* Cła i inne ograniczenia w handlu
* Podatki cenotwórcze takie jak VAT mają różną wysokość w różnych krajach
* Rządy ingerują w gospodarkę przez dopłaty i subsydiowanie różnych dziedzin (rolnictwo w UE) oraz restrykcje lub zakazy produkowania niektórych produktów lub wykonywania pewnych usług.
* Rządy niektórych krajów sztucznie utrzymują zawyżone lub zaniżone kursy wymiany swoich walut (np. w przeszłości kraje tzw. demokracji ludowej, a obecnie Chińska Republika Ludowa)
* Koszty transportu niektórych produktów są relatywnie wysokie w stosunku do ich wartość lub też ich transport jest fizycznie niemożliwy.
Na przykład hamburgery w restauracjach McDonaldsa, mimo że na całym świecie są identyczne muszą być przyrządzane lokalnie i niemożliwe jest np. sprzedanie w restauracji w Nowym Jorku Big Maca przyrządzonego w Chinach. Ponieważ koszty przyrządzenia Big Maca są różne w różnych miejscach na świecie ten sam towar ma wiele różnych cen.
14. Zdefiniować pojęcie rynek dewizowy oraz wymienić kryteria jego podziału
Międzynarodowy rynek walutowy (dewizowy) – ogół podmiotów dokonujących transakcji wymiany walut oraz mechanizm ekonomiczny umożliwiający ich przeprowadzenie.
Funkcje rynku dewizowego:
- nieustanna wycena walut obcych
- transfer siły nabywczej w formie pieniężnej między krajami w związku z obrotami towarowymi, usługowymi i kapitałowymi.
Podział rynku dewizowego:
I. Kryterium ze względu na uczestników:
1. rynek krajowy ( narodowy) –jego uczestnicy to podmioty z tego samego kraju, które nabywają lub zbywają waluty obce.
2. rynek międzynarodowy – transakcje dewizowe są zawierane przez podmioty różnych krajów.
II. Z punktu widzenia swobody dokonywania wymiany walut:
1. wolny rynek dewizowy – waluta w pełni wymienialna,
2. rynek reglamentowany – nie istnieje swoboda wymiany waluty krajowej na obce, wszelkie płatności w stosunku z zagranicą podlegają regulowaniu administracyjnemu,
3. typ pośredni – państwo reglamentuje pewne sfery obrotu dewizowego, pozostawiając inne poza zakresem bezpośrednich ograniczeń dewizowych.
III. Ze względu na sposób zorganizowania rynku:
1. rynki formalne – uczestnicy rynku ograniczenie regulaminami np. giełdy dewizowe, giełdy terminowe., strony transakcji kontaktują się w okresowym miejscu i czasie.
2. rynki nieformalne – nie ma ograniczeń w dostępie do rynku – transakcje zawierane są w sposób dowolny ale muszą być przestrzegane przepisy prawa i zwyczajów handlowych.
IV. Kryterium terminu przepływu strumieni walut:
1. Rynek kasowy (natychmiastowy) – walutą są stawiane d dyspozycji nabywcy w ciągu dwóch dni roboczych od zawarcia transakcji.
2. Rynek terminowy – waluty są dostarczane w określonym terminie przyszłym, dłuższym niż dwa dni robocze.
15. Opisać segmenty rynku dewizowego wg. kryterium sposobu zorganizowania rynku
Rynek dewizowy możemy podzielić na 2 segmenty, które są ze sobą ściśle powiązane:
a) rynek bieżący (kasowy, ang spot market); są na nim dokonywane transakcje zakupu i sprzedaży walut z natychmiastową ( muszą być zrealizowane w ciągu dwóch dni roboczych) dostawą po aktualnym notowanym kursie walutowym (spot rate). Obrót na rynku bieżącym determinowany jest wyłącznie przez sił popytu i podaży. Transakcje na rynku bieżącym stanowią ponad 60% ogółu transakcji walutowych.
b) rynek terminowy ( forward market); oferuje możliwość kupna i sprzedaży walut, których dostawa ma nastąpić w ściśle określonym terminie w przyszłości, po wcześniej uzgodnionym kursie ( kurs terminowy; forward rate). Rynek ten obejmuje silniejsze waluty zagraniczne: dolar amerykański i kanadyjski, funt brytyjski, jen japoński, frank szwajcarski oraz euro.
16 Opisać warunki wymienialności walut w oparciu o standardy MFW
Warunki wprowadzenia wymienialności waluty
-Istnienie nowoczesnej i zróżnicowanej gospodarki
-Wyższy poziom wydajności pracy w tej gospodarce
-Dokonanie analizy korzyści i strat przed wprowadzeniem wymienialność walut celem zastosowania mechanizmów protekcji gospodarki
-Wzrost udziału krajów o walucie wymienialnej
Standardy MFW wymienialności
-Wszelkie płatności z tytułu handlu zagranicznego, pozostałej działalności handlowej i usługowej, kredyty krótkoterminowe
-Płatności z tytułu odsetek pod pożyczek i z tytułu dochodu netto osiąganego z lokat kapitału
-Przekazy umiarkowanych kwot na utrzymanie rodziny
-Płatności wszelkich kwot z tytułu morzenia pożyczek lub amortyzacji inwestycji bezpośrednich
Wymienialność według zaleceń Międzynarodowego Funduszu Walutowego (ang. International Monetary Fund convertibility standard) to standard obowiązujący kraje członkowskie na podstawie artykułu VIII statutu MFW. Tyczy się to braku restrykcji dewizowych w transakcjach zarówno jeśli chodzi o rezydentów, jak i nierezydentów, stosowania się do polityki jednolitego kursu walutowego, stronienia od porozumień walutowych dyskryminujących inne kraje, a także wykupu waluty innego kraju członkowskiego MFW pod wpływem władz monetarnych, jednak przy założeniu, że uczestniczy ona w transakcjach bieżących. W 1996 około 130 krajów zadecydowało o przestrzeganiu wymagań tego artykułu.
Wymienialność ta występuję w trzech różnych wariantach:
-jednostkom rezydującym w danym kraju nie zostaje narzucony obowiązek odsprzedania dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju, co sprowadza się do zezwolenia przez władze monetarne na posiadanie rachunków w zagranicznych bankach';
-istnieje obowiązek sprowadzania dewiz do kraju, ale nie jest obowiązkowa ich odsprzedaż;
-narzucony jest obowiązek zarówno sprowadzania jak i odsprzedaży dewiz.
w Polsce zarówno rezydenci w kraju i za granicą oraz nierezydenci mogą posiadać na własność wartości dewizowe. Są oni jednocześnie zobowiązani do natychmiastowego transferu z zagranicy tychże wartości, z pewnymi wyjątkami.
*Wymienialność zewnętrzna
*Wymienialność całkowita
* wewnętrznej wymienialności walut.
17 Porównać tradycyjne oraz współczesne funkcje, które pełni pieniądz
tradycyjne funkcje pieniądza tzn: środek akumulacji, wymiany, miernik wartości.
Ekonomiczne funkcje pieniądza
*cyrkulacyjna (transakcyjna) Pieniądz jest powszechnym "środkiem wymiany" w transakcjach kupna-sprzedaży. Każdy przyjmuje go za sprzedane towary i usługi, wiedząc o tym, że za pieniądze będzie mógł nabyć inne niezbędne mu dobra (materialne lub usługi). Dzięki pieniądzowi nastąpiło rozdzielenie w czasie transakcji kupna-sprzedaży na dwie odrębne czynności - transakcję kupna oraz transakcję sprzedaży - przez co przestała istnieć konieczność zachowania jedności czasu i miejsca. Towar lub usługa może być sprzedany, a za otrzymane pieniądze dokonać zakupu towaru lub usługi w innym miejscu oraz w innym terminie.
*obrachunkowa (miernik wartości towarów) Pieniądz jest „miernikiem wartości”. Przy pomocy pieniądza możliwe jest wyrażenie wartości innych towarów (w postaci cen towarów w jednostkach pieniężnych), ponieważ jest powszechnym ekwiwalentem. Cena jest pieniężnym wyrazem wartości towarów i usług. Wyrażenie wartości towarów i usług w pieniądzu wiąże się z siłą nabywczą pieniądza. Aby określić cenę towaru lub usługi nie trzeba posiadać pieniądza, gdyż pełni on rolę miernika wartości również abstrakcyjnie.
*płatnicza Pieniądz jest "środkiem płatniczym". Pieniądz stał się środkiem płatniczym poprzez oddzielenie się ruchu towarów i świadczonych usług w czasie od ruchu pieniądza. Dzieje się tak dlatego, że zapłata za towar lub usługę nie musi następować natychmiast po ich dostawie. Zarówno sprzedający jak i kupujący zazwyczaj umawiają się co do terminu zapłaty należności za dostarczone towary lub usługi. Powstaje więc zobowiązanie odbiorcy wobec dostawcy, które wyrównane będzie w formie pieniężnej w terminie późniejszym. Pieniądz spełnia funkcję środka płatniczego również przy pokrywaniu innych zobowiązań, jak np. z tytułu podatków i opłat, wynagrodzeń pracowników, spłaty kredytów, darowizn, itp.
*tezauryzacyjna Funkcję "środka przechowywania wartości (tezauryzacji)" pieniądz spełnia wtedy, gdy środki pieniężne uzyskane ze sprzedaży towarów lub usług nie są przeznaczane na zakup innych towarów lub pokrycie zobowiązań, lecz są przechowywane (oszczędzane).
*Środek wymiany międzynarodowej Pieniądz może być środkiem rozliczeń międzynarodowych – tę funkcję spełniają zazwyczaj pieniądze krajów wysoko rozwiniętych, posiadających bardzo stabilną walutę. W takim przypadku pieniądz spełnia wszystkie wcześniej wymienione funkcje (środka wymiany, miernika wartości, środka płatniczego oraz środka gromadzenia oszczędności) w odniesieniu do transakcji, realizowanych pomiędzy poszczególnymi krajami.
26. proszę wyjaśnić istotę efektu Balassy-Samuelsona w odniesieniu do ogólnego poziomu cen i inflacji.
Efekt B-S jest przeciwieństwem prawa jednej ceny. Występuje w warunkach wymiany międzynarodowej. Gdy wzrasta konkurencyjność, kraje bogate stać na szybkie zwiększenie produktywności w sektorze handlowym ( dobra wymieniane z zagranicą), wzrost produkt powoduje wzrost płac w tym sektorze. Natomiast o wiele wolniej można zwiększyć produktywność w sektorze niehandlowym (dobra niewymienialne, np. usługi stomatologiczne), aby zatem zaspokoić potrzeby płacowe pracowników, są podnoszone ceny tych dóbr niehandlowych, co powoduje wzrost inflacji w tych krajach, wzrost ogólnego poziomu cen oraz aprecjację kursu walutowego. Efekt B-S zakłada zatem, że kraje bogate , które stać NA WZROST produktywności dóbr handlowych, zawsze będą miały realny kurs walutowy wyższy od 1, od krajów biednych o niższej porduktywności.
27. Proszę wyjaśnić na czym polega zjawisko importu inflacji w oparciu o model AS-AD
Import inflacji polega na przenoszeniu rosnących cen z rynku światowego na rynek krajowy. Odzwierciedla się on wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj wraz, z którym następuje wzrost kosztów produkcji. Import inflacji szczególnie zaznacza się w warunkach wzrostu cen surowców, żywności i paliw na rynkach światowych. Rosną wówczas ceny importu tych dóbr w efekcie, czego następuje wzrost cen krajowych, który wzmaga i pogłębia inflację. Skutkami tego dla gospodarki narodowej może być niechęć przedsiębiorców do inwestycji, gdzie nie można przewidzieć realnych zysków, a także dewaluacja waluty krajowej, spadek produktywności, z którym związany jest wzrost kosztów utrzymania kredytów i osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli.



Wzrost Inflacji powoduje wzrost produkcji, natomiast wzrost popytu powoduje wzrost cen.
28. Proszę wymienić czynniki wywołujące deprecjacje kursu walutowego w długim okresie i wyjaśnić mechanizm ich oddziaływania w oparciu o model IS-LM.
W długim okresie czynniki wywołujące deprecjacje kursu walutowego to:
1. Spadek stopy procentowej - inwestorzy wycofują swój kapitał, gdyż stopa zysku z inwestycji maleje, a więc kurs waluty również
Krs walutowyST. %


Gdy st.proc spada popyt LM na Walurę też spada, natomiast gdy st proc spada, podaż waluty IS rośnie.
2. Wzrost inflacji (cen)powoduje spadek siły nabywczej waluty
Kursin


Wzrost inflacji powoduje spadek popytu LM na walutę, przy czym wzrost inflacji powoduje wzrost podaży IS tej waluty.
3. Nadwyżka bilansu płatniczego powoduje, że pieniądz krajowy drożeje, natomiast waluty (dewizy) tanieją.


kurs bilans płatniczy
biia^ płatniczy
Nadwyżka bil.płat powoduje drożenie waluty a wiec popyt na nią spada, natomiast jej podaż rośnie.
29. Proszę wymienic czynniki wywołujące aprecjację kursu walutowego w długim okresie i wyjaśnić mechanizm ich oddzialywania w oparciu o model IS-LM
W długim okresie czynniki wywołujące aprecjację kursu walutowego to:
1. Wzrost stopy procentowej - inwestorzy inwestują swój kapitał w kraju, gdyż stopa zysku z inwestycji rośnie, a więc kurs waluty również


Gdy st.proc rośnie popyt LM na walurę też rośnie, natomiast gdy st proc rośnie, podaż waluty IS spada. 2. Spadek inflacji (cen)powoduje wzrost siły nabywczej waluty Spadek inflacji powoduje wzrost popytu LM na walutę, przy czym spadek inflacji powoduje spadek podaży IS tej waluty.




3. deficyt bilansu płatniczego powoduje, że pieniądz krajowy tanieje, natomiast waluty (dewizy) drożeją.



Deficyt bil. płat powoduje, że waluty krajowa tanieje, a wiec popyt na nią wzrasta, natomiast jej podaż spada.
30. Proszę wyjaśnić położenie funkcji bilansu płatniczego w warunkach pełnej mobilności kapitału.
Bilans płatniczy- statystyczne zestawienie wszystkich transakcji gospodarczych zawartych między obywatelami danego państwa a resztąświata
Mobilność kapitału - stan gospodarki, podczas którego krajowe i zagraniczne aktywa finansowe są doskonałymi i nie istnieją żądne bariery ograniczające międzynarodowe przepływy. W warunkach doskonałej mobilności kapitału występuje tylko jedna stopa procentowa, która przy każdym poziomie dochodu zapewnia równowagę bilansu płatniczego.
31. Model równowagi krótkookresowej AA – DD i co przedstawiają obydwie krzywe.





● Krzywa DD –wyznacza poziomy kursów walutowych i produkcji, przy których rynek produkcji i walutowy jest w krótkookresowej równowadze. Wzrost produkcji powoduje aprecjację kursu waluty. Krzywa DD jest więc nachylona dodatnio.
● Krzywa AA – opisuje nam wszystkie kombinacje kursu walutowego i wielkości dochodu, dla których rynek pieniężny i walutowy znajdują się w krótkookresowej równowadze. Wzrostowi dochodu towarzyszy aprecjacja kursu. Krzywa AA ma zatem ujemne nachylenie.
● Punkt równowagi krótkookresowej, przy założeniu stałości cen, wyznaczony jest przez przecięcie się krzywych AA i DD.
32. Czynniki wpływające na przesunięcie krzywej DD i ich działanie na kurs walutowy :
1) zakupy rządowe (G) – wzrost zakupów rządowych powoduje przesunięcie krzywej DD w prawo, następuje wzrost produkcji, aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek zakupów rządowych - czyli krzywa DD przesuwa się w lewo, pojawia się sapek produkcji, deprecjacja waluty.
2) podatki (T) – oddziałują na zagregowany popyt przez zmianę dochodu na konsumpcję. W konsekwencji obniżenia podatków poprawia się koniunktura więc krzywa DD przesuwa się w prawo, następuje wzrost produkcji i aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. - wzrost podatków powoduje pogorszenie koniunktury więc krzywa DD przesuwa się w lewo, następuje spadek produkcji i deprecjacja waluty.
3) popyt inwestycyjny (I) – wzrost inwestycji powoduje przesunięcie krzywej DD w prawo, więc rośnie produkcja i ma miejsce aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę – spadek inwestycji powoduje przesunięcie krzywej DD w lewo, pojawia się spadek produkcji i deprecjacja waluty.
4) poziom cen krajowych (P) – jeżeli ceny krajowe spadają to krzywa DD przesuwa się w prawo, następuje rozwój eksportu, wzrost produkcji i aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. wzrost poziomu cen w kraju powoduje przesunięcie krzywej DD w lewo, hamuje się eksport, maleje produkcja, spada dochód narodowy, ma miejsce deprecjacja waluty.
5) poziom cen zagranicznych (P*) – ich wzrost powoduje, że zagraniczne towary i usługi stają się stosunkowo droższe. Wzrost cen zagranicznych powoduje przesunięcie krzywej DD w prawo, następuje spadek importu a wzrost eksportu, więc rośnie produkcja (wzrost dochodu narodowego), aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek poziomu cen zagranicznych powoduje przesunięcie krzywej DD w lewo, pojawia się spadek eksportu i produkcji (spadek dochodu narodowego) oraz deprecjacja waluty.
6) krajowa konsumpcja – wzrost konsumpcji powoduje spadek oszczędności, więc krzywa DD przesuwa się w prawo czyli pojawia się wzrost produkcji i aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek konsumpcji krajowej powoduje wzrost oszczędności, następuje przesunięcie krzywej DD w lewo. W konsekwencji pojawia się spadek produkcji i deprecjacja waluty.
7) popyt zagraniczny na produkcję krajową – jego wzrost powoduje przesuniecie krzywej DD w prawo, następuje wzrost produkcji (rośnie dochód narodowy), aprecjacja waluty. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek popytu zagranicznego na produkcję krajową spowoduje przesunięcie krzywej DD w lewo, pojawia się spadek produkcji (spadek dochodu narodowego), deprecjacja waluty.
33. Czynniki wpływające na przesunięcie krzywej AA i ich działanie na kurs walutowy :
1) podaż pieniądza (Ms) – wzrost podaży pieniądza powoduje spadek stopy procentowej (ceny pieniądza), krzywa AA przesuwa się w prawo, pojawia się deprecjacja waluty krajowej, wzrost dochodu narodowego. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek podaży pieniądz powoduje wzrost stopy procentowej (ceny pieniądz), krzywa AA przesuwa się w lewo, ma miejsce aprecjacja waluty krajowej, spadek dochodu narodowego.
2) poziom cen krajowych (P) – ich spadek powoduje wzrost realnej podaży pieniądz, spadek realnej stopy procentowej. Krzywa AA przesuwa się w prawo, pojawia się deprecjacja przy nie zmienionej produkcji. Analogicznie w drugą stronę tj. wzrost poziomu cen krajowych powoduje spadek realnej podaży pieniądza, wzrost realnej stopy procentowej. Krzywa AA przesuwa się w lewo czyli ma miejsce aprecjacja przy nie zmienionej produkcji.
3) oczekiwania co do przyszłego kursu walutowego (Ee) – przewidywany spadek waluty krajowej, przesuwa krzywą AA w prawo. Analogicznie w drugą stronę tj. przewidywany wzrost waluty krajowej powoduje przesunięcie krzywej AA w lewo.
4) poziom stóp procentowych za granicą (R*) – ich wzrost powoduje przesuniecie krzywej AA w prawo, następuje deprecjacja waluty krajowej (osłabienie) przy nie zmienionej produkcji. Analogicznie w drugą stronę tj. spadek stóp procentowych za granicą powoduje przesuniecie krzywej AA w lewo, pojawia się aprecjacja waluty krajowej przy nie zmienionej produkcji.
5) realny zagregowany popyt na pieniądz – jego spadek powoduje przesuniecie krzywej AA w prawo, pojawia się spadek stopy procentowej oraz deprecjacja kursu walutowego przy nie zmienionej produkcji. Analogicznie w drugą stronę tj. wzrost realnego zagregowanego popytu na pieniądz powoduje przesuniecie krzywej AA w lewo, następuje wzrost stopy procentowej, aprecjacja kursu walutowego przy nie zmienionej produkcji.
34. Różnica między pojęciem waluta oraz dewizy (podać przykładowe formy dewiz).
Waluta (jednostka monetarna) – pojęcie używane zamiennie z pojęciem pieniądz. Jednak nazwę waluta stosuje się przede wszystkim w kontekście wymiany międzynarodowej. Waluta jest wtedy środkiem rozliczeniowym oraz środkiem regulowania płatności w transakcjach międzynarodowych. (Aby jednostka monetarna danego kraju stała się walutą, musi być wymienialna na inne waluty). Natomiast dewizy – są to krótkookresowe zagraniczne należności, które mogą być użyte jako środek płatniczy. Dewizy można traktować jako pieniądz kredytowy pozwalający na dokonywanie rozliczeń międzynarodowych. Współcześnie wyróżnia się wiele rodzajów dewiz, które są substytutami pieniądza. Do podstawowych i najbardziej popularnych form dewiz należą : - weksle, - czeki, - akredytywy, - przelewy bankowe. Dewizy mogą mieć postać dokumentów lub zapisów na rachunkach bankowych. Transakcje dewizowe dokonywane są przez banki między sobą lub bezpośrednio z klientami.
37) POJĘCIE, PRZESŁANKI, FORMY MIĘDZYNARODOWEJ INTEGRACJI GOSPODARCZEJ
MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA
Integracja oznacza proces scalania gospodarek lub scalony, wyodrębniony z gospodarki światowej organizm. Niezbędne jest zniesienie dyskryminacji, zapewnienie wolności handlu i przepływu czynników produkcji między ingerującymi się krajami oraz integracja rynków

- wg B Balassa: integracja jako proces oraz stan rzeczy. Wg niego międzynarodowa integracja rozumiana jako proces obejmuje zastosowanie środków przeznaczonych do zniesienia dyskryminacji podmiotów gospodarczych ze względu na ich przynależność do różnych państw przy założeniu, że przed rozpoczęciem tego procesu dyskryminacja wpływała na ograniczenie stosunków ekonomicznych między integrującymi się państwami.
Przesłanki międzynarodowej integracji gospodarczej
-przesłanki polityczne - związane są z aspektem bezpieczeństwa zewnętrznego
i wewnętrznego kraju oraz wspólnotą interesów publicznych integrujących się krajów. Dzięki integracji gospodarczej i politycznej istnieje szansa, że zniknąć będą różnice interesów między krajami, bariery językowe, kulturowe, konflikty narodowościowe. W ich miejsce pojawiają się wspólne interesy polityczne, swoboda przemieszczania się ludzi, swoboda wymiany kulturalnej;
-przesłanki ekonomiczne – sprowadzają się do realizacji wspólnego celu, jakim jest wzrost efektywności gospodarowania w wyniku liberalizacji w przepływie towarów, usług i czynników produkcji oraz wprowadzenia jednolitej waluty i polityki monetarnej oraz ewentualnej fiskalnej.
-przesłanki kulturowe
-przesłanki geograficzne
Integracja gospodarcza ma szczególnie duże znaczenie dla krajów małych i średnich, które pojedynczo nie są wstanie sprostować wymaganiom współczesnego rozwoju gospodarczego i technicznego. Rozbudowa licznych gałęzi przemysłu, a szczególnie nowoczesnych tzw. gałęzi nowoczesnych.
Formy (stopnie) międzynarodowej integracji gospodarczej
STREFA WOLNEGO HANDLU -brak ceł wewn.
UNIA CELNA -brak ceł wewn. + wspólna taryfa celna
WSPÓŁNY RYNEK- brak ceł wewn. i innych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ czynników barier handlowych produkcji: towarów, usług, kapitału, siły roboczej,
UNIA EKONOMICZNA I MONETARNA brak ceł wewn. i innych + wspólna taryfa celna + swobodny przepływ czynników barier handlowych produkcji koordynacja, harmonizacja polityki + jednolita waluta i polityka monetarna ekonomicznej ponadnarodowego banku centr.
Pojęcie stopnia integracji wprowadził do ekonomii R.G. Lipscy. Wyróżniał on następujące stopnie integracji dwóch lub więcej krajów: system ceł preferencyjnych (cła wewn. w ramach ugrupowania integracyjnego są niższe niż cła zewn.), sfera wolnego handlu (w ramach ugrupowania zniesiono cła), unia celna (brak ceł wewn. ugrupowania i wspólna taryfa wobec krajów spoza ugrupowania), wspólny rynek (swobodny przepływ czynników produkcji), unia gospodarcza ( wspólna polityka walutowa, fiskalna, inna), pełna integracja gospodarcza
( jedna wspólna polityka ekonomiczna).
Trzy obszary integracji: - rynek wyrobów, usług, - rynek czynników produkcji,- polityka ekonomiczna.
Strefa wolnego handlu:
38. Przedstawić teorię optymalnego obszaru walutowego jako teoretyczną podstawę procesu integracji monetarnej
Na teorię składają się elementy
*mobilność czynników produkcji *stopień otwartości gospodarki
*dywersyfikacja produkcji *integracja rynku finansowego
Teoria optymalnych obszarów walutowych (OOW). Optymalny obszar walutowy tworzy grupa państw ściśle powiązanych ze sobą pod względem monetarnym, które jednocześnie odznaczają się wskazanymi przez autorów teorii cechami gospodarek i polityki gospodarczej. Ojcami teorii są R. Mundell, R.J. McKinnon i P.B. Kennen. Zaproponowali oni kryteria, według których można by wskazać kraje zdolne do włączenia się do unii walutowej:
- grupę państw powinna cechować wysoka mobilność czynników produkcji, przede wszystkim pracy1;
-bardziej predestynowane do utworzenia optymalnego obszaru walutowego będą kraje o dużej wzajemnej otwartości (wysokim wzajemnym handlu);
- lepiej będzie, jeśli państwa decydujące się na unię walutową będą miały zdywersyfikowane struktury produkcji i eksportu.
Kraje wstępujące do unii walutowej powinny mieć podobne cele i realizować zbliżone kierunki polityki gospodarczej. Zwrócono uwagę na konieczność podobieństwa w zakresie niskiej zmienności realnego kursu walutowego, stóp inflacji oraz cech rynku kapitałowego, tj. wysokim stopniem integracji rynków finansowych. Państwa tworzące unię monetarną powinny się cechować symetrycznością cykli koniunkturalnych – szoków gospodarczych.
Wśród korzyści związanych z wprowadzeniem unii walutowej wymienia się przede wszystkim:
-wyeliminowanie niepewności co do kształtowania się kursów walutowych (powinno ułatwić podejmowanie racjonalnych, długoterminowych decyzji ekonomicznych i tym samym umożliwić bardziej efektywną alokację zasobów)
-obniżenie kosztów transakcyjnych dzięki eliminacji kosztów wymiany walut oraz kosztów transakcji zabezpieczających przed ryzykiem kursowym w obrębie walut strefy euro,
-wzrost konkurencji na poszczególnych rynkach wskutek większej przejrzystości cen (z korzyścią dla konsumentów).
Natomiast do podstawowych kosztów wprowadzenia euro (poza wspomnianymi niewymiernymi kosztami utraty kontroli narodowej nad polityką monetarną oraz polityką kursu walutowego i utartą możliwości emisji własnej waluty) zalicza się:
-koszty adaptacji do euro systemów informatycznych oraz procesów operacyjnych,
-koszty szkolenia pracowników oraz partnerów biznesowych,
-koszty adaptacji urządzeń posługujących się gotówką (bankomaty, automaty do sprzedaży towarów itd.),
-utrata przez banki części dochodów z transakcji na rynku walutowym.

39. Przedstawić teorię endogeniczności kryteriów optymalnego obszaru walutowego jako teoretyczną podstawę procesu integracji monetarnej

endogenicznością kryteriów OOW
•Doktryna endogeniczności kryteriów OOW wskazuje, że gotowość do rezygnacji z własnej waluty na rzecz przyjęcia
wspólnej, daje o wiele istotniejsze korzyści niż tylko z usztywnienia kursu.
•Prekursorzy tej tezy twierdzą, iż użycie wspólnej waluty, poprzez usunięcie jednej z ważnych barier (ryzyka kursowego)
pozwala na wzrost wolumenu obrotów w wyniku efektu kreacji handlu (trade creation effect)